Larraun

Larraun
Nafarroa Garaia, Euskal Herria
Larraungo Azpirotz herriaren ikuspegia.
Bandera Armarria
Kokapena
Herrialdea	Euskal Herria
Lurraldea	Nafarroa Garaia
Merindadea	Iruñea
Administrazioa
Estatua	Espainia
Erkidegoa	Nafarroa
Izen ofiziala	Larraun
Alkatea	Mikel Uharte Martija (EH Bildu)
Posta kodea	31870
INE kodea	31144
Herritarra	larraundar
Geografia
Koordenatuak	43°00′20″N 1°53′47″W / 43.005555555556°N 1.8963888888889°W / 43.005555555556; -1.8963888888889
Azalera	107,08 km²
Garaiera	566 metro
Demografia
Biztanleria	910 (2023:  3)
429 (%47,1) (2019)  (%57,4) 522
Dentsitatea	0,08 bizt/km²
Zahartzea[1]	% 51,3
Ugalkortasuna[1]	‰ 18,18
Ekonomia
Jarduera[1]	% 83,48 (2011)
Desberdintasuna[1]	% 0 (2011)
Langabezia[1]	% 4,93 (2013)
Euskara
Euskaldunak[2][3]	% 85,40 (2018: %0,85000000000001)
Datu gehigarriak
Webgunea	http://www.larraun.eus

Larraun^[4] ([laraun]) Nafarroa Garaiko ipar-mendebaldeko udalerri bat da, Iruñeko merindadean eta Leitzaldean kokatua. Ibarra deitzen bazaio ere, hidrografikoki ezin da esan hala denik, bi isurialde baititu, bata atlantikoa (Araxes), eta bestea, gehiena, mediterraneoa (Larraun ibaia).

Udalerriak 910 biztanle zituen 2023 urtean.

2009tik UEMAko mankomunitate euskalduneko partaidea da. Mugiro da herriburua.

Lekunberri udalerria Larraunen erdialdean kokatuta dago, baina biak administratiboki independenteak dira. Larraungo udaletxea Mugiron dago

Mendukiloko leizeak udalerri honetan daude, Astitz kontzejuan. Larraun ibaiko Ixkier ur-jauzia Mugiron dago.

Udalerriaren mendebaldean Aralarko Malloak mendigunea dago, Gipuzkoarekin mugan, eta hegoaldean Aralarko beste mendi lerro batek banatzen du Sakanarekin. Ekialdean, bestela, Ireber mendia dugu, eta beste alde batetik Larraun ibaiak muga naturala egiten du Imotz ibarrarekin. Tontorrak 900-1.200 metrokoak dira.

Larraungo klima azpiozeanikoa da, euriak ugariak dira urte osoan zehar, eta uda garaian ez da hilabete idorrik izaten, baina klima ozeaniko osoan ez bezala, Larraungo neguak hotzak izaten dira. Urteko batez besteko tenperaturak 8 eta 13 gradu artekoak, eta prezipitazioak 1.600mm eta 2.000mm bitartekoak izaten dira. Zenbat eta iparralderago, hotz handiagoa egiten du. Urteko egun euritsuak 160 inguru izaten dira herrigunean, eta 180 baino gehiago iparraldeko gune menditsuenean.

Landaredia klima atlantiarraren ondorio da, pago, haritz eta hosto galkorreko hainbat espezie daude herriaren inguruko basoetan. Birlandaturiko zuhaitzek 220 hektarea hartzen dituzte, pinu lariziarrak eta haritz amerikarrak dira batez ere.

• Alli kontzejuan, itsasoaren mailatik 618 metrora, Nafarroako Foru Erkidegoko Gobernuak 1991n jarritako estazio meteorologikoa dago.^[5]
• Azpirotz kontzejuan, itsasoaren mailatik 548 metrora, Nafarroako Foru Erkidegoko Gobernuak 1988an jarritako beste estazio meteorologiko bat dago.^[6]

Aukeratu beheko zatian urte-tarte bat, urte horiek goian xehetasun handiagoz ikusteko.

Ikusi edo aldatu datu gordinak.

Aukeratu beheko zatian urte-tarte bat, urte horiek goian xehetasun handiagoz ikusteko.

Ikusi edo aldatu datu gordinak.

Larraunek Areso eta Leitzarekin egiten du muga iparraldean, Imotz eta Basaburuarekin ekialdean, Arakil eta Uharte Arakilekin hegoaldean, eta Betelu eta Araitzekin mendebaldean.

16 herri ditu udalerriak: Albiasu, Aldatz, Alli, Arruitz, Astitz, Azpirotz, Baraibar, Errazkin, Etxarri, Gorriti, Iribas, Lezaeta, Madotz, Mugiro (herriburua), Oderitz eta Uitzi. Eraso etxegunea eta herri hustua ere badu.

Herriak

Herria	Biztanleria (2011)	Mapa
Albiasu	20	Albiasu Aldatz Alli Arruitz Astitz Azpirotz Baraibar Etxarri Errazkin Gorriti Uitzi Iribas Madotz Lezaeta Mugiro Oderitz Eraso
Aldatz	124
Alli	33
Arruitz	108
Astitz	39
Azpirotz	60
Baraibar	78
Eraso	0
Errazkin	79
Etxarri	77
Gorriti	90
Iribas	41
Lezaeta	12
Madotz	16
Mugiro	61
Oderitz	46
Uitzi	124	Herriburua.| Kontzejua.| Auzunea.
Iturriak: Espainiako Estatistika Institutua eta Google Earth

XX. mendearen lehen erdialdean populazio konstantea mantendu ondoren, bigarren erdialdean biztanleak galtzen hasi zen Larraun, eta 1990erko hamarkadarako 2.000 biztanle inguruan geratu zen (mende hasieran 3.500 zituen). 1990eko hamarkadaren hasieran, Lekunberri Larraunetik banatu eta udalerri independentea osatu zuen. Horren ondorioz, Larraunek bere biztanleriaren erdia galdu zuen, eta 1.000 biztanleen inguruan geratu zen.

Larraungo biztanleria

2008ko erroldaren arabera, Espainiaz kanpoko 25 etorkin bizi ziren herrian, biztanleriaren % 2,38 (Nafarroako Foru Erkidegoko batezbestekoaren azpitik).

1999an aurkeztu ziren lau zerrendek hiruna zinegotzi atera zituzten. Bozkatuena izan zelako EHko José Antonio Azpirotz hautatu zuten alkate.

2003an EA eta Larraundarrak taldeek berdindu egin zuten zinegotzi kopuruan; lehenak lortu zuen alkatetza Aralarreko botoarekin. Aldiz, 2006an zentsura-mozio batek bigarrenari eman zion, Pedro Manuel Barberiari hain zuzen.

2007an bi zinegotzi baino izan ez bazituen ere, Eusko Abertzale Ekintzako Jose Maria Astitz Iriartek erdietsi zuen alkatetza. Udaleko bederatzi zinegotzietatik bi lortu zituen, eta beste botorik behar izan zuen alkatetza eskuratzeko. Baliogabeko botoak zortzi izan ziren (emandako guztien % 1,15) eta boto zuriak hamazortzi (% 2,62). Abstentzioa % 29,73koa izan zen.

2011n hiru zerrenda aurkeztu ziren baina espainiar estatuko fiskaltzak Larraun Bat izenekoa inpugnatu zuen^[7]. Larraungo Elkarteak 4 zinegotzi eta alkatetza (Francisco Javier Legarra) lortu zituen eta Barberia alkate ohiaren Larraun Baik 3.

• HELBIDEA: San Frantzisko kalea, 35. Mugiro.

Larraunen^[8] berezko hizkera^[9] hitz egiten da, sortaldeko gipuzkeraren aldaera.

La Muguiroarra autobus konpainiak Larraungo hainbat kontzeju Iruñearekin batzen ditu. Autobus lineak, honako ibilbidea egiten du:

• Aldatz - Lekunberri - Irurtzun - Berriobeiti - Iruñea

Leizaran Mariezcurrena autobus konpainiaren Doneztebe eta Iruñea bitarteko lineak geltokia dauka herrian. Autobus lineak, honako ibilbidea egiten du:

• Doneztebe - Elgorriaga - Ituren - Saldias - Eratsun - Ezkurra - Areso - Leitza - Lekunberri - Larraun - Irurtzun - Berriobeiti eta Iruñea

• Aralar Irratia

• Nikolas Ormaetxea, Orixe (1888-1961), Uitzin hazitako euskal idazlea.
• Clemente Ezkurdia, Gorriti (1904-1985), bertsolaria.
• Martin Jose Mugiro (1906-1983), atleta eta futbolaria.
• Mikela Gastesi (1929-1997), irakasle eta euskaltzalea.
• Miguel Berakoetxea (1934-), aizkolari ohia.
• Juan Gorriti (1942-), eskultore eta margolaria.
• Juan Bautista Oreja, Oreja III.a (1944-1985), esku huskako pilotaria.
• Joxe Migel Argiñarena (1948-), bertsolaria.
• Joxe Fermin Argiñarena (1953-), bertsolaria.
• Jose Martin Martinikorena (1954-), esku huskako pilotaria.
• Xanti Begiristain (1958-), idazlea.
• Ladis Galartza, Galartza III.a (1960-), esku huskako pilotari ohia.
• Enrike Galartza, Galartza V.a (1976-), esku huskako pilotari ohia.
• Julio Soto (1987-), bertsolaria.
• Ladis Galartza, Galartza VII.a (1990-), esku huskako pilotaria, Galartza III.aren semea.
• Eneko Saralegi (1993-), aizkolaria.

• Jose Maria Jimeno Jurio (zuzendaria), Nafarroako toponimia eta mapagintza. XLV, Iruñea, 1997. ISBN 84-235-1615-6.

• Ixkier ur-jauzia

• Larraungo Udalaren webgunea
• Mendukiloko leizearen webgunea
• (Gaztelaniaz) Larrauni buruzko informazioa Nafarroako Foru Erkidegoko Gobernuaren webgunean.

	Leitzaldeko udalerri aurkibidea
Araitz • Arano • Areso • Betelu • Goizueta • Larraun • Leitza • Lekunberri