کلیسای بیت لِحِم مقدس یا کلیسای بـِتقـِحـِم مقدس [ ۱] دوره صفوی است و در شهرستان اصفهان ، خیابانِ نظرِ میانی، میدان بزرگ جلفا واقع شده است. این اثر در سال ۱۶۲۸ میلادی بنا شده و در تاریخ ۱۷ اسفند ۱۳۸۱ با شمارهٔ ثبت ۷۶۴۳ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.[ ۲]
کلیسای بیت لحم یکی از کلیساهای نسبتاً بزرگ اصفهان است. این کلیسا بسیار نزدیک به کلیسای هاکوپ و کلیسای مریم مقدس (آسدوادزادزین مقدس) و در شمال این دو کلیسا قرار دارد. بیت لحم در زمان حکومت صفویه و توسط شخصی به نام خواجه پطرس ولیجانیان بازرگان معروف دوران صفوی، بنا شده و مدفن وی و چند تن از اعضای خانواده اش نیز در حیاط کلیسا قرار دارد. خیابانی در محلهٔ جلفای اصفهان هم به نام خواجه‌پطرس نام‌گذاری شده است.
کلیسای بیت لحم را می‌توان هم از نظر نقاشی‌های زیبای داخلی و هم از نظر نمای خارجی، باشکوه‌ترین کلیسای اصفهان دانست. به خصوص اینکه دارای بزرگ‌ترین گنبد در میان کلیساهای جلفای اصفهان است. روزنامه دیلی تلگراف در مقاله‌ای که در نوامبر ۲۰۱۶ منتشر کرد، این کلیسا را در فهرست ۲۳ کلیسای زیبای جهان قرار داد.[ ۳]
پلان کلیسا از نوع تالارهای گنبددار مستطیل شکل است که در جهت شرقی-غربی قرار گرفته و دارای گنبدی دوجداره با هشت نورگیر در قسمت پایین گنبد است. بنا هیچ گونه تزیین خارجی ندارد و ارتفاع آن از سطح زمین ۲۵ و قطر آن ۱۱ متر است.
گنبد با چهار قوس به چهار ستون بزرگ متصل به دیوارهای شمالی و جنوبی بنا تکیه کرده. در سمت غربی کلیسا و در قسمت جلوی ورودی اصلی ایوانی دو طبقه قرار دارد و در بالای آن ناقوس ��انهٔ کلیسا، که در سال ۱۸۹۷م بنا شده، قرار گرفته است.
مصالح به کار رفته در ساختمان عبارت‌اند از خشت و آجر. دیوارهای داخلی با گچ پوشانده شده‌اند و بر روی تمامی آنها نقاشی‌هایی با موضوعاتی برگرفته از کتاب مقدس نقش بسته. در قسمت پایین دیوارها نیز از کاشی‌های لعابدار به رنگ‌های نیلی و آبی برای تزیین استفاده شده است.
کتابی به نام نگارنامه و راهنمای کلیسای بیت لحم جلفای اصفهان دربارهٔ این کلیسا به چاپ رسیده است.[ ۴]
کلیساهای ارمنی در ایران
اصفهان تبریز تهران استان‌های آذربایجان
شرقی و غربی سایر نقاط
ایران
کلیساها و صومعه‌های باستانی، قرون وسطی و تاریخی ارمنیان
ارمنستان
استان آراگاتسوتن استان آرارات استان آرماویر استان گغارکونیک استان کوتایک استان لوری استان شیراک استان سیونیک استان تاووش استان وایوتس‌جور ناحیه‌های ایروان آوان (St. John , St. Mary , کلیسای کاتوغیک تسیراناور آوان )
کاناکار (کلیسای هاکوب مقدس، کاناکر , St. Mary )
Yerevan (Gethsemane , کلیسای کاتولیک ایروان , St. Anania , St. George , St. Gregory , کلیسای جان تعمیددهنده مقدس , St. Mary , کلیسای پوغوس و پطروس مقدس، ایروان , کلیسای زورآوور آستواتساتسین مقدس ) جمهوری آرتساخ
Ablah Agarak Agulis (St. John , St. Kristapor , Kumsi , St. Mary , St. Minas , St. Stephen , St. Thomas , Vank )
Amuravan Amutegh Anahit Anushavan Aparan Aprakunis Arakhish Aresh Armavashen Ayrivank Baku (کلیسای ارمنی (باکو) , St. Mary , St. Thaddeus )
Banants (St. Gregory , St. Mary , Targmanchats , Dzernavor )
Bayan Bazarkend Berdak Bist (St. Mary , Holy Sign )
Brajur Chahuk (St. John , Shoghakat )
Chalet Chaldash Chanakhchi Chaparli Charek Vank دادی وانک Dasno Vank Dastak Dastapor Demirov Diza Dsaghkots Anapat Frank Gabriel Gag Ganja (St. George , St. Gregory , St. John , St. Sarkis , Kristos , St. Mary , St. Thaddeus )
Gardman Gavurkala Getabek (St. Mary , Church )
کوساناتس آناپات، ووسکاناپات Gharadaghlu Ghazakh Goghtn گتچاوانک Hajishen Hakobshen (St. Gregory , St. Minas )
صومعه هاندابرتی Harants Harants Vank Hazarabyurats Vank Hazaraprkich Vank Horekavank Husakan Jrdakhan Jugha (Holy Savour , Hovi , St. Mary )
Kabakhtapa Kaghni Karasakal Karhani Vank Karmir Vank کاتاروانک Kavakavank Keratavank Khoshkashen (St. Mary , St. Yeghishe )
Khoylu Khunasavank کلیسای کیش Kona Kovakheghdi Vank Krmanka Vank Krzen Kuki (کلیسای گریگور مقدس، کوکی , کلیسای استپانوس مقدس، کوکی , کلیسای وارطان مقدس، کوکی )
Kusanats Anapat کلیسای گریگور مقدس، کیولک لیانوسی وانک ماسانتس وانک صومعه گریگور روشنگر، مسروپاوان Minkend Mruti Anapat Nakhichevan (کلیسای گئورگ مقدس، ناخیجوان , کلیسای تثلیث مقدس، ناخیجوان )
آناپات استپانوس مقدس، ناویش نمازخانه گئورگ مقدس، نرکین آزا صومعه مترجمان، نوراکرت Norashen (کلیسای گریگور مقدس، نوراشن , نمازخانه هریپسیمه مقدس، نوراشن , کلیسای هوهانس مقدس، نوراشن , صومعه مریم مقدس، نوراشن , St. Stephen )
کلیسای تثلیث مقدس، نورس Nukzar کلیسای مریم مقدس، ادزوپ Okht اوختی درنی وانک کلیسای استپانوس مقدس، اوردوباد نمازخانه اوواساپ Pahest Pand Paraka (کلیسای صلیب مقدس، پاراکا , نمازخانه یغیا مقدس، مارگارا , کلیسای شماون مقدس، پاراکا , St. Stephen )
کلیسای گریگور روشنگر مقدس، پارتاو Pip (Barsam , کلیسای پپرونیا مقدس، پیپ , St. Stephen )
کلیسای پولادلوی پتکاتاغی وانک Ramis (نمازخانه کاراپت مقدس، رامیس , کلیسای مریم مقدس، رامیس , St. Sarkis )
شاهپکار وانک Shahponk (نمازخانه گریگور مقدس، شاهاپونک , نمازخانه سارگیس مقدس، شاهاپونک )
Shalva صومعه صلیب مقدس، شامن Shamkhor کلیسای سارگیس مقدس، شاوارشاوان کلیسای شورجو Shusha (کلیسای قازانچتسوتس آمناپرگیچ مقدس , کلیسای کاناچ ژام , صومعه کوساناتس , St. Mary )
تاغاسر آناپات کلیسای هوهانس مقدس، تامبات صومعه مترجمان کلیسای هوهانس مقدس، تاتلو Tazekend نمازخانه تخکونی Togh (کلیسای هوهانس مقدس، توغ , کلیسای استپانوس مقدس، توغ , Red Church )
تران یغتسی کلیسای مریم مقدس (تسار) صومعه مریم مقدس، تسغنا تسیتسرناوانک کلیسای وانکاسار Vardashen (کلیسای یغیشه مقدس، وارداشن , کلیسای حواری یغیشه مقدس )
Varzakan کلیسای مترجمان مقدس، ورین کراهات Voghohi (کلیسای صلیب مقدس، وغوهی , کلیسای استپان مقدس، وغوهی )
Voskanapat صومعه یغیشه آراکیال یغناساری وانک کلیسای یکغتسادزور Yeni Zod کلیسای گئورگ مقدس، یرنجاک یری وانک صومعه یریتس مانکانانتس Yermoghia Zakatala گرجستان (List
Abibos Abisosi Vank Akhaltskha Bnidzor Dsughrughashen Pokr Khanchali Shahumyan (St. Mary , Holy Sunday )
Tbilisi (Vank , Bethlehem , Chugureti , Ejmiatsnetsots , St. George , St. Gregory , Jigrasheni Avetyats , Kamoyants , کلیسای کاراپت مقدس (تفلیس) , Karapi , Karmir Avetaran , Khojivank , Geghardavank , Mughni , Norashen , Holy Cross , Holy Sign , St. Sarkis , St. Stephen , Dzorabash , Tandoyants , Zrkinyants )
Tokavank Tskhinvali ترکیه (ترکیه
Abdelmseh Ablbuhar Abrahamavank Adamakert Adana (St. Mary , Morotu )
صعومه آقاراک مقدس سریر مقدس کیلیکیه Aghbunar Aghmaghara صومعه آقپریگ مقدس کلیسای صلیب مقدس (آختامار) Agreki Vank Ahavank Akevra Akhkosi Vank صومعه آکنر مقدس Aknji Vank کلیسای هاکوپ مقدس، ایغدیر Albayrak Amrdolu Anarzaba آنی (شهر باستانی) (List کلیسای جامع آنی , Holy Saviour , Gaskashen , Honents , Abugamerats , کلیسای حواریون، آنی , Kusanats , Abukhanmi , Aghjkaberd , Hovi )Aparank Arakelots Vank Arapgir Argelan Arkakaghni Arkayakaghni Vank جزیره قوش Ashtishat Aygek Ayridzor Baberd (St. Ohan , Kristos )
Bagavan Bagnayri Vank کلیسای جامه بانا Bardzraberd Barsam کلیسای بارتوقیمئوس مقدس Berkri Çanakkale Charkhapan Chordvank Constantinople (Galata , Kuzguncuk , Fatih , Kartal , Samatya , Taksim , Beyoğlu , Beyoğlu )
صومعه درازارک Dzor Elazig Enda Vank Endzakar Eskişehir Fenki Vank Firsi Vank Frnuz Garapazar Gaziantep Gelati Vank Ghukas Goms Grneri Vank Hekimkhan Hogots Hogyats Vank Horomos Ishkhan Ishkhanigom İskenderun Jermik Kamari Vank Kamatun Kamrjadzor Kangvar Kanzak Kaposi Vank صومعه کاراپت مقدس، موش Karasni Vank Karmirvank Karmravank Kars (Cathedral , St. Mary )
Kava Kes Kesaria سریر مقدس کیلیکیه Khachbazari Khalfeti سریر مقدس کیلیکیه Khorsana صومعه ختزکونک صومعه کتوتس Khunarktor Levonberd Lim Malatia Mam Manazkert Manravank Marinos Vank Mazhak Medzopavank Mokats Vank Mokhraberd Molevoni Vank Mordsako کلیسای مرن Mush (کلیسای مارینه مقدس، موش , صومعه نشان مقدس )
نارکاوانک Odeli Odzi Khazina Ogsend Ohan Oski Tur Otur Pakagetik دغیرمن‌آلتی (بتلیس) Rshtuni Sachle Sbkhech سیس (شهر باستانی) (Andul Vank , Gavikata Vank , Atanagine Vank )Sivrihisar Skanchelagordz Vank Smbataberd Smyrna Soradir Sparanits Srkuvank Tarsiakh Tashan Tavblur Tekor Tevrik کلیسای گیراگوس مقدس، دیاربکر کلیسای نجات‌دهنده، ترابزون Tsarakar Vank Tspni Van واراگاوانک Vardan Vank Vardenotsats Vardkan Anapat صومعه وارزاهان Vosteghavank Yeghegnamor Yeghrdut Yerazgavors Zoravank ایران (ایران
کلیسای تادئوس مقدس کلیسای استپانوس مقدس کلیسای زور زور کلیسای چوپان کلیسای مریم مقدس (جلفا) کلیسای گئورگ مقدس (سلماس) کلیسای سورپ سرکیس کلیسای مهلذان Tabriz (کلیسای مریم مقدس (تبریز) , کلیسای سرکیس مقدس (تبریز) , کلیسای مریم ننه )
کلیسای هریپسیمه مقدس (موجومبار) کلیسای هوهانس مقدس (سهرل) کلیسای هوهانس مقدس کلیسای مریم مقدس (سرنق) جلفای نو (کلیسای وانک , کلیسای مریم و هاکوپ , کلیسای گئورگ مقدس (اصفهان) , کلیسای استپانوس مقدس (اصفهان) , کلیسای یوحنا , کلیسای کاتارینه , کلیسای بیت‌اللحم , کلیسای نیکوغایوس , کلیسای گریگور لوساووریچ مقدس (اصفهان) , کلیسای سرکیس مقدس (اصفهان) , کلیسای میناس , کلیسای نرسس مقدس )کلیسای مریم مقدس (شیراز) Tehran (کلیسای تادئوس و بارتوقیمئوس مقدس , کلیسای سورپ گئورگ ) اورشلیم (دولت فلسطین /اسرائیل )Asia Europe
نمای بیرونی کلیسا
بخشی از سقف و محراب کلیسا
دیوار نگاره‌ای در کلیسای بیت‌اللحم
_church.jpg)
.jpg)
