Леонардо да Винчи

Леонардо да Винчи
итал. Leonardo da Vinci
Төрүмел ады	итал. Leonardo di ser Piero da Vinci[4]
Төрүттүнген хүнү:	1452 апрельдиң 15[1][2][3][…]
Төрүттүнген чери:	Anchiano[d], Флорентийская республика[d][2][3][5]
Мөчээн хүнү:	1519 майның 2[1][2][3][…] (67 хар)
Мөчээн чери:	Кло-Люсе[d], Турень[d], Королевство Франция[d][2][3][6]
Чурт:	Флорентийская республика[d]
Эртем сферазы:	архитектура Возрождения[d], сценография[d], инженерное дело[d], физиология[d] биле живопись[d]
Ажыл чери:	Сфорца, Лодовико[d][4] Чезаре Борджиа[d]
Билдингир өөреникчилери:	Понтормо[d], Франческо Мельци[d], Андреа Соларио[d], Чезаре да Сесто[d] биле Салаи[d]
Хол үжүү:

Леона́рдо ди сер Пье́ро да Ви́нчи (итал. Leonardo di ser Piero da Vinci; апрель 15, 1452 чыл – май 2, 1519 чыл) — итальян чурукчу база эртемден, бойдус шинчилекчизи болгаш ан��том. Дээди катап Төрүмелдиң (Высокое Возрождение) уран чүүлүнүң дээди төлээлекчилериниң бирээзи, «тускай кижилерниң» азы «полиматтың» (полимат – салым-чаяаны, сонуургалдары чаңгыс чүүлге кызыгаарланмаан, янзы сонуургалдарлыг кижи) көскү чижээ.

Леонардо амгы үениң улустарынга колдуунда чурукчу кылдыр билдингир, ынчалза-даа ооң салым-чаяаны элээн делгереңгей чораан. Да Винчини скульптор база турган чадавас деп турар, чүге дизе, 1990 чылдарда Перуджи университеттиң шинчилекчилери Джанкарло Джентилини биле Карло Сиси дой-довурак-биле кылган башты тыпканнар, ол дээрге ооң амгы үеде арткан чаңгыс скульптурлуг ажылы бооп турар^[7]. Чогум Леонардо боду, назынының иштинде бодун инженер азы эртемден кылдыр санап чораан. Ол уран чүүлге бодунуң үезиниң чүгле эвээш кезиин чарыгдап турган бооп турар. Ынчангаш ооң чурулгага кылган ажылдары эвээш бооп турар, чамдыктары читкилей берген азы элээн үрелгилей берген. Ындыг-даа болза ооң бүгү делегейниң уран чүүлүнге киирген салыышкыннары эң ажыктыг деп санап турар. Ооң чогаалдарының ачызында чурулганың уран чүүлү элээн сайзыралды алган. «Астыг кадын», « Чараш Ферроньера», «Мона Лиза», «Иоанн Креститель», «Хая иштинде Мадонна» дээш, ниитизи-биле 20 хире чуруктарның автору, ажылдарының чамдыызын ол төндүрбээн.

Леонардо оон аңгыда эртем болгаш инженерия талазынга шылгараңгай турган; анатомия эртеминге салыышкынын киирген. Анатомияга хамаарышкан муң ажыг демдеглелдерни болгаш чуруктарны ол кылган. Ынчалза-даа ол бодунуң ажылдарын парлап үндүрбейн турган. Инженерия талазы-биле ооң ажылдары элээн хөй, ынчалза-даа чүгле пистолетке кылган дугуйланчак шоочазы (колесцовый замок) бодунуң үезинде билдингир апарган. Кушкаштарның ужугарын ол дыка сонуургаар турган. Куштарның ужар шимчээшкинин хайгаарап шинчилевишаан, элээн хөй чуруктарны кылып турган. Хайгааралдардан аңгыда ол боду дуржулгаларны база кылып турган, ынчалза-даа чедиишкинниг болбаан. Кижиниң агаарга ужуп болур аргазын ол шинчилеп тып келген. Парашюттуң үзел-бодакчызы кылдыр санадып турар^[8]. Оон-даа аңгыда, терге, телескоп, танк, прожектор, катапульта дээш өске-даа чүүлдерниң үзел-бодакчызы, оларны ол чүгле бодааш, шыйып турган.

Леонардо бодалчы база чораан — янзы-бүрү чуруктарын, кылган чүүлдериниң ужур-утказын, хайгааралдарын ол демдеглеп ап турган. 120 хире номга демдеглелдер кылып келген, барык делгереңгей энциклопедия-даа бижип болур турган. Ынчалза-даа ол бодунуң бодалдарын парлап үндүрбейн турган, чүгле чажыртынып бижиир турган, ооң демдеглелдери долузу-биле амга чедир тургустунмаан.

Да Винчи чогаал бижииринге база сундулуг чораан деп санап турар. Ооң итальян дылга бижээн чогаалдары элээн хөй бооп турар. Боду чогаалдарын черле парладып үндүрбейн чораан. Кажан Леонардо мөчээн соонда, ооң өөреникчизи болгаш өңнүү Франческо Мельци чурулгага хамаарышкан үзүндүлерни алган, чоорту ол ажылдары «Чурулга дугайында трактат» (Трактат о живописи) деп аттыг үнген. Ооң бижээн чогаалдары долузу-биле XIX-XX чүс чылдарда үнген. Амгы үениң шинчилекчилери ооң чогаалдары кайгамчык ханы уткалыг деп санап турарлар. Ооң ажылдары хөй кезии эртемге хамааржыр-даа болза, литератураның болгаш дылдың уран аргаларын көргүзүп бижээн бооп турар. Леонардо баснялар, солун чугаалар, афоризмнер, аллегориялар дээш элээн хөй янзы-бүрү тоожу чогаалдарын арттырган.

1. ↑ ^{1,0 1,1} BeWeB
2. ↑ ^{2,0 2,1 2,2 2,3} Marani P. Dizionario Biografico degli Italiani (итал.) — 2005. — Vol. 64.
3. ↑ ^{3,0 3,1 3,2 3,3} https://data.bnf.fr/ark:/12148/cb11912491s
4. ↑ ^{4,0 4,1} http://mini-site.louvre.fr/trimestriel/2019/léonard_de_vinci/6/
5. ↑ Heydenreich L. H. Encyclopædia Britannica (англ.)
6. ↑ https://www.artnet.com/artists/leonardo-da-vinci/past-auction-results — 1998.
7. ↑ Искусствоведы нашли единственную скульптуру Леонардо – lenta.ru
8. ↑ История парашютизма. В. Гурный Archived 2014-07-12 at the Wayback Machine

• Леонардо да Винчи дугайында сайт Archived 2013-10-03 at the Wayback Machine
• Леонардо да Винчиниң намдары
• Леонардо да Винчиниң намдары

Бо дээрге белеткеп каан чүүл-дүр. Эдип база немеп тургаш, ук төлевилелге дузалап болур силер.