Հալիձոր

Այս հոդվածն աղբյուրների կարիք ունի։ Դուք կարող եք բարելավել հոդվածը՝ գտնելով բերված տեղեկությունների հաստատումը վստահելի աղբյուրներում և ավելացնելով դրանց հղումները հոդվածին։ Անհիմն հղումները ենթակա են հեռացման։

Գյուղ
Հալիձոր
Հալիձոր գյուղի համայնապատկերը 2018 թվականին
Երկիր	Հայաստան
Մարզ	Սյունիքի մարզՍյունիքի մարզ
Համայնք	Տաթև (համայնք) | Տաթև համայնք[1]
ԲԾՄ	1350 մ
Պաշտոնական լեզու	Հայերեն
Բնակչություն	551[2] մարդ (2011)
Ազգային կազմ	Հայեր
Կրոնական կազմ	Հայ Առաքելական եկեղեցի
Ժամային գոտի	UTC+4
Հալիձոր Վիքիպահեստում

Հալիձոր, գյուղ Հայաստանի Սյունիքի մարզի Տաթև համայնքում^[1]։

Բնակավայրն ունի բազմադարյա պատմություն և հարուստ է պատմամշակութային հուշարձաններով։ Այստեղ է գտնվում Հայաստանի զբոսաշրջային ամենահայտնի ուղղություններից մեկը՝ Տաթևեր ճոպանուղի-Տաթևի վանք երթուղին։ Հանդիսանում է աշխարհի ամենաերկար ճոպանուղու առաջին մեկնարկային կետը։

Ունի գեղեցիկ բնություն, որն արտահայտվում է անդնդախոր ձորերով, ժայռապատ և անտառապատ լեռնալանջերով, որոնց ստորոտով հոսում է արագահոս Որոտան գետը։

Գյուղի պտոնական անունը^[1]։ Հալիձոր անունը ծագել է Հաբանդ գավառի Հալե, Հալիս կոչվող բնակավայրերի անվանումներից։

Աշխարհագրորեն Հալիձրը գտնվում է Որոտան գետի ձախ ափի մոտ՝ ծովի մակարդակից 1300-1350 մ բարձրության վրա։ Սյունիքի մարզի մարզկենտրոն Կապան քաղաքից հեռու է 62 կմ։ Մոտակա քաղաքը Գորիսն է, որից հեռու է 12 կմ դեպի հարավ-արևմուտք։

Հալիձորից հյուսիս-արևելք գտնվում է Շինուհայր գյուղը, հարավում և արևելքում՝ Որոտան գետի կիրճը, արևելքում և հյուսիս-արևելքում՝ մշակովի դաշտեր են։

Հալիձոր բնակավայրով է անցնում հանրապետական նշանակության Հ 45 ավտոճանապարհը։

Հալիձորը Հաբանդ գավառի հնագույն գյուղերից է, պատմական աղբյուրներում հիշատակվում է 10-րդ դարի սկզբից։ Ստ. Օրբելյանի՝ "Սյունիքի պատմություն" աշխատության մեջ այն դասվում է միջին մեծության գյուղերի շարքում ըստ իր վճարած հարկի^[3]։

Դեռևս 10-րդ դարում Սյունյաց Բարդեն իշխանի դուստր Համազասպուհին Հալիձոր գյուղը նվիրել է Տաթևի վանքին, որը կրկին հաստատել է Տարսայիճ Օրբելլանը 1274 թ.: Հալիձորը Տաթևի սեփականությունն էր համարվում մինչև 19-րդ դարը^[4]։

Ստեպանոս Օրբելյանի և հին հիշատակարանների մեջ գյուղի անունը գրվել է ՀԱԼԷ ձևով։ Հնում Հալիձոր գրելու դեպքում հասկացվում էր գյուղի շրջապատի ձորը։ Հետագայում գրվում է Հալի-ձոր և ի վերջո Հալիձոր։

Խորհրդային տարիներին մասն է կազմել Հայկական ԽՍՀ Զանգեզուրի գավառի, իսկ 1930 թվականից` Գորիսի շրջանի։

Ներկայիս Հալիձորը կառուցվել է 1966 թվականին Հին Հալիձորից փոքր ինչ հեռու և մինչև 1991 թվականը գտնվում էր Հարժիսի խորհտնտեսության կազմում։

Հայաստանի անկախության սկզբի տարիներին Հալիձորը ընդգրկված է եղել Գորիսի շրջանի կազմում, իսկ 1995 թվականից Սյունիքի մարզում, որի մաս է կազմում նախկին Գորիսի շրջանը։ 2015 թվականից բնակավայրը ներառվել է Սյունիքի մարզի Տաթև խոշորացված համայնքի մեջ։

Գյուղում է գտնվում կանգուն Սուրբ Մինաս եկեղեցին՝ կառուցված 1611 թվականին։ Գյուղից 2 կմ հարավ-արևմուտք գտնվում է նշանավոր Հարանց Անապատը, շրջակայքում են «Խաչին խութ» կոչվող եկեղեցին, «Պողոս-Պետրոս» մատուռը, մի շարք գյուղատեղիներ՝ «Հալիձոր», «Կարմիր», «Հայկաշեն», «Հայկատափ», Հալե, Հին Շենատեղ, , ինչպես նաև բազմաթիվ խաչքարերով գերեզմանոցը։ Որոտանի ձախ ափին, այգիների մեջ պահպանված է ժայռաբեկորի վրա կանգնեցված 1265 թ. արձանագրություն։ Հալիձորի ամենաշատ այցելվող պատմամշակութային կառույցներից է Հարսնաձորի դիտակետը։

Ըստ Հայաստանի 2011 թվականի կատարած մարդահամարի արդյունքների գյուղի բնակչությունը կազմել է 551 մարդ^[2]։ Ստորև ներկայացված է Հալիձոր գյուղի բնակչության թվային փոփոխությունն ըստ տարիների^[5]

Բնակչությունը զբաղվում է դաշտավարությամբ, այգեգործությամբ, անասնապահությամբ և մեղվաբուծությամբ։

• 
  Հալիձորի փողոցներից մեկի համայնապատկերը Տաթևեր ճոպանուղու խցիկից
• 
  Հալիձոր գյուղի մոտ գտնվող հուշարձան-դիտակետ
• 
  Հին Հալիձոր գյուղատեղիի ավերակները Հալիձոր գյուղի մոտ
• 
  Հալիձոր գյուղի Սուրբ Մինաս եկեղեցին

• 
  Տեսարան դեպի Որոտանի կիրճը Հալիձոր գյուղից
• 
  Տաթևեր ճոպանուղու խցիկը Հալիձոր գյուղի վրայով անցնելիս
• 
  Հալիձոր գյուղի մոտ գտնվող Տաթևեր ճոպանուղու մեկնարկային կայանը
• 
  Հալիձոր գյուղի համայնապատկերը և հանրապետական նշանակության Հ 45 ավտոճանապարհը

դ ք խ Սյունիքի մարզ Գորիսի շրջան Ակներ • Արավուս • Բարձրավան • Գորիս • Խնածախ • Խնձորեսկ • Խոզնավար • Կոռնիձոր • Հարթաշեն • Ներքին Խնձորեսկ • Շուռնուխ • Որոտան • Վաղատուր • Վերիշեն • Տաթև • Տեղ • Քարահունջ • Քարաշեն Ղափանի շրջան Ագարակ • Աղվանի • Աճանան • Անտառաշատ • Առաջաձոր • Արծվանիկ • Գեղանուշ • Գեղի • Դավիթ Բեկ • Եղեգ • Եղվարդ • Լեռնաձոր • Խդրանց • Ծավ • Կաղնուտ • Կապան • Ձորաստան • Ճակատեն • Ներքին Խոտանան • Ներքին Հանդ • Նոր Աստղաբերդ • Նորաշենիկ • Շիկահող • Շրվենանց • Չափնի • Սյունիք • Սրաշեն • Սևաքար • Վանեք • Վարդավանք • Վերին Խոտանան • Տանձավեր • Տավրուս • Ուժանիս • Քաջարան • Քաջարան (գյուղ) • Օխտար Սիսիանի շրջան Աղիտու • Ախլաթյան • Անգեղակոթ • Արևիս • Աշոտավան • Բալաք • Բնունիս • Բռնակոթ • Դարբաս • Դաստակերտ • Գետաթաղ • Գորայք • Հացավան • Իշխանասար • Լոր • Լծեն • Մուծք • Նժդեհ • Նորավան • Սալվարդ • Սառնակունք • Շաղատ • Շաքի • Շենաթաղ • Սիսիան • Սպանդարյան • Թանահատ • Թասիկ • Տոլորս • Տորունիք • Ծղուկ • Ույծ • Վաղատին • Որոտնավան Մեղրիի շրջան Ագարակ • Ալվանք • Գուդեմնիս • Կարճևան • Կուրիս • Լեհվազ • Լիճք • Մեղրի • Նռնաձոր • Շվանիձոր • Տաշտուն • Վահրավար • Վարդանիձոր Գորիս (համայնք) Գորիս • Ակներ (Սյունիքի մարզ) • Աղբուլաղ (Սյունիքի մարզ) • Բարձրավան • Խնձորեսկ • Հարթաշեն (Սյունիքի մարզ) • Ձորակ (Սյունիքի մարզ) • Ներքին Խնձորեսկ • Շուռնուխ • Որոտան • Վանանդ (Սյունիքի մարզ) • Վերիշեն • Քարահունջ (գյուղ) Կապան (համայնք) Կապան • Ագարակ • Աղվանի • Աճանան • Անտառաշատ • Առաջաձոր • Արծվանիկ • Բարգուշատ • Գեղանուշ • Գոմարան • Դավիթ Բեկ • Դիցմայրի • Եղեգ • Եղվարդ • Խդրանց • Խորձոր • Ծավ • Կաղնուտ • Ձորաստան • Ճակատեն • Ներքին Խոտանան • Ներքին Հանդ • Նորաշենիկ • Շիկահող • Շիշկերտ • Շրվենանց • Չափնի • Սզնակ • Սյունիք • Սրաշեն • Սևաքար • Վանեք • Վարդավանք • Վերին Խոտանան • Տանձավեր • Տավրուս • Ուժանիս • Օխտար Մեղրի (համայնք) Մեղրի • Ագարակ • Ալվանք • Այգեձոր • Գուդեմնիս • Թխկուտ • Լեհվազ • Լիճք • Կարճևան • Կուրիս • Նռնաձոր • Շվանիձոր • Վահրավար • Վարդանիձոր • Տաշտուն Սիսիան (համայնք) Սիսիան • Ախլաթյան (Սյունիքի մարզ) • Աղիտու • Անգեղակոթ • Աշոտավան • Արևիս • Բալաք • Բնունիս • Բռնակոթ (գյուղ) • Գետաթաղ • Դաստակերտ • Դարբաս • Թանահատ (գյուղ) • Թասիկ • Իշխանասար • Լծեն • Լոր (Սյունիքի մարզ) • Հացավան • Մուծք • Նժդեհ (գյուղ) • Նորավան (Սյունիքի մարզ) • Շաղատ (գյուղ) • Շամբ • Շաքի • Շենաթաղ • Որոտնավան • Սալվարդ • Վաղատին • Տոլորս • Տորունիք • Ցղունի • Ույծ Տաթև (համայնք) Խոտ • Հալիձոր • Հարժիս • Շինուհայր • Սվարանց • Տաթև • Տանձատափ • Քաշունի Տեղ (համայնք) Կոռնիձոր • Տեղ • Արավուս • Խնածախ • Խոզնավար • Վաղատուր • Քարաշեն Քաջարան (համայնք) Քաջարան • Անդոկավան • Աջաբաջ • Գեղավանք • Գեղի • Գետիշեն • Լեռնաձոր • Կաթնառատ • Կավճուտ • Կարդ • Կիցք • Ձագիկավան • Ներքին Գիրաթաղ • Նոր Աստղաբերդ • Ոչեթի • Վերին Գեղավանք • Վերին Գիրաթաղ • Փուխրուտ • Քաջարան • Քարուտ Այլ գյուղեր Կավարտ