Педи

Педи
бапеди, солтүстік суто
Бүкіл халықтың саны
4,6 млн.
Ең көп таралған аймақтар
ОАР	4,6 млн.
Зимбабве	150 000
Ботсвана	15 000
Тілдері
се-педи тілі
Діні
дәстүрлі нанымдар,христиандық

Педи (бапеди, солтүстік суто)^[1] — Оңтүстік Африка Республикасының солтүстік-шығысындағы банту тобының халқы (Трансвааль тарихи аймағының шығысы). Саны 4,6 млн адам. (2011, халық санағы). Олар негізінен Лимпопо және Гаутенг провинцияларында, сондай-ақ Мпумаланга провинциялары мен Солтүстік-Батыс провинцияларында тұрады. Сонымен қатар Зимбабведе (150 мың адам, 2012 ж., бағалау) және Ботсванада (15 мың адам) тұрады. Негізгі топтары Педилер (марота, маротенг), масемол (тау) – Лимпопо провинциясының оңтүстігінде; пха­ла­бор­ва, мпха­хле­ле, ма­ха­ка­ла - Улифантс өзенінің орта ағысының сол жағалауында; ро­ка, ло­бе­ду, тло­к­ва - Үлкен Летаба және Кіші Летаба өзендері бойында; молчелер - Санд өзенінің жоғарғы ағысында; ханава (гананва) – Брак өзенінің жоғарғы ағысында тұрады.^[2]

Тілі – се-педи тілі, банту тілдері отбасына жатады.^[3]

Олар дәстүрлі нанымдарды ұстанады, кей бөлігі христиандар (протестанттар)^[4]

Педилер 17 ғасырдың 50-жылдарында Тубатсе өзенінің оңтүстігінде қоныстанған. 18 ғасырдың екінші жартысында олар өздерінің ықпалын көршілерге тарата отырып, аймақты бақылауға алды. 18 ғасырдың соңы мен 19 ғасырдың басында Туларе көсемі тұсында бұл халық мәдени-экономикалық дамудың шарықтау шегіне жетті. 1870 жылға қарай Педи халқы аймақтағы билікті бурлармен және свазилермен бөлісті. 1879 жылы олар Ұлыбританиямен және оның одақтасымен соғыста жеңіліске ұшырап, олардың иеліктері айтарлықтай қысқарды.^[5]

Негізгі дәстүрлі кәсіптері қолмен атқарылатын егіншілік (сорго, жүгері) және мал өсіру (ірі және ұсақ мал). Дәстүрлі қолөнерден – керамика (қызыл ангоб және жылтыратылған үлкен ыдыстар), геометриялық ою-өрнектері бар ағаш ыдыстар (қасық, кесе, орындықтар) және түрлі-түсті моншақтардан бұйымдар жасау дамыған.^[6]

Көсемдіктер, тотемдік рулар болды. Ұлдар мен қыздардың Инициациялары қолданылды. Туысқандық некеге артықшылық беріледі. Христиан дінінің таралуымен белгілі бір топтар нормативті моногамияны орнатты.

Тұрғын үйлері дөңгелек пішінді, төбесі конустық, қабырғалары тоқылған және балшықпен сыланған, кейде боялған. Шаруашылық құрылыстары (астық қоймалары, қоймалар, асханалар) әр түрлі.

Дәстүрлі ерлер киімі - каросса шапаны, белдік, қазір — еуропалық түрдегі киімдер. Әйелдер жарқын жиектермен және моншақтармен безендірілген ұзын көк көйлектерді киюді жалғастыруда.

Азық-түліктері – жүгеріден, құмайдан, тарыдан, көкөністерден, сүттен жасалған ботқа және бәліштер.^[7]

Африка халықтары Бұл {{Әлем халықтары}} үлгісінің бір бөлігі Ағаулар • Адангмелер • Акандар • Аквапимдер • Алжирлықтар • Алурлар • Амбунду • Амхаралар • Ангас • Ағылшын-африкалықтар • Ануак • Аргоббалар • Афарлар • Африканерлер • Ачемдер • Ачоли • Ашантилар • Багалар • Багирмилер • Баде • Бакве • Баланте • Бамбаралар • Бамилеке • Бамум • Бангилер • Банда • Банди • Бантулар • Баньяруанда • Барбалар • Бари (Африка) • Баса • Бассари • Басуто • Батеке • Бауле • Беджа • Бемба • Бена • Берберлер • Бете • Биафада • Бидього • Бини • Биралар • Биром • Биса • Боа • Бобо • Бозо • Боки • Болева • Бонго • Бони • Буби • Буллом • Бура • Бурун • Буса • Бушмендер • Ваи • Вала • Венда • Видекум • Волоф • Вуте • Га • Гандалар • Гбайя • Гбари • Гвере • Герелер • Гереро • Гимирра • Гишу • Гого • Гола • Гонга • Гонжа • Грустар • Гуан • Гураге • Гурма • Гусилер • Дагари • Даго • Дагомба • Дамара • Дан • Дасанеч • Джагга • Джанджэро • Джукун • Диалонке • Динка • Диола • Догон • Дуала • Дьюла • Загава • Занде • Зарамо • Зенага • Зұлыстар • Ибибио • Ивбиосакон • Игала • Игбира • Иболар • Иджо • Идома • Ила • Инеме • Ираку • Ирамба • Итсекири • Ишан • Йеен • Йорубалар • Кабилдер • Кабовердтер • Кабие • Каколе • Календжин • Камба • Камбари • Карамоджонг • Каре • Катаб • Кваву • Квени • Кемант • Кикуйю • Кинга • Кисси • Коалиб • Комолар • Конго • Конзо • Конкомба • Коно • Консо • Кордофан халықтары • Коса • Котоко • Кпелле • Креолдар • Кру • Куланго • Кунама • Куранко • Куриа • Кусаси • Кушиттер • Ланго • Ландума • Либериялықтар • Ливиялықтар • Лимба • Лоби • Лози • Лома • Лотуко • Луба • Лундалар • Луо • Лухья • Лучази • Луэна • Маба • Маврикийлер • Маврлар • Мака • Маконде • Макуа • Малагасийлер • Малинке • Мампрустар • Мандара • Манджак • Мандинго • Мано • Марги • Марокколықтар • Маса • Масаи • Матабеле • Мба • Мбете • Мбоши • Мбунда • Менде • Меру • Миджикенда • Моба • Монго • Моси • Мпонгве • Муби • Мумуйе • Мурле • Набдам • Налу • Нанкансе • Нанумба • Нгбанди • Нгонилер • Нгунди • Нзима • Нилоттар • Нубиялықтар • Нупе • Нуэр • Ньоро • Ньямвези • Ньянколе • Ньятуру • Овамбо • Овимбунду • Огонилар • Омето • Оромо • Педи • Пигмейлер • Пуну • Рега • Руанда • Рунди • Саката • Само • Сандаве • Сантомеліктер • Сара • Сахо • Свазилер • Сейшелдіктер • Сенуфо • Сере-мунду • Серер • Сидамо • Сисала • Собо • Сога • Сомалиліктер • Сомба • Сонгай • Сонинке • Суахили • Суба • Судандықтар • Сукума • Сусу • Таита • Талленси • Тем • Темне • Тенда • Тесо • Тетела • Тив • Тиграи • Тигре • Тикар • Торо • Тсаанги • Тсвана • Тсондар • Туарегтер • Тубулар • Тукулер • Тунистіктер • Туркана • Фанг • Фанти • Фернандино • Фипа • Фон • Фульбе • Фур • Ха • Хадза • Хасонке • Хаусалар • Хехе • Чамба • Чанга • Чига • Чокве • Шамбала • Шиллук • Шона • Эве • Экои • Этсако • Эфик • Якё • Яунде