Inspektorat Graniczny nr 5

Inspektorat Graniczny nr 5 – jednostka organizacyjna Straży Granicznej pełniąca służbę ochronną na polskiej granicy w latach 1928–1939.

Rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Ignacego Mościckiego z 22 marca 1928 roku, do ochrony północnej, zachodniej i południowej granicy państwa, a w szczególności do ich ochrony celnej, powoływano z dniem 2 kwietnia 1928 roku Straż Graniczną^[1]. Rozkazem nr 2 z 19 kwietnia 1928 roku w sprawach organizacji Pomorskiego Inspektoratu Okręgowego dowódca Straży Granicznej gen. bryg. Stefan Pasławski zatwierdził dyslokację, granice i strukturę inspektoratu granicznego nr 5 „Gdynia”^[2]. Rozkazem nr 12 z 10 stycznia 1930 roku w sprawie reorganizacji Pomorskiego Inspektoratu Okręgowego komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski zmienił organizację inspektoratu. W rozkazie nie występują komisariaty Straży Granicznej „Krokowo” i Miruszyno”. Powstały komisariaty „Hel” i „Goszczyno”^[3]. Rozkazem nr 2 z 8 września 1938 roku w sprawie terminologii odnośnie władz i jednostek organizacyjnych formacji, komendant Straży Granicznej nakazał zmienić nazwę Inspektoratu Granicznego „Gdynia” na Obwód Straży Granicznej „Gdynia”^[4]. Rozkazem nr 3 z 31 grudnia 1938 roku w sprawach reorganizacji jednostek na terenach Śląskiego, Zachodniomałopolskiego i Wschodniomałopolskiego okręgów Straży Granicznej, a także utworzenia nowych komisariatów i placówek, płk Jan Gorzechowski wydzielił z komisariatu „Gdynia” placówkę II linii „Gdynia” i przydzielił ją do Komendy Odwodu „Gdynia” jako placówkę „Gdynia Port”^[5], przemianował placówkę I linii „Gdynia I” na placówkę II linii „Gdynia Miasto” i przydzielił ją do Komendy Odwodu „Gdynia”^[5].

Dowódca Straży Granicznej gen. bryg. Stefan Pasławski swoim rozkazem nr 2 z 19 kwietnia 1928 roku w sprawach organizacji Pomorskiego Inspektoratu Okręgowego określił granice inspektoratu granicznego: od południa: placówka Straży Granicznej „Małe Walichnowy” wyłącznie, od zachodu: placówka Straży Granicznej „Lubocino” włącznie^[2]. W 1928 roku biura inspektoratu mieściły się w budynku urzędowym przy Szosie Gdańskiej. Kierownik Pomorskiego Inspektoratu Okręgowego Straży Granicznej mjr Józef Zończyk w rozkazie organizacyjnym nr 2 z 8 czerwca 1928 roku udokładnił linie rozgraniczenia inspektoratu. Granica południowa: granica WM Gdańska (podkomisariat Hel - od m. Chałupy Włącznie); granica północna: granica zachodnia kamień graniczny nr 91^[6].

Sąsiednie inspektoraty graniczne

• Inspektorat Graniczny „Tczew” ⇔ Inspektorat Graniczny „Kościerzyna” − 1928

Organizacja inspektoratu w kwietniu 1928^[10]:

• komenda − Gdynia
• komisariat Straży Granicznej „Gdynia”
• komisariat Straży Granicznej „Puck”
• komisariat Straży Granicznej „Miruszyno”
• komisariat Straży Granicznej „Krokowa”

Organizacja inspektoratu w styczniu 1930^[11] i 1936:

• komenda − Gdynia
• komisariat Straży Granicznej „Gdynia”
• komisariat Straży Granicznej „Puck”
• komisariat Straży Granicznej „Hel”
• komisariat Straży Granicznej „Goszczyno”

• Marek Jabłonowski, Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne 1918−1839. Tom II. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999. ISBN 83-87424-77-3.
• Grzegorz Goryński: Powstanie, organizacja i funkcjonowanie straży granicznej w latach 1928-1939. 2012. [dostęp 2016-12-31].
• Ryszard Techman. Inspektorat Straży Granicznej w Gdyni w latach 1928-1939. „Historia – Archiwa – Gdańsk”. I, 2018. Gdańsk: Archiwum Państwowe w Gdańsku. ISSN 2545-0298. 
• Rozkazy, materiały dotyczące dyslokacji, organizacji służby, wywiadu wojskowego i przeciwprzemytniczego, budżetu PIOSG → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
• Rozkazy Komendy Głównej Straży Granicznej 1928–1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.187/30 do 187/41.)
• Muzeum Polskich Formacji Granicznych – Franciszek Burian. [dostęp 2017-08-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-08-17)].