Strażnica WOP Jaśliska

Strażnica Wojsk Ochrony Pogranicza Jaśliska/Lipowiec – zlikwidowany podstawowy pododdział Wojsk Ochrony Pogranicza pełniący służbę graniczną na granicy polsko-czechosłowackiej.

Strażnica Straży Granicznej w Jaśliskach – zlikwidowana graniczna jednostka organizacyjna Straży Granicznej realizująca zadania bezpośrednio w ochronie granicy państwowej ze Republiką Słowacką.

Strażnica została sformowana w 1945 w strukturze 39 komendy odcinka^[1] jako 175 strażnica WOP (Jaśliska)^[2] o stanie 56 żołnierzy. Kierownictwo strażnicy stanowili: komendant strażnicy, zastępca komendanta do spraw polityczno-wychowawczych i zastępca do spraw zwiadu. Strażnica składała się z dwóch drużyn strzeleckich, drużyny fizylierów, drużyny łączności i gospodarczej. Etat przewidywał także instruktora do tresury psów służbowych oraz instruktora sanitarnego^[3].

W marcu 1947 sformowano Krośnieńską Komendę WOP w Krośnie w skład której została włączona strażnica WOP Jaśliska^[4].

Wiosną 1947 strażnica nr 174 przeniosła się z Jaślisk do Lipowca i otrzymała numer 175 w skali kraju^[5].

W związku z reorganizacją oddziałów WOP, 24 kwietnia 1948 174 strażnica OP Lipowiec została włączona w struktury 41 samodzielnego batalionu Ochrony Pogranicza w Krośnie^[4], a w 1950 1 Brygady WOP w Krośnie^[6].

W 1952, w związku z rozformowaniem 1 Brygady WOP w Krośnie, odcinek i pododdziały przejęła 26 Brygada WOP w Przemyślu. W miejscu postoju rozformowanej brygady sformowano 265 batalion WOP Krosno, któremu podporządkowano 7 strażnic^[7] w tym strażnicę w Lipowcu, która miała numer 176^[8] w skali kraju.

Od 15 marca 1954 wprowadzono nową numerację strażnic^[b], a strażnica WOP Liopwiec II kategorii otrzymała nr 175 w skali kraju, w strukturach 265 batalionu WOP^[10].

W 1957, w 3 Brygadzie WOP w Nowym Sączu przeformowano 18 strażnic WOP w placówki WOP^[c], w tym strażnicę WOP w Jaśliskacch.

1 stycznia 1960 była jako 29 placówka WOP Lipowiec kategorii II w strukturach 264 batalionu WOP w Sanoku^[11]  3 Brygady WOP w Nowym Sączu^[12].

1 stycznia 1964 była jako 23 placówka WOP Lipowiec kategorii II w strukturach 264 batalionu WOP w Sanoku^[13].

1 września 1989^[14] Strażnica WOP Jaśliska została przekazana z Bieszczadzkiej Brygady WOP i włączona w struktury batalionu granicznego Karpackiej Brygady WOP w Sanoku Karpackiej Brygady WOP w Nowym Sączu^[15] i tak funkcjonowała do 15 maja 1991.

Straż Graniczna:

Po rozwiązaniu Wojsk Ochrony Pogranicza, 16 maja 1991 strażnica w Jaśliskach weszła w podporządkowanie Bieszczadzkiego Oddziału Straży Granicznej^[16] i przyjęła nazwę Strażnica Straży Granicznej w Jaśliskach (Strażnica SG w Jaśliskach).

Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 22 września 2004, 1 stycznia 2005 Strażnica SG w Jaśliskach została przekazana z Bieszczadzkiego Oddziału SG i włączona w struktury Karpackiego Oddziału SG w Nowym Sączu^[d]:

Strażnica SG w Jaśliskach została rozwiązana w 2005^[17].

W ochronie granicy dowódcy strażnicy w Jaśliskach i Lipowcu ściśle współpracowali ze swoimi odpowiednikami tj. naczelnikami placówek OSH (Ochrana Statnich Hranic) CSRS.

Straż Graniczna:

Na odcinku strażnicy funkcjonowały przejście graniczne, w których kontrolę graniczną i celną osób, towarów oraz środków transportu wykonywała załoga strażnicy:

• Czeremcha-Čertižné (turystyczne) – od 1.07.1997
• Jaśliska-Čertižné (małego ruchu granicznego) – od 1.04.1999.

16 listopada 1945 patrol strażnicy Jaśliska w składzie 4 żołnierzy, został otoczony przez oddział UPA na trasie Jaśliska – Polany Surowiczne. Po rozmowie ostrzegawczej, że są na terenie Ukrainy i nie mają prawa chodzić po wsiach ukraińskich, zostali zwolnieni. 17 grudnia o 5:00 strażnica została ostrzelana przez UPA z broni maszynowej^[18].

19 marca 1946 sotnie UPA zaatakowały jednocześnie dwie strażnice WOP: Komańcza i Jaśliska. Oba ataki zostały odparte. Napastnicy odchodząc zniszczyli linię telefoniczną i tor kolejowy Komańcza – Łupków^[19].

Straż Graniczna:

Z chwilą utworzenia Bieszczadzkiego Oddziału Straży Granicznej w Przemyślu, 16 maja 1991 Strażnica SG w Jaśliskach ochraniała odcinek granicy państwowej z Czechosłowacją^[20]:

• Włącznie od znaku granicznego nr I/117, wyłącznie do znaku granicznego nr I/147.
• Linia rozgraniczenia z:

1. Strażnicą SG w Komańczy: włącznie znak gran. nr I/117, górą Kiczera, styk gmin Komańcza, Rymanów, Bukowsko, dalej granicą gmin Bukowsko oraz Rymanów^[20].
2. Strażnicą SG w Barwinku: wyłącznie znak gran. nr I/147, g. Tokarnia, góra Ostróg, górą Obłaz, górą Kamińska 639,3 dalej granicą gmin Iwonicz-Zdrój oraz Dukla^[21].

• 174 strażnica WOP Jasiel ⇔ 176 strażnica WOP Barwinek – 1946
• 174 strażnica OP Jasiel ⇔ 176 strażnica OP Barwinek – 1950
• 174 strażnica WOP Jasiel kat. III ⇔ 176 strażnica WOP Barwinek kat. III – 15.03.1954
• 30 placówka WOP Radoszyce kat. II ⇔ 28 placówka WOP Barwinek kat. II – 1.01.1960
• 24 placówka WOP Komańcza kat. II ⇔ 22 placówka WOP Barwinek kat. II – 1.01.1964.
• Strażnica WOP Komańcza Lądowa ⇔ Strażnica WOP Barwinek Lądowa – 1990^[15]

Straż Graniczna:

• Strażnica SG w Komańczy ⇔ Strażnica SG w Barwinku – 16.05.1991^[21].

• Franciszek Bolko p.o. (1.08.1949^[e]–30.12.1950^[f])^[22]
• kpt. Zdzisław Dudzic (4.11.1985^[g][14]–15.05.1991)

Komendanci strażnicy SG:

• kpt. SG Zdzisław Dudzic (od 16.05.1991)^[23][24] .

• Henryk Dominiczak: Zarys historii Wojsk Ochrony Pogranicza 1945–1985. Warszawa: Wojskowa drukarnia w Łodzi, 1985.
• Zenon Jackiewicz: Wojska Ochrony Pogranicza : (1945–1991) : krótki informator historyczny. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej, 1998. ISBN 83-909304-3-9.
• Marek Jarosiński. Rys historyczny beskidzko-karpackiego pogranicza polsko-słowackiego. „Biuletyn Centralnego Ośrodka Straży Granicznej”. 1/2000, 2000. Koszalin: Centralny Ośrodek Straży Granicznej. ISSN 1429-2505. 
• Piotr Kozłowski: Bieszczadzki Oddział Straży Granicznej im. płk. Jana Tomasza Gorzechowskiego w Przemyślu. W: Leszek Elas [patronat]: Straż Graniczna w dwudziestoleciu 1991–2011. Materiały poseminaryjne – Tom I. Koszalin: Centralny Ośrodek Szkolenia Straży Granicznej im. Marszałka Polski Józefa Piłsudskiego, 2011. ISBN 978-83-909484-4-7.
• PiotrP. Kozłowski PiotrP., Bieszczadzki Oddział Straży Granicznej w świetle liczb i danych statystycznych (2002–2006), [w:] Biuletyn 1/2008, t. II. Co na granicy, Koszalin: Centralny Ośrodek Szkolenia Straży Granicznej im. Marszałka Polski Józefa Piłsudskiego, 2008, s. 77–106, ISSN 1492-2505  (pol.).
• Halina Łach: System ochrony polskiej granicy państwowej. Olsztyn: Instytut Historii i Stosunków Międzynarodowych. Wydział Humanistyczny UWM, 2013. ISBN 978-83-935593-8-1.
• Jerzy Prochwicz: Wojska Ochrony Pogranicza 1945–1965. Piotrków Trybunalski: Naukowe Wydawnictwo Piotrkowskie, 2011. ISBN 978-83-7726-027-2.
• Archiwum SG, Historia Karpackiej Brygady Wojsk Ochrony Pogranicza. Kraków 1962.
• Archiwum Straży Granicznej. Książka obsady etatowej Bieszczadzkiej Brygady Wojsk Obrony Pogranicza 1988–1991. Szczecin.
• Archiwum SGr., DWOP, sygn. 217/143, Wykazy dyslokacyjne Wojsk Ochrony Pogranicza 1946. Wykaz strażnic i miejsc ich rozlokowania adresowany do Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego i Ministerstwa Spraw Zagranicznych z 4 maja 1946.
• Archiwum SG, zespół archiwalny DWOP, sygn. 1284/200, Struktury organizacyjno-dyslokacyjne. Dyslokacja jednostek Wojsk Ochrony Pogranicza z 8 kwietnia 1954.
• Archiwum Straży Granicznej. Wykazy dyslokacyjne jednostek i pododdziałów Wojsk Ochrony Pogranicza.
• Archiwum SGr., zespół archiwalny DWOP, sygn. 1400/3, k. 590–620; Rozkazy zarządzenia i wytyczne w zakresie wszelkiego rodzaju zaopatrzenia. Wykaz dyslokacyjny jednostek i pododdziałów WOP na dzień 1 stycznia 1964.