Bitwa pod Kosmowem
| Wojna polsko-bolszewicka | |||
| Czas |
12 września 1920 | ||
|---|---|---|---|
| Miejsce |
pod Kosmowem | ||
| Terytorium | |||
| Przyczyna |
polska ofensywa jesienna | ||
| Wynik |
zwycięstwo Polaków | ||
| Strony konfliktu | |||
| |||
| Dowódcy | |||
| |||
| Siły | |||
| |||
| Straty | |||
| |||
Bitwa pod Kosmowem – walki polskiej 1 Dywizji Jazdy płk. Juliusza Rómmla z sowiecką 11 Dywizją Kawalerii w okresie ofensywy jesiennej wojsk polskich w czasie wojny polsko-bolszewickiej.
Sytuacja ogólna
[edytuj | edytuj kod]Realizując w drugiej połowie sierpnia 1920 operację warszawską, wojska polskie powstrzymały armie Frontu Zachodniego Michaiła Tuchaczewskiego[1]. 1 Armia gen. Franciszka Latinika zatrzymała sowieckie natarcie na przedmościu warszawskim[2][3], 5 Armia gen. Władysława Sikorskiego podjęła działania ofensywne nad Wkrą[4], a ostateczny cios sowieckim armiom zadał marszałek Józef Piłsudski, wyprowadzając uderzenie znad Wieprza[5]. Zmieniło to radykalnie losy wojny. Od tego momentu Wojsko Polskie było w permanentnej ofensywie[6].
Po wielkiej bitwie nad Wisłą północny odcinek frontu polsko-sowieckiego zatrzymał się na zachód od linii Niemen – Szczara. Na froncie panował względny spokój, a obie strony reorganizowały swoje oddziały. Wojska Frontu Zachodniego odtworzyły ciągłą linię frontu już 27 sierpnia. Obsadziły one rubież Dąbrówka- Odelsk – Krynki - Grodno - Grodek Kamieniec Litewski[7]. Stąd Tuchaczewski zamierzał w przeprowadzić koncentryczne natarcie na Białystok i Brześć, by dalej ruszyć na Lublin. Uderzenie pomocnicze na południu miała wykonać między innymi 1 Armia Konna Siemiona Budionnego[8].
Reorganizując siły, Naczelne Dowództwo Wojska Polskiego zlikwidowało dowództwa frontów i rozformowało 1. i 5. Armię. Na froncie przeciwsowieckim rozwinięte zostały 2., 3., 4. i 6. Armie[9].
Myślą przewodnia planu polskiego Naczelnego Dowództwa na południu było zajęcie Wołynia i Małopolski Wschodniej, a poprzez koncentryczne natarcie polskich 3. i 6 Armii, osaczenie i zniszczenie sowieckich 12. i 14 Armii[10].
Po pokonaniu 1 Armii Konnej Siemiona Budionnego pod Komarowem, dowództwo polskie przystąpiło do działań zaczepnych. Plan ofensywy przewidywał uderzenie grupy gen. Stanisława Hallera znad Bugu, w kierunku na Łuck.
Walki pod Kosmowem
[edytuj | edytuj kod]Pod Kosmowem saperzy 13 Dywizji Piechoty już 9 września zbudowali most na Bugu, a grupa gen. Franciszka Krajowskiego 11 września rozpoczęła zagon na Kowel[11]. Nocą z 11 na 12 września 1 Dywizja Jazdy gen. Juliusza Rómmla przeprawiła się przez Bug pod Kosmowem. W pierwszym rzucie szedł 12 pułk ułanów. Dwa szwadrony zajęły wieś Młyniska, a dwa pozostałe uderzyły na wschód od wioski[12]. Za 12 p.uł. maszerowały baterie 3 dywizjonu artylerii konnej oraz 1. i 14 pułki ułanów. Te dwa ostatnie oddziały zajęły pozycje w zagłębieniu terenu między Młyniskami a lasem. O świcie na Młyniska położyła ogień artyleria sowieckiej 11 Dywizji Strzelców, a spoza wzgórz na wschód i północ od Młynisk uderzyła sowiecka kawaleria, grożąc oskrzydleniem 12 pułku ułanów. Wyprowadzony kontratak siłami polskiego 14 pułku ułanów zaskoczył kozaków i zmusił ich do zaniechania ataku[11][13].
Bilans walk
[edytuj | edytuj kod]W toku dalszych walk 1 Dywizja Jazdy płk. Juliusza Rómmla odrzuciła oddziały sowieckiej 11 Dywizji Kawalerii na około 15 km od Bugu. W walkach pod Kosmowem polska dywizja straciła około 120 poległych i rannych. Wzięto blisko 100 jeńców[11].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Piłsudski i Tuchaczewski 1989 ↓, s. 199.
- ↑ Cisek, Paduszek i Rawski 2010 ↓, s. 57.
- ↑ Odziemkowski 1990 ↓, s. 68.
- ↑ Sikorski 2015 ↓, s. 168.
- ↑ Wyszczelski 1995 ↓, s. 193.
- ↑ Żeligowski 1990 ↓, s. 116.
- ↑ Wyszczelski 2003 ↓, s. 60.
- ↑ Odziemkowski 2004 ↓, s. 279.
- ↑ Wyszczelski 1995 ↓, s. 286.
- ↑ Przybylski 1930 ↓, s. 208.
- ↑ a b c Odziemkowski 2004 ↓, s. 202.
- ↑ Turkiewicz 1928 ↓, s. 26.
- ↑ Czaykowski 1928 ↓, s. 35.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Janusz Cisek, Konrad Paduszek, Tadeusz Rawski: Wojna polsko-sowiecka 1919–1921. Warszawa: Wojskowe Centrum Edukacji Obywatelskiej, 2010.
- Witold Czaykowski: Zarys historji wojennej 14-go pułku ułanów jazłowieckich. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1928, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
- Janusz Odziemkowski: Bitwa warszawska 1920 roku. Warszawa: Wydawnictwo Geologiczne, 1990.
- Janusz Odziemkowski: Leksykon wojny polsko-rosyjskiej 1919–1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2004. ISBN 83-7399-096-8.
- Józef Piłsudski, Michaił Tuchaczewski: „Rok 1920”. „Pochód za Wisłę”. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie, 1989. ISBN 83-218-0777-1.
- Adam Przybylski: Wojna polska 1918–1921. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1930.
- Władysław Sikorski: Nad Wisłą i Wkrą. Studium do polsko-rosyjskiej wojny 1920 roku. Lwów – Warszawa: Wydawnictwo Zakładu Narodowego im. Ossolińskich. Reprint: Wydawnictwo 2 Kolory. Sp. z oo, 2015. ISBN 978-83-64649-16-5.
- Józef Turkiewicz: Zarys historji wojennej 12-go pułku ułanów podolskich. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1928, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
- Lech Wyszczelski: Warszawa 1920. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1995. ISBN 83-11-08399-1.
- Lech Wyszczelski: Operacja Niemeńska 1920 roku. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2003. ISBN 83-88973-43-6.
- Lucjan Żeligowski: Wojna w roku 1920 - wspomnienia i rozważania. Warszawa: Instytut Badania Najnowszej Historji Polski, 1990.