Strażnica WOP Sokółka

Strażnica Wojsk Ochrony Pogranicza Kuźnica/Chreptowce/Sokółka – nieistniejący obecnie podstawowy pododdział graniczny Wojsk Ochrony Pogranicza pełniący służbę graniczną na granicy polsko-radzieckiej.

Strażnica Straży Granicznej w Sokółce – nieistniejąca obecnie graniczna jednostka organizacyjna Straży Granicznej realizująca zadania bezpośrednio w ochronie granicy państwowej pełniący służbę graniczną z Republiką Białorusi.

Strażnica została sformowana w 1945 w strukturze 27 komendy odcinka jako 128 strażnica WOP (Kuźnica)^[1] o stanie 56 żołnierzy. Kierownictwo strażnicy stanowili: komendant strażnicy, zastępca komendanta do spraw polityczno-wychowawczych i zastępca do spraw zwiadu. Strażnica składała się z dwóch drużyn strzeleckich, drużyny fizylierów, drużyny łączności i gospodarczej. Etat przewidywał także instruktora do tresury psów służbowych oraz instruktora sanitarnego^[2].

24 kwietnia 1948 w miejsce komendantur odcinków zorganizowano bataliony ochrony pogranicza. Strażnica weszła w skład samodzielnego batalionu Ochrony Pogranicza nr 15.

1 stycznia 1951 128 strażnica WOP stacjonowała w Chreptowcach. Od 15 marca 1954 wprowadzono nową numerację strażnic^[b]. Strażnica WOP Kuźnica III kategorii otrzymała numer 122^[4][5].

15 listopada 1955 zlikwidowano sztab batalionu^[c]. Strażnica podporządkowana została bezpośrednio pod sztab 22 Brygady WOP. W sztabie brygady wprowadzono stanowiska nieetatowych oficerów kierunkowych odpowiedzialnych za służbę graniczną strażnic^[6].

W lipcu 1956 rozwiązano strażnicę^[6]. W jej miejsce zorganizowano placówkę graniczną WOP kategorii „A” Kuźnica. W 1964 w Kuźnicy stacjonowała placówka WOP nr 4 22 Białostockiego Oddziału Wojsk Ochrony Pogranicza^[7].

W 1976, w strukturze Podlasko-Mazurskiej Brygady WOP, odtworzono strażnicę w Kuźnicy^[8].

W związku z uzyskaniem lepszych warunków lokalowych, w 1981 zmieniono miejsce dyslokacji strażnicy WOP w Kuźnicy na Sokółka ul. Marcelego Nowotki 35 (obecnie ulica gen. Jana Henryka Dąbrowskiego)^[d].

Straż Graniczna:
15 maja 1991 po rozwiązaniu Wojsk Ochrony Pogranicza, 16 maja 1991 strażnica w strażnica w Sokółce weszła w podporządkowanie Podlaskiego Oddziału Straży Granicznej^[9] i przyjęła nazwę Strażnica Straży Granicznej w Sokółce^[10].

W 1995 na stan etatowy 24 funkcjonariuszy SG, stan ewidencyjny wynosił 17 osób^[11].

W ramach reorganizacji struktur Straży Granicznej związanej z przygotowaniem Polski do wstąpienia, do Unii Europejskiej i przystąpieniem do Traktatu z Schengen. Podczas restrukturyzacji wprowadzono kompleksową ochronę granicy już na najniższym szczeblu organizacyjnym tj. strażnica i graniczna placówka kontrolna. Wprowadzona całościowa ochrona granicy zniosła podział na graniczne jednostki organizacyjne ochraniające tylko tzw. „zieloną granicę” i prowadzące tylko kontrole ruchu granicznego. W wyniku tego, 2 stycznia 2003 Strażnica SG w Sokółce została rozformowana i ochraniany odcinek wraz z obsadą etatową przejęła Graniczna Placówka Kontrolna Straży Granicznej w Kuźnicy (GPK SG w Kuźnicy)^[e][12][13] .

Strażnica WOP Kuźnica faktyczną ochronę granicy rozpoczęła w czerwcu 1946^[14].

W sierpniu 1956 Placówkę WOP Kuźnica kategorii „A” swoim zasięgiem obejmowała powiat sokólski^[6].

W 1960 4 placówka WOP Kuźnica ochraniała odcinek granicy państwowej o długości 37 km:

• Włącznie znak graniczny nr 1702, wyłącznie znak gran. nr 1635.

Straż Graniczna:
W 2002 po stronie białoruskiej na długości 157 km ochraniał granicę Grodzieński Oddział Wojsk Pogranicznych^[15].

• 1990 – 19 grudnia, dowódca brygady płk dypl. Józef Kosno za zajęcie III miejsca we współzawodnictwie o tytuł „Przodującego pododdziału” wyróżnił w grupie pododdziałów granicznych strażnicę w Sokółce dowodzoną przez mjr. Bonifacego Skoniecznego^[10].
• 1999 – luty, strażnica otrzymała na wyposażenie samochody osobowo-terenowe Land Rower^[16], motocykle marki KTM i czterokołowe typu TRX marki Honda^[17].

• 127 strażnica WOP Chorościany ⇔ 129 strażnica WOP Miszkieniki – 1946
• strażnica WOP Lipsk ⇔ strażnica WOP Gródek – 1990^[18]

Straż Graniczna:

• strażnica SG w Lipsku ⇔ strażnica SG w Gródku – 16.05.1991^[15].
• strażnica SG w Lipsku ⇔ strażnica SG w Krynkach – 01.02.1995^[19]
• strażnica SG w Nowym Dworze ⇔ strażnica SG w Krynkach – 22.02.1997^[13] [20].

• ppor. Załuski^[4]
• por. Bronisław Mycka (był w 1956)^[21]
• mjr Bonifacy Skonieczny (01.08.1980^[22]–był 01.01.1991^[23])

Komendanci strażnicy SG:

• por. SG/mjr SG Jan Słabek (16.05.1991^[24]–był w 2000^[25])
• Grzegorz Biziuk (do 01.01.2003) – do rozformowania^[26].

• Henryk Dominiczak: Zarys historii Wojsk Ochrony Pogranicza 1945-1985. Warszawa: Wojskowa drukarnia w Łodzi, 1985.
• Jerzy Prochwicz: Wojska Ochrony Pogranicza 1945-1965. Piotrków Trybunalski: Naukowe Wydawnictwo Piotrkowskie, 2011. ISBN 978-83-7726-027-2.
• Zenon Jackiewicz: Wojska Ochrony Pogranicza: (1945-1991): krótki informator historyczny. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej, 1998. ISBN 83-909304-3-9.
• Halina Łach: System ochrony polskiej granicy państwowej. Olsztyn: Instytut Historii i Stosunków Międzynarodowych. Wydział Humanistyczny UWM, 2013. ISBN 978-83-935593-8-1.
• Jan Nikołajuk: Podlaski Oddział Straży Granicznej im. gen. dyw Henryka Minkiewicza w Białymstoku. W: Leszek Elas [patronat]: Straż Graniczna w dwudziestoleciu 1991-2011. Materiały poseminaryjne – Tom I. Koszalin: Centralny Ośrodek Szkolenia Straży Granicznej im. Marszałka Polski Józefa Piłsudskiego, 2011. ISBN 978-83-909484-4-7.
• Kajetan Szczepański: Kronika Podlaskiego Oddziału Straży Granicznej 15 maja 1990–2000. Muzeum Polskich Formacji Granicznych im. Władysława Raginisa, 2000, s. 1–106.
• Jan Nikołajuk: Reorganizacja formacji granicznej na przykładzie oddziału w Białymstoku. W: Biuletyn 3/2014. T. Z historii Ochrony Granic. Koszalin: Centralny Ośrodek Szkolenia Straży Granicznej im. Marszałka Polski Józefa Piłsudskiego, 2014, s. 73–96. ISSN 1429-2505. (pol.).
• Wydział Prezydialny Wydział Prezydialny Podlaskiego Oddziału Straży Granicznej: Straż Graniczna od 1991 – Podlaski Oddział Straży Granicznej. [w:] Muzeum Polskich Formacji Granicznych im. Władysława Raginisa [on-line]. muzeumsg.pl. [dostęp 2020-01-27]. (pol.).
• Archiwum Straży Granicznej, DWOP sygn.2825/1. Rejestr główny jednostek WOP.
• ASGr.Historia Białostockiego Oddziału Wojsk Ochrony Pogranicza. Białystok 1960

• Archiwum SGr., DWOP, sygn. 217/143, Wykazy dyslokacyjne Wojsk Ochrony Pogranicza 1946. Wykaz strażnic i miejsc ich rozlokowania adresowany do Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego i Ministerstwa Spraw Zagranicznych z 4 maja 1946.

• Archiwum SGr., zespół archiwalny DWOP, sygn. 1284/200, Struktury organizacyjno-dyslokacyjne. Dyslokacja jednostek Wojsk Ochrony Pogranicza z 8 kwietnia 1954.
• Archiwum SGr., zespół archiwalny DWOP, sygn. 1400/3, k. 590–620; Rozkazy zarządzenia i wytyczne w zakresie wszelkiego rodzaju zaopatrzenia. Wykaz dyslokacyjny jednostek i pododdziałów WOP na dzień 1 stycznia 1964.