พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงสรรพสาตรศุภกิจ

พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงสรรพสาตรศุภกิจ
พระเจ้าบรมวงศ์เธอ ชั้น 4 พระองค์เจ้าชั้นเอก
องคมนตรี [1][2]
ดำรงตำแหน่ง	7 พฤษภาคม พ.ศ. 2430
ประสูติ	17 ตุลาคม พ.ศ. 2400
สิ้นพระชนม์	16 เมษายน พ.ศ. 2462 (61 ปี)
ภรรยา	ชายา หม่อมเจ้าหญิงเม้า ทองแถม หม่อมเจ้าหญิงสุวรรณ ทองแถม หม่อม 8 คน
พระบุตร	15 องค์
ราชสกุล	ทองแถม
ราชวงศ์	จักรี
พระบิดา	พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว
พระมารดา	เจ้าจอมมารดาสังวาลย์ พระสนมโท

จางวางเอก นายพันเอก พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงสรรพสาตรศุภกิจ (17 ตุลาคม พ.ศ. 2400 – 16 เมษายน พ.ศ. 2462) มีพระนามเดิมว่า พระเจ้าลูกยาเธอ พระองค์เจ้าทองแถมถวัลยวงศ์ เป็นพระราชโอรสในพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ประสูติแต่เจ้าจอมมารดาสังวาลย์ ธิดานายศัลยวิชัย หุ้มแพร (ทองคำ ณ ราชสีมา) ^[3][4][5] เป็นพระบิดาแห่งภาพยนตร์ไทย

พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงสรรพสาตรศุภกิจ เป็นพระราชโอรสพระองค์ที่ 34 ในพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว กับเจ้าจอมมารดาสังวาลย์ พระสนมโท ประสูติเมื่อวันเสาร์ เดือน 11 แรม 14 คํ่า ปีมะเส็ง นพศก จ.ศ. 1219 ตรงกับวันที่ 17 ตุลาคม พ.ศ. 2400 มีพระนามเดิมว่า พระเจ้าลูกยาเธอ พระองค์เจ้าทองแถมถวัลยวงศ์ พระองค์มีพระเชษฐา พระอนุชา และพระขนิษฐาร่วมเจ้าจอมมารดาเดียวกันคือ

• พระเจ้าลูกยาเธอ พระองค์เจ้าทองกองก้อนใหญ่
• พระเจ้าลูกยาเธอ พระองค์เจ้าทองแถมถวัลยวงศ์
• พระเจ้าลูกยาเธอ พระองค์เจ้าเจริญรุ่งราษี
• พระเจ้าลูกเธอ พระองค์เจ้ากาญจนากร

พระองค์ทรงพระปรีชาในด้านงานช่าง ทรงร่วมรับหน้าที่บูรณะปฏิสังขรณ์วัดพระศรีรัตนศาสดาราม เมื่อครั้งสมโภชกรุงรัตนโกสินทร์ 100 ปี พ.ศ. 2425 พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้เฉลิมเกียรติพระเจ้าน้องยาเธอ พระองค์เจ้าทองแถมถวัลยวงศ์ ทรงกรมเป็น พระเจ้าน้องยาเธอ กรมหมื่นสรรพสาตรศุภกิจ ผู้บังคับการกรมช่างมหาดเล็ก เมื่อ พ.ศ. 2431 ทรงบังคับบัญชางานช่างต่าง ๆ ในพระบรมมหาราชวังชั้นใน พระราชวังบางปะอิน สวนสราญรมย์ ทรงรับผิดชอบงานโยธาในการก่อสร้าง พระที่นั่งอมรินทรวินิจฉัย และวัดราชบพิธสถิตมหาสีมารามราชวรวิหาร และต่อมาในสมัยพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ได้ทรงดำรงตำแหน่งผู้ช่วยอธิบดีกรมศิลปากร

พระองค์ได้ตามเสด็จพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวประพาสประเทศสิงคโปร์ เมื่อ พ.ศ. 2439 และได้ทอดพระเนตรภาพยนตร์เป็นครั้งแรก ในปีต่อมา ทรงตามเสด็จประพาสยุโรปครั้งแรกในปี พ.ศ. 2440 ได้ทรงจัดซื้อเครื่องซีเนมาโตกราฟฟี ซึ่งเป็นทั้งกล้องถ่ายและเครื่องฉายภาพยนตร์ กลับมาเมืองไทยด้วย ภาพบันทึกเหตุการณ์ พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เสด็จประพาส���ุโรป เมื่อปี พ.ศ. 2440 นับเป็นภาพยนตร์ม้วนแรกสุดในโลกที่ได้บันทึกเรื่อง��าวเกี่ยวกับชาติไทย

พระองค์ได้ทรงถ่ายทำภาพยนตร์บันทึกเหตุการณ์เบ็ดเตล็ด ทั้งในและนอกเขตพระราชวัง จนถึงภาพพระราชกรณียกิจของสมเด็จพระพุทธเจ้าหลวง นอกจากพระองค์ทรงเป็นนักถ่ายภาพยนตร์เป็นรายแรกและรายเดียวของสยามในรัชสมัยนั้นแล้ว พระองค์ยังทรงเป็นผู้ดำเนินธุรกิจจัดฉายและให้เช่าภาพยนตร์เป็นรายแรกของชาติด้วย โดยนอกจากจะทรงให้โรงภาพยนตร์ต่าง ๆ เช่ายืมภาพยนตร์ของพระองค์แล้ว บางครั้งก็ทรงจัดฉายภาพยนตร์เก็บค่าดูจากสาธารณชนขึ้นในบริเวณวังของพระองค์ และที่ทรงทำเป็นประจำคือ การออกร้านฉายภาพยนตร์เป็นเจ้าประจำในงานประจำปีวัดเบญจมบพิตร ในรัชกาลต่อมา พระองค์ทรงว่างเว้นและเลิกราการถ่ายทำภาพยนตร์ เนื่องจากมีผู้ดำเนินการขึ้นในสยามแล้วหลายราย

พระองค์ทรงประทับอยู่ที่วังสรรพสาตรศุภกิจ ที่ก่อสร้างขึ้นเมื่อ พ.ศ. 2444 วังนี้ถูกไฟไหม้หมดจนเหลือแต่ซุ้มประตูทางเข้าวัง เมื่อ พ.ศ. 2510 และมีการสร้างตึกแถวสมัยใหม่ขึ้นมาแทน ปัจจุบันย่านนี้เรียกว่า แพร่งสรรพศาสตร์

พระองค์ทรงได้รับเฉลิมพระเกียรติเป็น พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงสรรพสาตรศุภกิจ เมื่อ พ.ศ. 2455 ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงรับราชการตำแหน่งสุดท้ายเป็น นายพันเอก ราชองครักษ์ ^[6] และทรงดำรงตำแหน่งจางวางเอกในกรมมหาดเล็ก^[7] ในปี พ.ศ. 2456

จางวางเอก นายพันเอก พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงสรรพสาตรศุภกิจ ประชวรเป็นพระโรคอัมพาต สิ้นพระชนม์ที่ตำหนักวังตำบลถนนตะนาว เมื่อวันที่ 16 เมษายน พ.ศ. 2462^[8] สิริพระชันษาได้ 63 ปี ในการนี้พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้สมเด็จพระราชปิตุลา บรมพงศาภิมุข เจ้าฟ้าภาณุรังษีสว่างวงศ์ กรมพระยาภาณุพันธุวงศ์วรเดช แทนพระองค์เสด็จสรงน้ำพระศพ ทรงสวมพระชฎาแล้วเจ้าพนักงานได้เชิญพระศพขึ้นตั้งบนชั้นแว่นฟ้า 2 ชั้น ประกอบพระโกศมณฑปใหญ่ ตั้งเครื่องสูงแวดล้อมและเครื่องประกอบพระอิสริยยศ มีพระราชพิธีพระราชทานเพลิงพระศพในระหว่างวันที่ 9 ถึง 11 เมษายน พ.ศ. 2463 ณ พระเมรุ วัดเทพศิรินทราวาสราชวรวิหารในการนี้พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ พระราชทานพระโกศทองน้อย ประดิษฐานบนชั้นแว่นฟ้า 3 ชั้น ฉัตรตาดเหลือง 5 ชั้น แขวนกั้นพระโกศ แวดล้อมด้วยเครื่องสูง และเครื่องราชอิสริยยศ

พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงสรรพสาตรศุภกิจ ทรงเป็นต้นราชสกุล ทองแถม

พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงสรรพสาตรศุภกิจ มีชายา 2 องค์ และมีหม่อม 8 คน รวม 10 องค์/คน ได้แก่

1. หม่อมเจ้าเม้า ทองแถม ท.จ.ว. (ราชสกุลเดิม รองทรง)
2. หม่อมเจ้าสุวรรณ ทองแถม (ราชสกุลเดิม นิลรัตน)
3. หม่อมราชวงศ์เกษรสุมาลี ทองแถม (ราชสกุลเดิม อิศรางกูร)
4. หม่อมราชวงศ์นารีนพรัตน์ ทองแถม (ราชสกุลเดิม อิศรางกูร)
5. หม่อมตาดใหญ่ ทองแถม ณ อยุธยา (สกุลเดิม โรจนวิภาต)
6. หม่อมเมือง ทองแถม ณ อยุธยา (สกุลเดิม พลนิเทศ)
7. หม่อมทับทิม ทองแถม ณ อยุธยา
8. หม่อมตาดเล็ก ทองแถม ณ อยุธยา (สกุลเดิม นาครทรรพ)
9. หม่อมเศรษฐี ทองแถม ณ อยุธยา
10. หม่อมประเทียบ ทองแถม ณ อยุธยา (สกุลเดิม พุ่มพวงเพชร)

มีพระโอรส 7 องค์ และมีพระธิดา 8 องค์ รวม 15 องค์ ได้แก่

ลำดับ	พระรูปและพระนาม	เพศ	พระมารดา	ประสูติ	สิ้นชีพิตักษัย	คู่สมรส
1	หม่อมเจ้าทองเชื้อธรรมชาติ ทองแถม	ช.	หม่อมเจ้าเม้า ทองแถม	17 สิงหาคม พ.ศ. 2427 [9]	31 พฤษภาคม พ.ศ. 2476	หม่อมเจ้าข่ายทองถัก หม่อมเจ้าพันธ์สิหิงค์ หม่อมแสงมณี หม่อมทรัพย์ หม่อมศรี หม่อมพิณ
2	หม่อมเจ้าเครือมาศวิมล ทองแถม	ญ.	หม่อมเมือง ทองแถม ณ อยุธยา	2 พฤศจิกายน พ.ศ. 2427 [9]	26 ธันวาคม พ.ศ. 2482
3	หม่อมเจ้าพวงสนธิสุวรรณ ทองแถม	ญ.	หม่อมตาดใหญ่ ทองแถม ณ อยุธยา	28 พฤศจิกายน พ.ศ. 2427 [9]	24 กันยายน พ.ศ. 2472	หม่อมเจ้าโชติรส เกษมสันต์
4	หม่อมเจ้าพันธุคำนพคุณ ทองแถม	ช.	หม่อมทับทิม ทองแถม ณ อยุธยา	21 พฤษภาคม พ.ศ. 2428 [9]	พ.ศ. 2506	หม่อมเจ้านาฏนพคุณ หม่อมเลื่อน หม่อมหล่อ
5	หม่อมเจ้า	ญ.	ไม่มีข้อมูล	พ.ศ. 2430	20 เมษายน พ.ศ. 2434
6	หม่อมเจ้าคำงอก ทองแถม	ช.	หม่อมเจ้าสุวรรณ ทองแถม	8 มีนาคม พ.ศ. 2431 [9]	20 มกราคม พ.ศ. 2472	หม่อมแฟร์ หม่อมมงคล หม่อมเรียม
7	หม่อมเจ้าทองชมพูนุท ทองแถม	ช.	หม่อมเจ้าเม้า ทองแถม	22 ตุลาคม พ.ศ. 2433 [9]	พ.ศ. 2491	หม่อมหลวงแย้ม หม่อมสอางค์
8	หม่อมเจ้าชุนทองชุด	ญ.	หม่อมตาดเล็ก ทองแถม ณ อยุธยา	ไม่มีข้อมูล	ไม่มีข้อมูล (พระราชทานเพลิงเมื่อ 25 ธันวาคม พ.ศ. 2434)
9	หม่อมเจ้าหย่องกาญจนา ทองแถม	ญ.	หม่อมราชวงศ์เกษรสุมาลี ทองแถม	13 กรกฎาคม พ.ศ. 2434 [9]	21 สิงหาคม พ.ศ. 2498
10	หม่อมเจ้าทองเติม ทองแถม	ช.	หม่อมเจ้าเม้า ทองแถม	3 สิงหาคม พ.ศ. 2435 [9]	พ.ศ. 2506	หม่อมเชิญ
11	หม่อมเจ้าทองต่อ ทองแถม	ช.	หม่อมเจ้าเม้า ทองแถม	26 กันยายน พ.ศ. 2436 [9]	13 มกราคม พ.ศ. 2501	หม่อมเจ้าพิมพ์รำไพ
12	หม่อมเจ้ากนกนารี ทองแถม	ญ.	หม่อมราชวงศ์นารีนพรัตน์ ทองแถม	17 มีนาคม พ.ศ. 2438 [9]	21 มีนาคม พ.ศ. 2511
13	หม่อมเจ้าสุวรรณโสภา	ญ.	หม่อมเจ้าเม้า ทองแถม	29 พฤศจิกายน พ.ศ. 2440	6 ธันวาคม พ.ศ. 2440
14	หม่อมเจ้าทองบรรณาการ ทองแถม	ช.	หม่อมเจ้าเม้า ทองแถม	3 ธันวาคม พ.ศ. 2446 [9]	พ.ศ. 2506	หม่อมราชวงศ์ศิริโสภา หม่อมราชวงศ์ศรีถนอม หม่อมราชวงศ์วรรณวิจิตร
15	กังวาฬสุวรรณ กนิษฐชาต	ญ.	หม่อมเศรษฐี ทองแถม ณ อยุธยา	22 กรกฎาคม พ.ศ. 2448[ต้องการอ้างอิง]	21 ตุลาคม พ.ศ. 2543	หม่อมเจ้าจรัลยา จรูญโรจน์ สวัสดิ์ กนิษฐชาต

นายพันเอก นายกองโท พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงสรรพสาตรศุภกิจ
รับใช้	กรมราชองครักษ์ กองเสือป่า
ชั้นยศ	พันเอก นายกองโท

• 5 มกราคม 2456 – จางวางเอก^[10]

• 14 พฤษภาคม พ.ศ. 2441 นายพันเอก^[11]

• นายหมู่เอก
• นายหมู่ใหญ่
• นายกองตรี
• นายกองโท

ธรรมเนียมพระยศของ พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงสรรพสาตรศุภกิจ
ธงประจำพระอิสริยยศ
การทูล	ใต้ฝ่าพระบาท
การแทนตน	ข้าพระพุทธเจ้า
การขานรับ	พ่ะย่ะค่ะ/เพคะ

• พระเจ้าลูกยาเธอ พระองค์เจ้าทองแถมถวัลยวงศ์ (17 ตุลาคม พ.ศ. 2400 – 1 ตุลาคม พ.ศ. 2411)
• พระเจ้าน้องยาเธอ พระองค์เจ้าทองแถมถวัลยวงศ์ (1 ตุลาคม พ.ศ. 2411 – พ.ศ. 2431)
• พระเจ้าน้องยาเธอ กรมหมื่นสรรพสาตรศุภกิจ (พ.ศ. 2431 – 19 พฤศจิกายน พ.ศ. 2448)^[12]
• พระเจ้าน้องยาเธอ กรมขุนสรรพสาตรศุภกิจ (19 พฤศจิกายน พ.ศ. 2448 – 23 ตุลาคม พ.ศ. 2453)
• พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมขุนสรรพสาตรศุภกิจ (23 ตุลาคม พ.ศ. 2453 – 11 พฤศจิกายน พ.ศ. 2455)
• พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงสรรพสาตรศุภกิจ (11 พฤศจิกายน พ.ศ. 2455 – ปัจจุบัน)

• พ.ศ. 2431 – เครื่องขัตติยราชอิสริยาภรณ์อันมีเกียรติคุณรุ่งเรืองยิ่งมหาจักรีบรมราชวงศ์ (ม.จ.ก.) (ฝ่ายหน้า)^[13]
• พ.ศ. 2454 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันเป็นโบราณมงคลนพรัตนราชวราภรณ์ (น.ร.) (ฝ่ายหน้า)^[14]
• พ.ศ. 2454 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์รัตนวราภรณ์ (ร.ว.) (ฝ่ายหน้า)‎^[15]
• พ.ศ. 2448 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์จุลจอมเกล้า ชั้นที่ 1 ปฐมจุลจอมเกล้า (ป.จ.) (ฝ่ายหน้า)^[16]
• พ.ศ. 2447 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันเป็นที่เชิดชูยิ่งช้างเผือก ชั้นที่ 1 ประถมาภรณ์ช้างเผือก (ป.ช.)^[17]
• พ.ศ. 2433 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันมีเกียรติยศยิ่งมงกุฎไทย ชั้นที่ 1 ประถมาภรณ์มงกุฎไทย (ป.ม.)^[18]
• พ.ศ. 2454 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์วชิรมาลา (ว.ม.ล.)^[19]
• พ.ศ. 2433 – เหรียญดุษฎีมาลา เข็มศิลปวิทยา (ร.ด.ม.(ศ))^[20]
• พ.ศ. 2436 – เหรียญดุษฎีมาลา เข็มราชการในพระองค์ (ร.ด.ม.(พ))^[21]
• พ.ศ. 2446 – เหรียญจักรมาลา (ร.จ.ม.)^[22]
• พ.ศ. 2456 – เหรียญจักรพรรดิมาลา (ร.จ.พ.)^[23]
• พ.ศ. 2447 – เหรียญรัตนาภรณ์ รัชกาลที่ 4 ชั้นที่ 3 (ม.ป.ร.3)^[24]
• พ.ศ. 2451 – เหรียญรัตนาภรณ์ รัชกาลที่ 5 ชั้นที่ 1 (จ.ป.ร.1)^[25]
• พ.ศ. 2453 – เหรียญรัตนาภรณ์ รัชกาลที่ 6 ชั้นที่ 1 (ว.ป.ร.1)^[26]

บทความชีวประวัตินี้ยังเป็นโครง คุณสามารถช่วยวิกิพีเดียได้โดยการเพิ่มเติมข้อมูล

• ด
• ค
• ก