ข้ามไปเนื้อหา

พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมขุนมรุพงษ์ศิริพัฒน์

จากวิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี
พระเจ้าบรมวงศ์เธอ
กรมขุนมรุพงษ์ศิริพัฒน์
พระเจ้าบรมวงศ์เธอ ชั้น 4
พระองค์เจ้าชั้นเอก
ข้าหลวงเทศาภิบาลมณฑลกรุงเก่า
ดำรงตำแหน่งพ.ศ. 2438 - พ.ศ. 2446
ถัดไปพระยาโบราณราชธานินทร์ (พร เดชะคุปต์)
ประสูติ27 พฤษภาคม พ.ศ. 2406
สิ้นพระชนม์5 เมษายน พ.ศ. 2466 (59 ปี)
หม่อมหม่อมเชื้อสาย วัฒนวงศ์ ณ อยุธยา
หม่อมนุ่ม วัฒนวงศ์ ณ อยุธยา
หม่อมชุ่ม วัฒนวงศ์ ณ อยุธยา
พระบุตร7 พระองค์
ราชสกุลวัฒนวงศ์
ราชวงศ์จักรี
พระบิดาพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว
พระมารดาเจ้าจอมมารดาบัว ในรัชกาลที่ 4

มหาอำมาตย์โท นายพลตรี พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมขุนมรุพงษ์ศิริพัฒน์ (27 พฤษภาคม พ.ศ. 2406 – 5 เมษายน พ.ศ. 2466) เป็นพระราชโอรสในพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว อดีตองคมนตรีในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว และพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ผู้บังคับการกรมทหารรักษาพระองค์ อัครราชทูตพิเศษประจำกรุงปารีส และข้าหลวงเทศาภิบาลมณฑลกรุงเก่า ทรงเป็นต้นราชสกุลวัฒนวงศ์[1]

พระประวัติ

[แก้]

พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมขุนมรุพงศ์ศิริพัฒน์ มีพระนามเดิมว่า พระเจ้าลูกยาเธอ พระองค์เจ้าวัฒนานุวงศ์ เป็นพระราชโอรสพระองค์ที่ 63 ในพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ประสูติแต่เจ้าจอมมารดาบัว (ธิดาเจ้าพระยานครศรีธรรมราช (น้อย ณ นคร)) ประสูติเมื่อวันพุธ ขึ้น 10 ค่ำ เดือน 7 ปีกุน เบญจศก จ.ศ. 1225 ตรงกับวันที่ 27 พฤษภาคม พ.ศ. 2406 พระองค์มีศักดิ์เป็นพระราชปนัดดาในสมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรี ทางฝั่งพระมารดา มีพระเชษฐา พระเชษฐภคินีและพระอนุชาร่วมเจ้าจอมมารดา 5 พระองค์ ได้แก่

  1. พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าเฉลิมลักษณเลิศ (ประสูติ พ.ศ. 2398 พระชันษา 2 ปี)
  2. พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมขุนศิริธัชสังกาศ (พ.ศ. 2400-2453)
  3. พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอรไทยเทพกัญญา (พ.ศ. 2402-2449)
  4. พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมขุนมรุพงษ์ศิริพัฒน์ (พ.ศ. 2406-2466)
  5. พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าดำรงฤทธิ์ (ประสูติ พ.ศ. 2407 พระชันษา 3 ปี)

พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ สถาปนาขึ้นเป็น พระเจ้าน้องยาเธอ กรมหมื่นมรุพงษ์ศิริพัฒน์ ทรงศักดินา 15000[2] เมื่อวันที่ 29 มีนาคม พ.ศ. 2438 (ร.ศ. 114)

วันที่ 11 พฤศจิกายน พ.ศ. 2455 พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว มีพระบรมราชโองการดำรัสสั่งให้เลื่อนขึ้นเป็น พระเจ้าบรมวงษ์เธอ กรมขุนมรุพงษ์ศิริพัฒน์ ทรงศักดินา 15000[3]

พระตำหนักของพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นมรุพงศ์ศิริพัฒน์ ตั้งอยู่ท้ายเกาะลอย เรียกว่าตำหนักตะพานเกลือ เนื่องมีวัดตะพานเกลือ หรือ สะพานเกลือเป็นวัดโบราณสมัยกรุงศรีอยุธยาตั้งอยู่ในละแวกนั้น (ปัจจุบันเป็นที่ตั้งของวิทยาลัยต่อเรือพระนครศรีอยุธยา) ในคราวที่พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวเสด็จประพาสต้นครั้งที่ 2 เมื่อปี 2449 พระองค์ได้เสด็จมาประทับที่พระตำหนักแห่งนี้

วังของพระองค์ ปัจจุบันคือ โรงเรียนเบญจมราชาลัย[4] โดยพระองค์ได้ทรงอุทิศให้รัฐบาลเพื่อเป็นพระบรมราชานุสรณ์ในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว

พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมขุนมรุพงศ์ศิริพัฒน์ ประชวรพระวักกะพิการมานาน อาการทรงและทรุดเรื่อยมาจนสิ้นพระชนม์เมื่อวันที่ 5 เมษายน พ.ศ. 2466 เวลา 01:45 น. สิริพระชันษา 59 ปี 313 วัน เวลา 18:00 น. พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวเสด็จฯ มาพระราชทานน้ำสรงพระศพ เจ้าพนักงานตั้งพระลองบนแว่นฟ้า 2 ชั้น แล้วประกอบพระโกศกุดั่นน้อย ตั้งเครื่องยศ[5]มีพระราชพิธีพระราชทานเพลิงพระศพเมื่อวันที่ 18 ธันวาคม พ.ศ. 2466 ณ พระเมรุ ท้องสนามหลวง[6]

การทรงงาน

[แก้]

พระองค์ทรงรับราชการดังนี้

  • พ.ศ. 2430 รับพระราชทานพระยศนายพันโท[7]
  • 7 พฤษภาคม พ.ศ. 2430 ดำรงตำแหน่งองคมนตรีในรัชกาลที่ 5[8][9]
  • วันที่ 27 เมษายน พ.ศ. 2432 รับพระราชทานพระยศนายพันเอก[10]
  • วันที่ 7 กันยายน พ.ศ. 2434 ได้รับพระราชทานสัญญาบัตรเป็นราชองครักษ์[11] ทรงรับราชการในกรมทหารมหาดเล็กราชวัลลภราชองครักษ์
  • พ.ศ. 2434 ทรงรับตำแหน่งอัครราชทูตประจำกรุงปารีส กรุงโรม กรุงมาดริด และกรุงลิสบอน[12]
  • 24 กันยายน พ.ศ. 2434 ทรงเข้ากราบถวายบังคมลา พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ณ พระที่นั่งอมรินทรวินิจฉัย ได้รับพระราชทานหลั่งน้ำพระมหาสังข์และทรงเจิม[13]
  • 27 กันยายน พ.ศ. 2434 เสด็จประทับเรือกลไฟใหญ่ออกจากกรุงเทพมหานคร[14] และเสด็จกลับถึงพระนคร[15] เมื่อ 3 มิถุนายน พ.ศ. 2438
  • 28 มกราคม พ.ศ. 2438 (ร.ศ. 114) พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้รับตำแหน่งรัฐมนตรี[16] (คือกรรมการกฤษฎีกาในปัจจุบัน) ทรงดำรงตำแหน่งจนถึง 26 พฤศจิกายน พ.ศ. 2446 (ร.ศ. 122)
  • พ.ศ. 2440 ได้รับพระราชทานพระยศนายพลตรี

พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ได้ทรงจัดระเบียบการปกครองแบบมณฑลเทศาภิบาล ภายใต้ดูแลของ สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ เสนาบดีกระทรวงมหาดไทย ได้รวมเอา 8 หัวเมือง คือ กรุงเก่า (พระนครศรีอยุธยา) อ่างทอง สระบุรี ลพบุรี อินทบุรี (ปัจจุบันคืออำเภออินทร์บุรี จังหวัดสิงห์บุรี) พรหมบุรี (ปัจจุบันคืออำเภอพรหมบุรี จังหวัดสิงห์บุรี) พระพุทธบาท (ปัจจุบันคืออำเภอพระพุทธบาท จังหวัดสระบุรี) และสิงห์บุรีเข้าเป็นมณฑลกรุงเก่า และตั้งที่ว่าการมณฑลที่มณฑลกรุงเก่า เมื่อเดือนมกราคม พ.ศ. 2438 (ร.ศ. 114) พระเจ้าน้องยาเธอ พระองค์เจ้าวัฒนานุวงศ์ทรงดำรงตำแหน่งข้าหลวงเทศาภิบาลของมณฑลกรุงเก่าพระองค์แรก[17]

ต่อมาทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้เป็นข้าหลวงเทศาภิบาลสำเร็จราชการมณฑลปราจีณบุรีแทนพระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอลังการ ที่ลาออกจากตำแหน่ง[18]

นายพลตรี พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นมรุพงษ์ศิริพัฒน์ เป็นผู้สำเร็จราชการมณฑลกรุงเก่า และมณฑลปราจีณบุรีในคราวเดียวกัน จนเมือ พ.ศ. 2449 (ร.ศ. 125) พระองค์ได้ทรงขอพระราชทานพ้นจากตำแหน่งข้าหลวงเทศาภิบาลมณฑลกรุงเก่า[19] เพื่อปกครองมณฑลปราจีณบุรีแต่เพียงมณฑลเดียว[20][21] โดยทรงดำรงตำแหน่งถึงปี พ.ศ. 2458

พระโอรสและธิดา

[แก้]

พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมขุนมรุพงษ์ศิริพัฒน์ ทรงเป็นต้นราชสกุลวัฒนวงศ์ มีหม่อม 3 ท่าน ได้แก่

  1. หม่อมเชื้อสาย (สกุลเดิม: บุนนาค) ธิดาพระยาราชพงษานุรักษ์ (ชม บุนนาค)
  2. หม่อมนุ่ม (สกุลเดิม: บุนนาค)
  3. หม่อมชุ่ม

โดยมีพระโอรสพระธิดารวมทั้งหมด 7 พระองค์ ดังนี้

พระรูป พระนาม หม่อมมารดา ประสูติ สิ้นชีพิตักษัย คู่สมรส
1. หม่อมเจ้าสุวัฒนวิส��ย ที่ 1 ในหม่อมเชื้อสาย พ.ศ. 2439 9 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2447
2. หม่อมเจ้าเกรียงไกรมรุพล ที่ 2 ในหม่อมเชื้อสาย กันยายน พ.ศ. 2441 5 มกราคม พ.ศ. 2464
3. หม่อมเจ้าหญิงสุวคนธ์ประทุม ที่ 3 ในหม่อมเชื้อสาย พ.ศ. 2444 1 พฤษภาคม พ.ศ. 2448
4. หม่อมเจ้าหญิงจงกลนี ที่ 4 ในหม่อมเชื้อสาย 10 เมษายน พ.ศ. 2452 1 มิถุนายน พ.ศ. 2508
5. หม่อมเจ้าตรีอนุวัตน์ ที่ 1 ในหม่อมนุ่ม 23 มกราคม พ.ศ. 2457 12 กันยายน พ.ศ. 2491 หม่อมนิดาภา (ปุณฑริก)
6. หม่อมเจ้าหญิงรัตนกมล หม่อมชุ่ม 29 พฤษภาคม พ.ศ. 2461 1 กันยายน พ.ศ. 2550
7. หม่อมเจ้าวัตนานุวัฒน์ (ท่านชายนิด) ที่ 2 ในหม่อมนุ่ม 7 มีนาคม พ.ศ. 2464 22 กรกฎาคม พ.ศ. 2547 หม่อมประทุม (ศิริทรัพย์)
หม่อมเชื้อสาย วัฒนวงศ์ ณ อยุธยา

พระเกียรติยศ

[แก้]

พระอิสริยยศ

[แก้]
  • พระเจ้าลูกยาเธอ พระองค์เจ้าวัฒนานุวงศ์ (27 พฤษภาคม พ.ศ. 2406 - 1 ตุลาคม พ.ศ. 2411)
  • พระเจ้าน้องยาเธอ พระองค์เจ้าวัฒนานุวงศ์ (1 ตุลาคม พ.ศ. 2411 - 29 มีนาคม พ.ศ. 2438)
  • พระเจ้าน้องยาเธอ กรมหมื่นมรุพงษ์ศิริพัฒน์ (29 มีนาคม พ.ศ. 2438 - 23 ตุลาคม พ.ศ. 2453)
  • พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นมรุพงษ์ศิริพัฒน์ (23 ตุลาคม พ.ศ. 2453 - 11 พฤศจิกายน พ.ศ. 2455)
  • พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมขุนมรุพงษ์ศิริพัฒน์ (11 พฤศจิกายน พ.ศ. 2455 - 5 เมษายน พ.ศ. 2466)
ธรรมเนียมพระยศของ
พระเจ้าบรมวงศ์เธอ
กรมขุนมรุพงษ์ศิริพัฒน์
ธงประจำพระอิสริยยศ
การทูลใต้ฝ่าพระบาท
การแทนตนข้าพระพุทธเจ้า
การขานรับพ่ะย่ะค่ะ/เพคะ

พระยศ

[แก้]
นายพลตรี นายกองตรี
พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมขุนมรุพงษ์ศิริพัฒน์
รับใช้กองทัพบกสยาม
กองเสือป่า
ชั้นยศ พลตรี
นายกองตรี

พระยศทหาร

[แก้]
  • 27 เมษายน พ.ศ. 2432: นายพันเอก[10]
  • 24 มกราคม พ.ศ. 2450: นายพลตรี[23]

พระยศพลเรือน

[แก้]
  • มหาอำมาตย์โท[24]

พระยศเสือป่า

[แก้]
  • นายหมู่ใหญ่
  • นายกองตรี[25]
  • นายกองโท[26]

เครื่องราชอิสริยาภรณ์

[แก้]

เครื่องราชอิสริยาภรณ์ไทย

[แก้]

เครื่องราชอิสริยาภรณ์ต่างประเทศ

[แก้]

พงศาวลี

[แก้]

อ้างอิง

[แก้]
เชิงอรรถ
  1. ↑ "ประกาศกรมราชเลขานุการ เรื่อง พระราชทานนามสกุล สำหรับสืบเชื้อพระวงศ์ พระเจ้าบรมวงศ์เธอชั้น 4" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 32 (0 ง): 138. 18 เมษายน พ.ศ. 2458. สืบค้นเมื่อ 23 สิงหาคม พ.ศ. 2561. {{cite journal}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน: |accessdate= และ |date= (help)
  2. ↑ "พระบรมราชโองการ ประกาศการสถาปนา พระเจ้าน้องยาเธอ พระวรวงษ์เธอ เปนต่างกรม แลสถาปนา หม่อมเจ้าเปนพระองคเจ้า แลเลื่อนตำแหน่งยศข้าราชการผู้ใหญ่" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 13 (1): 18. 5 เมษายน ร.ศ. 114. สืบค้นเมื่อ 23 สิงหาคม พ.ศ. 2561. {{cite journal}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน: |accessdate= และ |date= (help)
  3. ↑ "พระบรมราชโองการ ประกาศ เลื่อนและตั้งกรมพระองค์เจ้า และเจ้าพระยา" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 29 (ก): 245–246. 13 พฤศจิกายน ร.ศ. 131. สืบค้นเมื่อ 23 สิงหาคม พ.ศ. 2561. {{cite journal}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน: |accessdate= และ |date= (help)
  4. ↑ https://www.br.ac.th/home2017/index.php/2016-12-26-02-05-11/2016-12-28-06-22-01
  5. ↑ "ข่าวสิ้นพระชนม์" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 40 (ง): 78. 8 เมษายน 2466. สืบค้นเมื่อ 23 สิงหาคม พ.ศ. 2561. {{cite journal}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน: |accessdate= (help)
  6. ↑ ราชกิจจานุเบกษา,การพระเมรุท้องสนามหลวง เล่ม 40, ตอน ง, 24 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2466, หน้า 4101
  7. ↑ พระราชทานสัญญาบัตร
  8. ↑ ราชกิจจานุเบกษา, ข่าวตั้งปริวีเคาน์ซิลเลอร์, เล่ม 4, หน้า 45
  9. ↑ ราชกิจจานุเบกษา, สัญญาบัตรปริวีเคาน์ซิลเลอร์, เล่ม 4, หน้า 47-48
  10. ↑ 10.0 10.1 พระราชทานสัญญาบัตรพลเรือนและทหาร (หน้า 36)
  11. ↑ ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานสัญญาบัตร, เล่ม 8, ตอน 24, 13 กันยายน พ.ศ. 2434, หน้า 220
  12. ↑ ราชทูตสยาม
  13. ↑ ราชทูตวิเศษ ผู้ช่วยทูต นักเรียนถวายบังคมลา
  14. ↑ ราชทูตวิเศษ ผู้ช่วยทูต นักเรียนถวายบังคมลา (หน้า 237)
  15. ↑ ข่าวพระเจ้าน้องยาเธอพระองค์เจ้าวัฒนานุวงษ์ เสด็จกลับจากประเทศยุโรป
  16. ↑ "การรับตำแหน่งรัฐมนตรี" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 12 (44): 431. 2 กุมภาพันธ์ ร.ศ. 114. สืบค้นเมื่อ 23 สิงหาคม พ.ศ. 2561. {{cite journal}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน: |accessdate= และ |date= (help)
  17. ↑ http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2443/030/394_1.PDF
  18. ↑ "แจ้งความกระทรวงมหาดไทย เรื่อง พระวรวงษ์เธอ พระองค์เจ้าอลังการ ขอลาออกจากตำแหน่งข้าหลวงเทศาภิบาล มณฑลปราจีนบุรี ให้พระเจ้าน้องยาเธอ กรมมหมื่นมรุพงษ์ศิริพัฒน์ สำเร็จราชการมณฑลปราจีนบุรี ให้พระยาโบราณบุรานุรักษ์ รั้งตำแหน่งข้าหลวงเทศาภิบาลมณฑลกรุงเก่า" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 20 (36): 629. 6 ธันวาคม ร.ศ. 122. สืบค้นเมื่อ 23 สิงหาคม พ.ศ. 2561. {{cite journal}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน: |accessdate= และ |date= (help)
  19. ↑ https://www.br.ac.th/home2017/index.php/2016-12-26-02-05-11/2016-12-29-03-52-19
  20. ↑ "แจ้งความกระทรวงมหาดไทย [เรื่อง พระเจ้าน้องยาเธอ กรมหมื่นมรุพงษ์ขอพระราชทานพ้นจากข้าหลวงเทศาภิบาลสำเร็จราชการมณฑลกรุงเก่า และทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯให้พระยาโบราณบุรานุรักษ์เป็นข้าหลวงเทศาภิบาลมณฑลกรุงเก่า]" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 23 (9): 183. 3 มิถุนายน ร.ศ. 125. สืบค้นเมื่อ 23 สิงหาคม พ.ศ. 2561. {{cite journal}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน: |accessdate= และ |date= (help)
  21. ↑ http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2457/D/2218.PDF
  22. ↑ http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2453/D/2273_1.PDF
  23. ↑ พระราชทานสัญญาบัตรทหารบก
  24. ↑ ประกาศพระบรมราชโองการ ประกาศพระราชทานยศ แก่ข้าราชการกระทรวงมหาดไทย
  25. ↑ พระราชทานสัญญาบัตรกองเสือป่า
  26. ↑ http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2455/D/2216.PDF
  27. ↑ ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์, เล่ม 8, ตอน 52, 27 มีนาคม พ.ศ. 2434, หน้า 469
  28. ↑ ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์ วันที่ 5 ธันวาคม รัตนโกสินทร์ ศก 131, เล่ม 29, ตอน 0 ง, 29 ธันวาคม พ.ศ. 2455, หน้า 2207
  29. ↑ ราชกิจจานุเบกษา, รายพระนามและนามผู้ที่จะได้รับพระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์ในงานพระราชพิธีฉัตรมงคล, เล่ม 29, ตอน 0 ง, 17 พฤศจิกายน พ.ศ. 2455, หน้า 1829
  30. ↑ http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2455/D/1900.PDF
  31. ↑ http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2450/044/1194.PDF
  32. ↑ http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2436/037/403.PDF
  33. ↑ ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานเหรียญรัตนาภรณ์ รัชกาลที่ 4 เก็บถาวร 2016-03-04 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน, เล่ม 21, ตอน 32, 6 พฤศจิกายน พ.ศ. 2447, หน้า 564
  34. ↑ ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานเหรียญดุษฎีมาลา เก็บถาวร 2018-02-10 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน, เล่ม 17, ตอน 30, 21 ตุลาคม พ.ศ. 2443, หน้า 396
  35. ↑ http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2451/035/1012.PDF
  36. ↑ http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2441/026/283.PDF
  37. ↑ http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2451/029/829_1.PDF
  38. ↑ "พระราชทานพระบรมราชานุญาตเครื่องราชอิสริยาภรณ์ต่างประเทศ" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. เล่ม 7 (ตอน 36): หน้า 315. 7 ธันวาคม2432. สืบค้นเมื่อ 23 มิถุนายน 2562. {{cite journal}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน: |accessdate= และ |date= (help)
  39. ↑ ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานพระบรมราชานุญาตเครื่องราชอิสริยาภรณ์เฮนรีดีไลออนกรุงบรันสวิก, เล่ม ๒๗ ตอนที่ ๐ ง หน้า ๔๕, ๑๐ เมษายน ๑๒๙
บรรณานุกรม
  • สำนักวรรณกรรมและประวัติศาสตร์ กรมศิลปากร. ราชสกุลวงศ์. พิมพ์ครั้งที่ 14, กรุงเทพฯ : สำนักวรรณกรรมและประวัติศาสตร์ กรมศิลปากร, 2554. 296 หน้า. หน้า 74. ISBN 978-974-417-594-6

แหล่งข้อมูลอื่น

[แก้]
  • Jeffy Finestone. 2542. สมุดพระรูป พระราชโอรส พระราชธิดา พระราชนัดดาใน พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว. ปรียนันทนา รังสิต,ม.ร.ว. โลมาโฮลดิ้ง
เข้าถึงจาก "https://th.wikipedia.org/w/index.php?title=พระเจ้าบรมวงศ์เธอ_กรมขุนมรุพงษ์ศิริพัฒน์&oldid=11853179"