Իսքենդեր Աբգարիոս

Իսքենդեր Աբգարիոս
Պորտուգալիայի հյուպատոս Բեյրութում
Մասնագիտություն՝	բանաստեղծ, գրականագետ և պատմաբան
Ազգություն	հայ
Ծննդյան օր	1826[1]
Ծննդավայր	Բեյրութ, Սիդոնի Էլայեթ, Օսմանյան կայսրություն[1]
Վախճանի օր	1885[1]
Վախճանի վայր	Բեյրութ, Սիրիայի վիլայեթ, Օսմանյան կայսրություն[1]
Հայր	Հակոբ եպիսկոպոս Լյուստրացի
Պարգևներ

Իսքենդեր Աբգարիոս (նաև՝ Ալեքսանդր Աբգարիոս, 1826^[1], Բեյրութ, Սիդոնի Էլայեթ, Օսմանյան կայսրություն^[1] - 1885^[1], Բեյրութ, Սիրիայի վիլայեթ, Օսմանյան կայսրություն^[1]), հայ բանաստեղծ, պատմաբան, գրականագետ, Լիբանանի արաբական նոր գրականության մեծագույն դեմքերից, Յուհաննա Աբգարիոսի ավագ եղբայրը^[2][3]։

Ծնվել է 1826 թվականին Բեյրութում, մեծահարուստ Հակոբ Լյուստրացի Աբգարյանի (Յաղուբ Էփքարիոս) ընտանիքում։ Ուսանել է նախ Բեյրութում, ապա Լոնդոնում։ Կատարելապես տիրապետել է հայերեն, արաբերեն, անգլերեն և թուրքերեն լեզուներին։ Եղել է Պորտուգալիայի հյուպատոսը Բեյրությում, կրել է բեկի, աղայի պատվանուններ, պարգևատրվել է Մեջիդիե շքանշանով։ Թղթակցել է Անգլիայի Վիկտորյա թագուհու հետ^[3]։

Կարճատև պաշտոնավարել է Եգիպտոսի Իբրահիմ փաշայի պալատում, ապա նվիրվել գիտական և գրական գործունեության։ Գրել է խոհափիլիսոփայական բանաստեղծություններ, պատմագրական աշխատություններ (արաբերեն)։ Գլուխգործոցը «Շահրիար առյուծակերպ անհաղթ արքայի պատմության մասին մտքերի բուրմունք» (1880) դյուցազներգությունն է։ Արաբ ժողովրդի պատմությանը և գրականությանն են նվիրված «Արաբների պատմության ասպարեզում ցանկությունների լրումը» (1852), «Ցանկությունների ճոխացված լրումը» (1867), «Արաբ քերթողների դասակարգման գրական ծաղկաստան» (1858) և «Հոգու ըղձանքը Անթար Աբսի քերթվածներում» (1864) աշխատությունները։ Արաբերեն գրել է բանաստեղծություններ, պոեմներ, պատմաբանասիրական աշխատություններ։ Առանձին գրքերով հրատարակել է «Մտքերի բուրմունք առյուծակերպ անհաղթ արքա Շահրիարի մասին» (1880) դյուցազներգությունը, «Հոգու զբոսանք» քնարական բանաստեղծությունների ժողովածուն և այլն։ Հրատարակել է նաև արաբ ժողովրդի պատմության հետ կապված գրքեր, որոնցից ուշագրավ է հատկապես Լիբանանի 1860 թվականի ջարդերին նվիրված և վավերագրերով հարուստ հետազոտությունը։ Այս գիրքը արաբերենից թարգմանվել է անգլերեն և լույս է տեսել Բեյրութում, իսկ 1933-ին հրատարակվել է նրա հայերեն թարգմանությունը^[3][4]։

Գրական-պատմական որոշակի հետաքրքրություն են ներկայացնում «Խըդիվ Իբրահիմի արժանիքներն ու սխրանքները» (1883) ներբողը և Լիբանանի 1860 թվականի արյունալի դեպքերը պատկերող «Արտասովոր անցուդարձեր Լեռնային Լիբանանի կյանքում» երկը (1869, հայերեն հրատարակություն, «Սարսափներու գիրքը», 1935)։ Ունի նաև քնարական բանաստեղծությունների ժողովածու՝ «Հոգու զբոսանք գեղեցկազարդ էջերում» (1883)^[3]։

Մահացել է 1885 թվականին, Բեյրութում։

Բառարաններ և հանրագիտարաններ Հայազգ Չափորոշչային վերահսկողություն ՀԳՀԳ: 10483

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 1, էջ 18)։

դ ք խ Հայերը Լիբանանում Լիբանանահայեր Արվեստա- գետներ Թատրոն և կինո՝ Վահե Բերբերյան  • Գրիգոր Բուչախչյան (en)  • Նորա Գևորգյան  • Պիեռ Շամմասյան  • Պիեռ Չամչյան (en) Կերպարվեստ՝ Հարություն Թորոսյան  • Ավո Թումայան  • Հարություն Կալենց  • Պոլ Կիրակոսյան  • Սեդա Մանուկյան  • Լիդիա Չաքրյան (en)  • Քարեն Չեքերջյան (en)  • Վիկ Վանլյան (en) Երգ և երաժշտություն (Լիբանանահայ երաժշտություն)՝ Իզաբել Բայրաքդարյան  • Վիգեն Դիշչեքենյան  • Այլին Խաչատուրյան  • Բարսեղ Կանաչյան  • Ադիս Հարմանդյան  • Սոնա Ղազարյան  • Արա Մալիքյան  • Գի Մանուկյան  • Մարիա Նալբանդյան  • Նուրհան (en)  • Ալեքսանդր Պոլիկևիչ (en)  • Սեդրակ Սարգսյան (en)  • Աբրահամ Ռուսսո  • Ավո Ուվեզյան  • Հայկ Փափազյան  • Արփինե Փեհլիվանյան  • Ռիտա Քասաբյան (en)  • Զաքար Քեշիշյան Ճարտարապետներ՝ Մարտիրոս Ալթունյան  • Սարգիս Լոլե Գրողներ Արձակ և բանաստեղծություն՝ Գառնիկ Ադդարյան  • Արա Արծրունի  • Արմեն Դարյան  • Վեհանույշ Թեքյան  • Ավո Թումայան  • Մուշեղ Իշխան  • Պետիկ Հերկելյան  • Հակոբ Նորունի  • Հովան Սիմոնյան  • Սիմոն Սիմոնյան  • Պողոս Սնապյան  • Սարգիս Վահագն  • Վահե Վահյան Լրագրություն և թարգմանություն՝ Զարեհ Ազնավորյան  • Միհրան Աղազարյան  • Հակոբ Ավետիքյան  • Վահե Բերբերյան  • Արմեն Դարյան  • Զավեն Կույումջյան  • Հարություն Մադեյան Գիտություն Կրթություն Դպրոց՝ Անջար  • Բարսեղ Կանաչյան  • Դարուհի Հակոբյան  • Դարուհի-Հովակիմյան  • Դպրեվանք  • Եղիշե Մանուկյան  • Երվանդ Հյուսիսյան  • Եփրեմ և Մարթա Ֆիլիպոսյան  • Թռչնոց բույն  • Թրատի դպրոց  • Խաչեր Գալուստյան  • Կենտրոնական  • Կերթմենյան  • Հայ ավետարանական քոլեջ  • Համազգայինի հայագիտական  • Մելանքթոն և Հայկ Արսլանյան  • Հովակիմյան-Մանուկյան  • Շամլյան Թաթիկյան  • Սահակյան-Լևոն Մկրտչյան  • Սրբոց Հռիփսիմյանց  • Վահան Թեքեյան  • Փիթեր և Ելիզաբեթ Թորոսյան Մանկավարժություն (Լիբանանահայ կրթություն)՝ Միհրան Աղազարյան  • Գրիգոր Շահինյան Գիտնա- կաններ Հովհաննես Աբգարիուս  • Անի Ապրահամյան  • Ռուբեն Ադալյան  • Քերիմ Բագրատունի  • Նորա Բայրաքթարյան (en) • Հակոբ Բարսումյան  • Արդա Արսենյան Էքմեքչի  • Գրիգոր Շահինյան  • Եղիկ Ճերեճյան  • Արտեմ Փաթափության Կազմակեր- պություններ Կրոնական Գործիչներ՝ Զարեհ Ազնավորյան  • Մեսրոպ Աշճյան  • Բարսեղ Ավգաթյան  • Ավետիս Արփիարյան  • Արամ Ա  • Իգնատիոս Բաթանյան  • Բարսեղ Բաղդասարյան (en)  • Մեղրիկ Բարիքեան  • Խորեն Բարոյան  • Անդրե Բեդողլույան  • Նարեկ Բերբերյան  • Հովհաննես Գասպարյան  • Նշան Գարաքեհեյան  • Նորվան Զաքարյան  • Ներսես Թարմունի  • Հմայակ Կետիկյան  • Հակոբ Հոլասյան  • Վարուժան Հերկելյան  • Հակոբ Հովսեփյան  • Գրիգոր Ճերանյան  • Արտակ Մանուկյան  • Ռաֆայել Մինասյան  • Միքայել Անտուան Մուրադյան  • Տաճատ Յարդըմյան  • Գրիգոր Տեր-Աստվածատրյան  • Հովնան Տերտերյան (en)  • Գրիգոր Քիվբելյան Եկեղեցիներ և վանքեր (Մեծի Տանն Կիլիկիո կաթողիկոսության Լիբանանի թեմ)՝ սուրբ Աստվածածին  • սուրբ Գայանե  • սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ  • սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ  • սուրբ Գևորգ  • սուրբ Հակոբ  • սուրբ Հարություն  • սուրբ Հարություն  • սուրբ Հովհաննու Կարապետ  • սուրբ Հոգեգալուստ  • սուրբ Նշան  • սուրբ Պողոս  • սուրբ Սարգիս  • սրբոց Վարդանանց  • սրբոց Քառասնից Մանկանց Եկեղեցիներ և վանքեր (Տանն Կիլիկիո կաթողիկե եկեղեցու Բեյրութի թեմ)՝ Անարատ հղության հայ քույրերի միաբանություն  • սուրբ Ավետման  • սուրբ Աստվածածին  • սուրբ Եղիա և սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ  • Զմմառի պատրիարքական կղերական միաբանություն  • սուրբ Խաչ  • Մխիթարյան Միաբանություն  • սուրբ Վարդարանի Տիրամոր  • սուրբ Տիրամոր  • սուրբ Փրկիչ Եկեղեցիներ և վանքեր (Մերձավոր Արևելքի հայ ավետարանական եկեղեցիների միություն)՝ Աշրաֆիե եկեղեցի  • Հայ Ավետարանական առաջին եկեղեցի Հուշարձաններ՝ Հայոց ցեղասպանության հուշասյուն  • Հայոց ցեղասպանության հուշարձան  • Հայոց ցեղասպանության հուշարձան  • Հուշարձան՝ նվիրված Այնթուրայի որբանոցում մահացած հայ երեխաներին Մշակութային Գասպար Իփեկյան թատերախումբ  • «Գուսան» երգչախումբ  • «Թեքեյան» մշակութային միություն  • «Նոր սերունդ» մշակութային միություն Հասարա- կություն Գործիչներ Նարեկ Աբրահամյան  • Գևորգ Աճեմյան  • Հակոբ Բագրատունյան  • Ավետիս Գիտանյան  • Վիգեն Զաքարյան  • Աբրահամ Թովմասյան  • Վահե Կարապետյան  • Հրաչ Կոզիբեյոքյան  • Հարություն Կուժունի  • Լոռի Հայաթյան (en)  • Պերճ Սեդրակյան  • Ժիրայր Սեֆիլյան  • Ռազմիկ Փանոսյան  • Վարդինե Օհանյան Լիբանան- ցիներ Աբաջի (en)  • Իսքենդեր Աբգարիոս  • Միշել Աբգարիոս  • Հակոբ Ակիսկալ  • Միքայել Բասալե  • Ջուլիա Բուտրոս  • Սամիրա Թաուֆիկ (en)  • Ադիբ Իսհակ  • Աբդալլահ Իսհակ (en)  • Էմիլ Լահուդ  • Ջումանա Հադդադ (en)  • Սարգիս Լոլե  • Ժոզեֆ Շադեր (en)  • Լուիս Շեյխո (en)  • Ալեն Միկլի  • Յուրի Մրաքադի  • Մարիամ Նուռ (en)  • Աբրահամ Ռուսսո  • Էլիաս Բու Սաաբ (en)  • Նիկոլ Սաբա  • Էլիաս Սարկիս  • Սարինա Քրոս Մշակույթ և սպորտ Մամուլ Ամսագրեր և հանդեսներ (Լիբանանի հայկական տպագրություն)՝ Ակոս  • Ահեկան  • Ամենուն նոր տարեցույցը  • Անի  • Ավետիք  • Արարատ գրական  • Բագին  • Բժիշկ  • Գլաձոր  • Դիտակ  • Դրազարկ  • Զվարթնոց  • Խոսնակ  • Կամար  • Կայծ  • Հայ գիր  • Հայկազյան հայագիտական հանդես  • Հասկ  • Մարզիկ  • Նայիրի  • Նոր Այնթապ  • Նոր Մարաշ  • Նոր ուղի  • Նվիրում  • Շիրակ  • Ռազմիկ  • Փարոս (հանդես) Թերթեր՝Ազդակ  • Ազդարար  • Այգ  • Արարատ  • Առավոտ  • Արծիվ  • Արձագանք  • Երիտասարդ հայ  • Երիտասարդ հայուհի  • Երկաթե շերեփ  • Զարթոնք  • Էջեր գրականության և արվեստի  • Ժողովուրդ  • Ժողովուրդի ձայն  • Լիբանան  • Ծիածան  • Կայծեր  • Կանչ  • Հառաջ  • Մասիս  • Նոր կյանք  • Պատանեկան արձագանք  • Ջանասեր  • Սփյուռք  • Փարոս Մարզիկներ Ֆուտբոլիստներ՝ Գրիգոր Ալոզյան (en)  • Լևոն Ալթունյան  • Ջերարդ Աճեմյան (en)  • Եղիշե Դարյան (en)  • Գուրգեն Ենգիբարյան  • Կիրակոս (en)  • Ջոզեֆ Նալբանդյան (en)  • Ներսես (en)  • Նենսի Չայլյան  • Մարտիկ Չափարյան  • Նատալի Չիլինկիրյան (en) • Հակոբ Տոնապետյան  • Օգսեն Ուրֆալյան (en) Այլ մարզիկներ՝ Տիգրան Գյոքչյան (en)  • Գրետա Թասլակյան  • Արա Խաչադուրյան  • Դվին Քարոլ Մումջօղլյան (en)  • Կարո Քեբաբջյան Քաղաքա- կանություն Գործիչներ Ավետիս Գիտանյան  • Խաչիկ Բաբիկյան (en)  • Ալեք Ենիգոմշյան  • Ալեն Թաբուրյան (en)  • Սերժ Թորսարգսյան (en)  • Սարգիս Զեյթլյան  • Աբրահամ Թովմասյան  • Ալբերտ Կոստանյան (en)  • Հարություն Կուժունի  • Արթին Մադոյան  • Փոլա Յակուբյան  • Արթուր Նազարյան  • Նազար Նաջարյան  • Համբիկ Սասունյան  • Կարապետ Արթին փաշա Տավուտեան  • Հակոբ Քասարջյան (en)