Суахили (халық)

Суахили
васуахили
Бүкіл халықтың саны
1,5 млн.
Ең көп таралған аймақтар
Танзания	657000
Сауд Арабиясы	367000
Кения	124000
Конго Демократиялық Республикасы	39000
Сомали	26 000
Мозамбик	12 000
Уганда	3 200
Тілдері
суахили (кисуахили) тілі
Діні
суннизм

Суахили (васуахили)^[1] — Шығыс Африкадағы халық, негізінен Кения жағалауында, Танзанияда, ішінара Мозамбикте, сондай-ақ жақын маңдағы аралдарда тұрады.^[2] Шамамен - 1 500 000 адамды құрайды. Танзанияда – 657 000 адам, Сауд Арабиясында – 367 000 адам, Кенияда – 124 000 адам, Конго Демократиялық Республикасында – 39 000 адам, Сомалиде – 26 000 адам, Мозамбикте - 12 000 адам, Угандада – 3200 адам.^[3]

Олар жағалау белдеуі мен Занзибар, Пемба, Мафия аралдарының аборигендік халқының ұрпақтары, мұнда қоныс аударған үндістермен, арабтармен, парсылармен, сондай-ақ арабтар Африканың ішкі аймақтарынан құл етіп алған әртүрлі тайпалардың өкілдерімен (б.з. бірінші ғасырлардан бастап) араласқан.^[4]

Тілі - суахили (кисуахили) тілі. Диалектілері: ламу, мрима, мангата, мвита, патта, сию, вумба т.б.^[5]

Діні бойынша олардың көпшілігі сүнниттік мұсылмандар.^[6]

Суахили халқы дәстүр бойынша Шығыс Африканың жағалау аймақтарында өмір сүрген. Олар бұрын осы аудандарда өмір сүрген кушит малшылары деп аталатын топтардан шыққан және кейінірек оларға банту тайпалары, соның ішінде Миджикендалар қосылды. Сондай-ақ біздің дәуіріміздің 700-ші жылдары бұл аймақта теңіз жағалауындағы қалалар түрінде араб қоныстары пайда болып, парсы саудагерлері мен араб қауымдарының мүшелері осы жағалау аймағында тұратын жергілікті әйелдерге үйленді.

Біздің заманымыздың 9-12 ғасырлары аралығында Сомалидің Бенаадир жағалауы мен Джубба өзенінің аңғары осы халықтардың барлығының жиналып, үйленетін негізгі қоныстанған орталықтары ретінде қарастырылды.^[7]

Дәстүрлі қызмет түрлеріне балық аулау және қолмен атқарылатын егіншілік (кокос, қалампыр, банан, тары, жүгері, элевсина, қант қамысы, тәтті картоп, ямс, бұршақ және асқабақ) жатады. Навигация және сауда (соның ішінде делдалдық) дамыды. Қолөнерден – тас және ағаш ою, қыш (қара ою-өрнектері бар қызыл саздан), тоқыма тоқу, тоқу, кеме жасау, т.б.^[8]

Суахили халқының өмір салты да көптеген араб мәдениеттеріне ұқсас, өйткені ол әдетте әйелдер мен ерлердің бір-бірімен еркін сөйлесуіне мүмкіндік бермейді. Әдетте еркектер жұмыс істеп, қоғамдық орындарда жүргенде, әйелдер тек өз үйлерінде тұрады және тек бір жыныстағы адамдармен араласа алады. Олар осы қарапайым мінез-құлықты ұстанады және отбасында тұратын әйелдер мен жастарға қатысты шешімдерді негізінен ер адамдар қабылдайды.

Дәстүрлі елді мекендері – жинақы, қоршалған ауылдар мен қалалар. Тұрғын үйлері төртбұрышты ағаш үй, терезелері жоқ. Қалалық үйлер тастан жасалған, бірнеше қабатты, алдыңғы есік алдында портик (діңмаңдайша) және ішкі немесе артқы ауласы бар.

Дәстүрлі киімі - тігіссіз киілетін мата кесінділері (канга). Мұндай киімдердің ең көп таралған түрі-қоңыр, қызғылт сары немесе жасыл түсті. Екі канганы бір уақытта киеді, олардың біреуі белдемше, екіншісі шапан (жамылғы) ретінде қызмет етеді. Дәстүрлі маталардың бірі китенге болып саналады. Бұл материал әйелдер мен ерлердің белдемшелерін тігу үшін, сонымен қатар кестеленген дашики жейделерін тігу үшін қолданылады.

Дәстүрлі тағамдары - әртүрлі күріш тағамдары, кокос жаңғағы, балық, бәліш, бұршақ, банан және көкөністер, сирек ет пен сүт.

Халық әуендері арал тұрғындарының өмір ырғағына еніп, онда мұхит толқындары, теңіз толқындары, желдің соққаны және кокос жаңғағының дыбысын сезінуге көмектеседі. Поэтикалық (машаири) және ән жанрлары, эпикалық поэмалар (тенси) 10-11 ғасырлардан белгілі.^[9][10]

Африка халықтары Бұл {{Әлем халықтары}} үлгісінің бір бөлігі Ағаулар • Адангмелер • Акандар • Аквапимдер • Алжирлықтар • Алурлар • Амбунду • Амхаралар • Ангас • Ағылшын-африкалықтар • Ануак • Аргоббалар • Афарлар • Африканерлер • Ачемдер • Ачоли • Ашантилар • Багалар • Багирмилер • Баде • Бакве • Баланте • Бамбаралар • Бамилеке • Бамум • Бангилер • Банда • Банди • Бантулар • Баньяруанда • Барбалар • Бари (Африка) • Баса • Бассари • Басуто • Батеке • Бауле • Беджа • Бемба • Бена • Берберлер • Бете • Биафада • Бидього • Бини • Биралар • Биром • Биса • Боа • Бобо • Бозо • Боки • Болева • Бонго • Бони • Буби • Буллом • Бура • Бурун • Буса • Бушмендер • Ваи • Вала • Венда • Видекум • Волоф • Вуте • Га • Гандалар • Гбайя • Гбари • Гвере • Герелер • Гереро • Гимирра • Гишу • Гого • Гола • Гонга • Гонжа • Грустар • Гуан • Гураге • Гурма • Гусилер • Дагари • Даго • Дагомба • Дамара • Дан • Дасанеч • Джагга • Джанджэро • Джукун • Диалонке • Динка • Диола • Догон • Дуала • Дьюла • Загава • Занде • Зарамо • Зенага • Зұлыстар • Ибибио • Ивбиосакон • Игала • Игбира • Иболар • Иджо • Идома • Ила • Инеме • Ираку • Ирамба • Итсекири • Ишан • Йеен • Йорубалар • Кабилдер • Кабовердтер • Кабие • Каколе • Календжин • Камба • Камбари • Карамоджонг • Каре • Катаб • Кваву • Квени • Кемант • Кикуйю • Кинга • Кисси • Коалиб • Комолар • Конго • Конзо • Конкомба • Коно • Консо • Кордофан халықтары • Коса • Котоко • Кпелле • Креолдар • Кру • Куланго • Кунама • Куранко • Куриа • Кусаси • Кушиттер • Ланго • Ландума • Либериялықтар • Ливиялықтар • Лимба • Лоби • Лози • Лома • Лотуко • Луба • Лундалар • Луо • Лухья • Лучази • Луэна • Маба • Маврикийлер • Маврлар • Мака • Маконде • Макуа • Малагасийлер • Малинке • Мампрустар • Мандара • Манджак • Мандинго • Мано • Марги • Марокколықтар • Маса • Масаи • Матабеле • Мба • Мбете • Мбоши • Мбунда • Менде • Меру • Миджикенда • Моба • Монго • Моси • Мпонгве • Муби • Мумуйе • Мурле • Набдам • Налу • Нанкансе • Нанумба • Нгбанди • Нгонилер • Нгунди • Нзима • Нилоттар • Нубиялықтар • Нупе • Нуэр • Ньоро • Ньямвези • Ньянколе • Ньятуру • Овамбо • Овимбунду • Огонилар • Омето • Оромо • Педи • Пигмейлер • Пуну • Рега • Руанда • Рунди • Саката • Само • Сандаве • Сантомеліктер • Сара • Сахо • Свазилер • Сейшелдіктер • Сенуфо • Сере-мунду • Серер • Сидамо • Сисала • Собо • Сога • Сомалиліктер • Сомба • Сонгай • Сонинке • Суахили • Суба • Судандықтар • Сукума • Сусу • Таита • Талленси • Тем • Темне • Тенда • Тесо • Тетела • Тив • Тиграи • Тигре • Тикар • Торо • Тсаанги • Тсвана • Тсондар • Туарегтер • Тубулар • Тукулер • Тунистіктер • Туркана • Фанг • Фанти • Фернандино • Фипа • Фон • Фульбе • Фур • Ха • Хадза • Хасонке • Хаусалар • Хехе • Чамба • Чанга • Чига • Чокве • Шамбала • Шиллук • Шона • Эве • Экои • Этсако • Эфик • Якё • Яунде