Кабие

Кабие
коретиба, катиба, кабиема,
Бүкіл халықтың саны
1 млн.
Ең көп таралған аймақтар
Того	940 000
Гана	30 000
Бенин	30 000
Тілдері
кабре тілі
Діні
дәстүрлі нанымдар

Кабие (коретиба, катиба, кабиема) — Того мемлекетінің солтүстік-шығысында, сондай-ақ орталық аймағында тұратын халық.^[1] Халқы 1 миллион адам (2008, бағалау). Олар сонымен қатар Гананың солтүстігінде (30 мыңнан астам адам, негізінен Солтүстік аймақта) және Бениннің батысында (30 мыңнан астам адам) тұрады.^[2]

Тілі гур тобына жататын, нигер-кордофан отбасының кабре тілі. Жазуы 1978 жылдан бастап латын әліпбиіне негізделген жазу.^[3]

Кабие халқының көп бөлігі дәстүрлі нанымдарды — ата-бабаларға табынуды және Эсо жоғарғы құдайына сенуді ұстанады. Сондай ақ суннизм мен католицизмді ұстанушылар да бар.^[4]

Негізгі кәсібі – қолмен атқарылатын егіншілік (құмды құрғақ жерлерде тары, құмай, бұршақ, жержаңғақ және т.б., ойпаң жерлерде – күріш, ямс). Мал шаруашылығы кең тараған (ірі және ұсақ мал), иттерді (тағамға арналған), құсты ұстайды. Олар жабайы өсетін майлы пальма жемістерін жинаумен айналысады. Қолөнерден – ұсталық, қыш, тоқымашылық, ағаш өңдеу, ағаштан ою-өрнек жасау, сәндік маталар, қоржын мен төсеніш тоқу, т.б. дамыған.^[5]

Дәстүрлі әлеуметтік ұйымның негізін ауылдық үлкен отбасылық қауымдастықтар, патрилиндік тектер, жас топтары, жасырын ерлер одақтары құрайды. Некеден кейінгі қоныс вирилокалды, полигиния, сорорат, қолданылады, инициация ғұрыптары сақталған.

Ауылдары шашыраңқы орналасқан. Тұрғын үйлері саман қабырғалары бар саман қоршаумен қоршалған (төртбұрышты және дөңгелек пішінді).

Ерлер киімі – ұзын зығыр көйлек, шорт, әйелдердікі – түрлі-түсті көйлектер, жемпір, белдемше.

Азық-түлік негізінен өсімдік тектес (жарма, тарыдан жасалған бұқтырылған тағамдар, көкөністер), сүт өнімдерін тұтынады.^[6]

Африка халықтары Бұл {{Әлем халықтары}} үлгісінің бір бөлігі Ағаулар • Адангмелер • Акандар • Аквапимдер • Алжирлықтар • Алурлар • Амбунду • Амхаралар • Ангас • Ағылшын-африкалықтар • Ануак • Аргоббалар • Афарлар • Африканерлер • Ачемдер • Ачоли • Ашантилар • Багалар • Багирмилер • Баде • Бакве • Баланте • Бамбаралар • Бамилеке • Бамум • Бангилер • Банда • Банди • Бантулар • Баньяруанда • Барбалар • Бари (Африка) • Баса • Бассари • Басуто • Батеке • Бауле • Беджа • Бемба • Бена • Берберлер • Бете • Биафада • Бидього • Бини • Биралар • Биром • Биса • Боа • Бобо • Бозо • Боки • Болева • Бонго • Бони • Буби • Буллом • Бура • Бурун • Буса • Бушмендер • Ваи • Вала • Венда • Видекум • Волоф • Вуте • Га • Гандалар • Гбайя • Гбари • Гвере • Герелер • Гереро • Гимирра • Гишу • Гого • Гола • Гонга • Гонжа • Грустар • Гуан • Гураге • Гурма • Гусилер • Дагари • Даго • Дагомба • Дамара • Дан • Дасанеч • Джагга • Джанджэро • Джукун • Диалонке • Динка • Диола • Догон • Дуала • Дьюла • Загава • Занде • Зарамо • Зенага • Зұлыстар • Ибибио • Ивбиосакон • Игала • Игбира • Иболар • Иджо • Идома • Ила • Инеме • Ираку • Ирамба • Итсекири • Ишан • Йеен • Йорубалар • Кабилдер • Кабовердтер • Кабие • Како��е • Календжин • Камба • Камбари • Карамоджонг • Каре • Катаб • Кваву • Квени • Кемант • Кикуйю • Кинга • Кисси • Коалиб • Комолар • Конго • Конзо • Конкомба • Коно • Консо • Кордофан халықтары • Коса • Котоко • Кпелле • Креолдар • Кру • Куланго • Кунама • Куранко • Куриа • Кусаси • Кушиттер • Ланго • Ландума • Либериялықтар • Ливиялықтар • Лимба • Лоби • Лози • Лома • Лотуко • Луба • Лундалар • Луо • Лухья • Лучази • Луэна • Маба • Маврикийлер • Маврлар • Мака • Маконде • Макуа • Малагасийлер • Малинке • Мампрустар • Мандара • Манджак • Мандинго • Мано • Марги • Марокколықтар • Маса • Масаи • Матабеле • Мба • Мбете • Мбоши • Мбунда • Менде • Меру • Миджикенда • Моба • Монго • Моси • Мпонгве • Муби • Мумуйе • Мурле • Набдам • Налу • Нанкансе • Нанумба • Нгбанди • Нгонилер • Нгунди • Нзима • Нилоттар • Нубиялықтар • Нупе • Нуэр • Ньоро • Ньямвези • Ньянколе • Ньятуру • Овамбо • Овимбунду • Огонилар • Омето • Оромо • Педи • Пигмейлер • Пуну • Рега • Руанда • Рунди • Саката • Само • Сандаве • Сантомеліктер • Сара • Сахо • Свазилер • Сейшелдіктер • Сенуфо • Сере-мунду • Серер • Сидамо • Сисала • Собо • Сога • Сомалиліктер • Сомба • Сонгай • Сонинке • Суахили • Суба • Судандықтар • Сукума • Сусу • Таита • Талленси • Тем • Темне • Тенда • Тесо • Тетела • Тив • Тиграи • Тигре • Тикар • Торо • Тсаанги • Тсвана • Тсондар • Туарегтер • Тубулар • Тукулер • Тунистіктер • Туркана • Фанг • Фанти • Фернандино • Фипа • Фон • Фульбе • Фур • Ха • Хадза • Хасонке • Хаусалар • Хехе • Чамба • Чанга • Чига • Чокве • Шамбала • Шиллук • Шона • Эве • Экои • Этсако • Эфик • Якё • Яунде