Bitwa pod Przewodowem
| Wojna polsko-bolszewicka | |||
| Czas |
10–11 sierpnia 1920 | ||
|---|---|---|---|
| Miejsce |
pod Przewodowem | ||
| Terytorium | |||
| Przyczyna |
ofensywa Frontu Zachodniego | ||
| Wynik |
zwycięstwo Sowietów | ||
| Strony konfliktu | |||
| |||
| Dowódcy | |||
| |||
| Siły | |||
| |||
Bitwa pod Przewodowem – walki polskiej grupy ppłk. Jerzego Błeszyńskiego z sowiecką 11 Brygadą Strzelców w czasie II ofensywy Frontu Zachodniego Michaiła Tuchaczewskiego w okresie wojny polsko-bolszewickiej.
Sytuacja ogólna
[edytuj | edytuj kod]W pierwszej dekadzie lipca 1920 przełamany został front polski nad Autą, a wojska Frontu Północno-Wschodniego gen. Stanisława Szeptyckiego cofały się pod naporem ofensywy Michaiła Tuchaczewskiego[1]. Naczelne Dowództwo Wojska Polskiego nakazało powstrzymanie wojsk sowieckiego Frontu Zachodniego na linii dawnych okopów niemieckich z okresu I wojny światowej[2]. Sytuacja operacyjna, a szczególnie upadek Wilna i obejście pozycji polskich od północy, wymusiła dalszy odwrót wojsk polskich[3]. 1 Armia gen. Gustawa Zygadłowicza cofała się nad Niemen, a 4 Armia nad Szczarę[4]. Obrona wojsk polskich na linii Niemna i Szczary również nie spełniła oczekiwań. W walce z przeciwnikiem oddziały polskie poniosły duże straty i zbyt wcześnie rozpoczęły wycofanie na linię Bugu[5][6].
Plan polskiego Naczelnego Dowództwa zakładał, że 1. i 4. Armia oraz Grupa Poleska powstrzymają bolszewików i umożliwią przygotowanie kontrofensywy z rejonu Brześcia[7]. Rozstrzygającą operację na linii Bug, Ostrołęka, Omulew doradzał też gen. Maxime Weygand[8].
Utrata twierdzy brzeskiej spowodowała, że plan Naczelnego Dowództwa Wojska Polskiego uderzenia znad Bugu w skrzydło wojsk Frontu Zachodniego Michaiła Tuchaczewskiego i rozegrania tam decydującej bitwy przestał być realny[9]. Wojska polskie cofały się nadal, a kolejną naturalną przeszkodą terenową dogodną do powstrzymania sowieckiej ofensywy była Wisła[10].
Działania wojsk w rejonie Przewodowa
[edytuj | edytuj kod]Po opuszczeniu przedmościa Makowa grupa ppłk. Jerzego Błeszyńskiego otrzymała rozkaz obrony Przewodowa.
10 sierpnia jej pododdziały obsadziły okoliczne wzgórza oraz wyloty dróg na Gołymin, Pękowo i Pułtusk[11].
W tym czasie sowiecka 4 Dywizja Strzelców maszerowała na zachód w dwóch kolumnach. Jej 10 Brygada Strzelców na Karniewo – Tłucznice, a 11 BS na Przewodowo. Około południa artyleria sowiecka rozpoczęła ogniowe przygotowanie ataku. Po jego zakończeniu, od strony Gołymina i Kozłowa na pozycje III batalionu 205 pułku piechoty uderzyły sowieckie 31 i 32 pułki strzelców. Początkowo polski batalion skutecznie odpierał sowieckie ataki, ale uderzenie strzelców, wzmocnionych dwoma sotniami Kozaków ze skrzydła, zmusiło do odwrotu 2 i 4 kompanie 205 pp. Interweniował dowódca pułku mjr Bernard Mond, który osobiście poprowadził do kontrataku odwodowy II batalion i odzyskał utracone pozycje[11]. W odpowiedzi przeciwnik wprowadził do walki 33 pułk strzelców i ustawicznie atakował. Walki trwały do północy. Wyczerpani polscy żołnierze zasypiali na stanowiskach obronnych, a dowódca 1 kompanii był tak zmęczony, że linię drzew wziął za tyralierę sowiecką[11]. Przed świtem 11 sierpnia czerwonoarmiści skrycie podeszli pod stanowiska polskie, obrzucili je granatami i uderzyli „na bagnety”. Początkowo zaskoczone, kompanie 205 pp zwarły szeregi i uderzyły tak skutecznie, że nieprzyjaciel zaczął się cofać. W pościgu Polacy odzyskali Pękowo i Gzy. Dopiero groźba oskrzydlenia zmusiła ich do odwrotu na swoje dawne stanowiska obronne. W tym dniu Sowieci nie wznawiali już natarcia ograniczając się do patrolowania przedpola[12].
Wieczorem sytuacja ogólna, a szczególnie załamanie się frontu grupy ppłk. Andrzeja Kopy w rejonie Pułtuska, zmusiła grupę ppłk. Błeszyńskiego do dalszego odwrotu na linię Winnica – Gąsiorowo[13].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Piłsudski i Tuchaczewski 1989 ↓, s. 173.
- ↑ Odziemkowski 2004 ↓, s. 277.
- ↑ Wysocki (red.) 2005 ↓, s. 261.
- ↑ Cisek, Paduszek i Rawski 2010 ↓, s. 49.
- ↑ Odziemkowski 2004 ↓, s. 279.
- ↑ Wysocki (red.) 2005 ↓, s. 262.
- ↑ Tarczyński (red.) 1996 ↓, s. 14.
- ↑ Sikorski 2015 ↓, s. 63.
- ↑ Piłsudski i Tuchaczewski 1989 ↓, s. 97.
- ↑ Odziemkowski 2004 ↓, s. 64.
- ↑ a b c Odziemkowski 2004 ↓, s. 333.
- ↑ Odziemkowski 2004 ↓, s. 333-334.
- ↑ Odziemkowski 2004 ↓, s. 334.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Janusz Cisek, Konrad Paduszek, Tadeusz Rawski: Wojna polsko-sowiecka 1919–1921. Warszawa: Wojskowe Centrum Edukacji Obywatelskiej, 2010.
- Janusz Odziemkowski: Leksykon wojny polsko-rosyjskiej 1919–1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2004. ISBN 83-7399-096-8.
- Józef Piłsudski, Michaił Tuchaczewski: „Rok 1920”. „Pochód za Wisłę”. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie, 1989. ISBN 83-218-0777-1.
- Władysław Sikorski: Nad Wisłą i Wkrą. Studium z polsko-rosyjskiej wojny 1920 roku. Lwów – Warszawa – Kraków: Wydawnictwo Zakładu Narodowego im. Ossolińskich. Reprint: Wydawnictwo 2 Kolory, 2015. ISBN 978-83-64649-16-5.
- Marek Tarczyński (red.): Bitwa Warszawska 13–28 VIII 1920. Dokumenty operacyjne. Warszawa: Rytm, 1996. ISBN 83-86678-37-2.
- Wiesław Wysocki (red.): Szlakiem oręża polskiego; vademecum miejsc walk i budowli obronnych. T. 2, poza granicami współczesnej Polski. Warszawa: Wydawnictwo „Gamb”, 2005. ISBN 83-7399-050-X.