Komisariat Straży Granicznej „Nowa Wieś”
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Sformowanie | |
| Rozformowanie | |
| Tradycje | |
| Rodowód | |
| Organizacja | |
| Dyslokacja |
Paniówki |
| Formacja | |
| Podległość | |
Komisariat Straży Granicznej „Nowa Wieś” – jednostka organizacyjna Straży Granicznej pełniąca służbę ochronną na granicy polsko-niemieckiej w latach 1928–1939.
Geneza
[edytuj | edytuj kod]Komisariat Straży Granicznej „Nowa Wieś” wywodzi się w prostej linii z komisariatu Straży Celnej „Bielszowice”
- komisariat Straży Celnej „Bielszowice”
Zarządzeniem Dyrekcji Ceł „Mysłowice” z 15 czerwca 1922 roku utworzono komisariat Straży Celnej „Bielszowice” podległy Inspektoratowi Celnemu w Rybniku[2]. W dniu następnym do Bielszowic przybyła załoga komisariatu w sile 40 strażników. Rozlokowano się w domu gminnym przy ulicy Głównej 3[3]. Kierownicy placówek zabrali swoich podwładnych i odmaszerowali do Karol-Emanuel, Pawłowa, Kończyc i Makoszowa[2]. Ochraniany odcinek granicy państwowej zaczynał się przy kamieniu granicznym nr 159 na cmentarzu w Rudzie Śląskiej, a kończył w Mizerowie przy kamieniu nr 204. Długość odcinka wynosiła 12 730 metrów[3].
W 1928 roku przystąpiono do reorganizacji komisariatu. Placówka Karol Emanuel włączona została do komisariatu Lipiny, a w zamian komisariat „Bielszowice” otrzymał placówkę „Piaśniki”. Komisariat przeszedł w podporządkowanie Inspektoratu Granicznego „Piaśniki”. Długość odcinka wynosiła wówczas około 14 kilometrów, zaczynała się od kamienia nr 169, a kończyła na kamieniu 218[4].
Organizacja komisariatu w 1922[2]
- komenda − Bielszowice
- placówka Straży Celnej „Karol Emanuel”
- placówka Straży Celnej „Pawłów”
- placówka Straży Celnej „Kończyce”
- placówka Straży Celnej „Makoszowy”
- Kierownicy komisariatu SC
| stopień | imię i nazwisko | okres pełnienia służby |
|---|---|---|
| komisarz | Konrad Górny[5] | 15 VI 1922 – II 1924 |
| komisarz | Franciszek Hesek[5] | II 1924 – VII 1928 |
| komisarz | Marian Mutka[5] | VII 1928 – |
Formowanie i zmiany organizacyjne
[edytuj | edytuj kod]W drugiej połowie 1927 przystąpiono do gruntownej reorganizacji Straży Celnej[6]. W praktyce skutkowało to rozwiązaniem tej formacji granicznej. Rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Ignacego Mościckiego z 22 marca 1928 roku, do ochrony północnej, zachodniej i południowej granicy państwa, a w szczególności do ich ochrony celnej, powoływano z dniem 2 kwietnia 1928 roku Straż Graniczną[7]. Rozkazem nr 4 z 30 kwietnia 1928 roku w sprawie organizacji Śląskiego Inspektoratu Okręgowego dowódca Straży Granicznej gen. bryg. Stefan Pasławski przydzielił komisariat „Paniówki” do Inspektoratu Granicznego nr 15 „Królewska Huta” i określił jego strukturę organizacyjną[8]. Rozkaz nr 10 z 5 listopada 1929 roku w sprawie reorganizacji Śląskiego Inspektoratu Okręgowego komendanta Straży Granicznej płk. Jana Jura-Gorzechowskiego nie wymienia nazwy komisariatu[9]. Wymienia komisariat Straży Granicznej „Bielszowice”, przydziela go do Inspektoratu Granicznego nr 15 „Królewska Huta”, określa jego numer i strukturę[9]. W grudniu 1933 roku przeniesiono siedzibę komisariatu do Nowej Wsi[10].
Rozkazem nr 1 z 29 stycznia 1934 roku w sprawach [...] zmian przydziałów, komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski wyłączył placówkę I linii „Karol Emanuel” z komisariatu Straży Granicznej „Lipiny” i włączył w skład komisariatu Straży Granicznej „Nowa Wieś”[11]. Rozkazem nr 4 z 17 grudnia 1934 roku w sprawach [...] zarządzeń organizacyjnych i zmian budżetowych, komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski wyłączył placówkę I linii „Przyszowice” z komisariatu Straży Granicznej „Knurów” i przydzielił do komisariatu Straży Granicznej „Nowa Wieś”[12]. Rozkazem nr 1 z 27 marca 1936 roku w sprawach [...] zmian w niektórych inspektoratach okręgowych, komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski wyłączył placówkę Straży Granicznej I linii „Przyszowice” z komisariatu „Nowa Wieś” i włączył do komisariatu „Knurów”[13].
Służba graniczna
[edytuj | edytuj kod]Sąsiednie komisariaty:
- komisariat Straży Granicznej „Lipiny” ⇔ komisariat Straży Granicznej „Rybnik” − 1928
- komisariat Straży Granicznej „Lipiny” ⇔ komisariat Straży Granicznej „Knurów” − listopad 1929
Funkcjonariusze komisariatu
[edytuj | edytuj kod]| Kierownicy/komendanci komisariatu | ||
|---|---|---|
| stopień | imię i nazwisko | okres pełnienia służby |
| komisarz | Marian Mutka[5] | VII 1928 – VII 1929 |
| komisarz | Wacław Romiszewski[5] | VII 1929 – IX 1929 |
| podkomisarz | Teodor Mańczyk[5] | IX 1929 – VI 1930 |
| podkomisarz | Józef Nawrot[5] | VI 1930 – 15 III 1932 |
| podkomisarz | Aleksander Wasilewski[5] | 15 III 1932 – był XI 1937[14] |
| Zastępcy komendanta komisariatu | ||
| starszy strażnik | Władysław Szczypka | 1 V 1939[15] – |
Struktura organizacyjna
[edytuj | edytuj kod]
Organizacja komisariatu w kwietniu 1928[8]:
- komenda − Paniówki[a]
- placówka Straży Granicznej I linii „Pawłów”
- placówka Straży Granicznej I linii „Kończyce”
- placówka Straży Granicznej I linii „Makoszowy”
- placówka Straży Granicznej I linii „Przyszowice”
- placówka Straży Granicznej II linii „Bielszowice”
- placówka Straży Granicznej II linii „Paniówki”
- placówka Straży Granicznej II linii „Mysłowice”[b]
Organizacja komisariatu w listopadzie 1929[16]:
- 4/15 komenda − Bielszowice
- placówka Straży Granicznej I linii „Pawłów”
- placówka Straży Granicznej I linii „Kończyce”
- placówka Straży Granicznej I linii „Makoszowy”
- placówka Straży Granicznej II linii „Bielszowice”
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Gulczyński 2011 ↓, wstęp.
- ↑ a b c Kronika komisariatu „Nowa Wieś” ↓, s. 2.
- ↑ a b Kronika komisariatu „Nowa Wieś” ↓, s. 3.
- ↑ a b Kronika komisariatu „Nowa Wieś” ↓, s. 9.
- ↑ a b c d e f g h Kronika komisariatu „Nowa Wieś” ↓, s. 7.
- ↑ Kula 1994 ↓, s. 40.
- ↑ Goryński 2012 ↓, s. 226.
- ↑ a b c Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 25.
- ↑ a b Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 59.
- ↑ Kronika komisariatu „Nowa Wieś” ↓, s. 11.
- ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 92.
- ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 98.
- ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 107.
- ↑ Wykazy imienne Śl. IO ↓, s. 337.
- ↑ Rozkazy KG SG ↓, s. 24/39.
- ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 58.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Marek Jabłonowski, Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne 1918−1839. Dokumenty organizacyjne, wybór źródeł. Tom II. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999. ISBN 83-87424-77-3.
- Grzegorz Goryński: Powstanie, organizacja i funkcjonowanie straży granicznej w latach 1928-1939. 2012. [dostęp 2016-12-31].
- Zbigniew Gulczyński, Wstęp do inwentarza zespołu archiwalnego „Śląski Inspektorat Okręgowy Straży Granicznej”, Szczecin: Archiwum Straży Granicznej, 2011.
- Henryk Mieczysław Kula: Polska Straż Graniczna w latach 1928–1939. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1994. ISBN 8311082671.
- Rozkazy Komendy Głównej Straży Granicznej 1928–1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.187/30 do 187/41.)
- Szkic historyczny z działalności komisariatu Straży Granicznej „Nowa Wieś” z lat 1921–1935. → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.191/534.)
- Wykazy imienne oficerów, szeregowych i pracowników cywilnych Śląskiego Inspektoratu Okręgowego 1928–1938. → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.191/159.)