Raciąż

Raciąż
	miasto i gmina
	; Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny
	Herb
Państwo	Polska
Województwo	mazowieckie
Powiat	płoński
Prawa miejskie	1425–1870, od 1922
Burmistrz	Michał Skarbowski (2024)
Powierzchnia	8,4 km²
Populacja (2022); • liczba ludności; • gęstość	; 4069; 484 os./km²
Strefa numeracyjna	+48 23
Kod pocztowy	09-140
Tablice rejestracyjne	WPN
	Położenie na mapie Polski Raciąż
	Położenie na mapie województwa mazowieckiego Raciąż
	Położenie na mapie powiatu płońskiego Raciąż
	52°46′52″N 20°07′04″E/52,781111 20,117778
TERC (TERYT)	1420021
SIMC	0930839
	Urząd miejskiul. Mickiewicza 17; 09-140 Raciąż
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku
	Strona internetowa
	BIP

Raciąż – miasto w Polsce położone w województwie mazowieckim, w powiecie płońskim. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa ciechanowskiego.

Raciąż uzyskał lokację miejską w 1425 roku^[2]. Był miastem duchownym^[3] biskupstwa płockiego^[4], położonym w drugiej połowie XVI wieku w powiecie raciąskim województwa płockiego^[5]. W 1785 roku wchodził w skład klucza raciąskiego^[6]. Miejsce obrad sejmików ziemskich województwa płockiego od XVI wieku do pierwszej połowy XVIII wieku^[7].

Struktura powierzchni

Według danych z roku 2002^[8] Raciąż ma obszar 3,82 km², w tym:

użytki rolne: 62%
użytki leśne: 0%

Miasto stanowi 0,28% powierzchni powiatu.

Demografia

Dane z 30 czerwca 2004^[9]:

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
populacja	4585	100	2398	52,3	2187	47,7
gęstość zaludnienia (mieszk./km²)	1200,3		627,7		572,5

Piramida wieku mieszkańców Raciąża w 2014 roku^[10].

Historia

Osobny artykuł: Historia Raciąża.

Ślady osadnictwa sięgają X wieku. Między XIII, a XVII wiekiem Raciąż był siedzibą kasztelanii. W 1254 doszło w Raciążu do układu Siemowita i Daniela Halickiego z zakonem krzyżackim reprezentowanym przez mistrza krajowego Burcharda von Hornhausena, w którym to książę mazowiecki uzyskał prawo do 1/3 ziem Jaćwingów. Prawa miejskie otrzymał w 1425 roku z rąk księcia Ziemowita IV. Po 1495 r. miasto stało się siedzibą powiatu. W 1512 r. Raciąż przeszedł na własność biskupa płockiego. W XVI wieku liczył ponad 1000 mieszkańców i był jednym z najludniejszych w województwie płockim. W Raciążu odbywały się sejmiki województwa płockiego. Upadek znaczenia miasta nastąpił w wyniku wojen w XVII wieku. Raciąż prawa miejskie utracił po upadku powstania styczniowego, a odzyskał je w 1922 roku^[11].

Gospodarka

Ośrodek usługowy dla rolnictwa; przemysł spożywczy (w 1974 uruchomiono tu największą w ówczesnej Polsce proszkownię mleka^[12]). Węzeł kolejowy (linia 27 Nasielsk – Toruń Wschodni i linia do cukrowni w Glinojecku) i drogowy. Przez miasto przebiegała droga krajowa nr 60 Ostrów Mazowiecka-Łęczyca, obecnie ruch w ciągu DK60 jest przeniesiony na obwodnicę.

Sport

Ludowy Klub Sportowy „Błękitni” Raciąż został utworzony w roku 1922. Oprócz sekcji piłki nożnej w klubie działały: sekcja kolarska, lekkiej atletyki i strzelectwa.

W roku 1986 drużyna juniorów pod wodzą trenera Andrzeja Nizielskiego zdobyła Mistrzostwo Polski w Spartakiadzie Młodzieży w Piotrkowie Trybunalskim^{[potrzebny przypis]}.

LKS „Błękitni” jest organizacją społeczną działającą na prawach stowarzyszenia. Do wychowanków klubu należą między innymi: Marek Jóźwiak – reprezentant Polski, Tomasz Arceusz i Bogdan Jóźwiak – piłkarze pierwszoligowi. Tomasz Arceusz odnosił sukcesy jako trener w Finlandii. Obecnie drużyna seniorów występuje w IV lidze.

Zabytki

neogotycki kościół św. Wojciecha i Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny z 1886 roku,
murowana plebania z lat dwudziestych XX wieku,
synagoga przy ulicy Kilińskiego,
domy przy ulicach Kilińskiego i Warszawskiej,
park miejski przy ul. Mławskiej – 1 ćw. XX w.,
cmentarz parafialny rzymskokatolicki – XIX w.,
cmentarz żydowski – XIX w.,
grodzisko wczesnośredniowieczne – XII w.

Drewniana architektura Raciąża

Ludzie związani z Raciążem‎

Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie związani z Raciążem‎.

Przypisy

↑ ^a ^b ^c Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2022 roku [online], Główny Urząd Statystyczny, 7 grudnia 2022 [dostęp 2022-12-08] .
↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 64-65.
↑ Polska XVI wieku, t. V Mazowsze, Warszawa 1895, s. 37.
↑ Mazowsze w drugiej połowie XVI wieku ; Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 1973, s. 95.
↑ Mazowsze w drugiej połowie XVI wieku ; Cz.1, Mapa, plany, [b.n.k]
↑ Waldemar Graczyk, Inwentarz dóbr przednarwiańskich biskupstwa płockiego z 1785 roku, w: Nasza Przeszłość, t. 107, 2007, s. 267.
↑ Wojciech Kriegseisen, Sejmiki Rzeczypospolitej szlacheckiej w XVII i XVIII wieku, Warszawa 1991, s. 29.
↑ Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset. regioset.pl. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
↑ Baza Demograficzna – Tablice predefiniowane – Wyniki badań bieżących; Stan i struktura ludności; Ludność według płci i miast. GUS. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
↑ Raciąż w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-10] , liczba ludności na podstawie danych GUS.
↑ Dz.U. z 1922 r. nr 47, poz. 411
↑ Leopold Środoń, Inwestycje w spółdzielczości mleczarskiej, w: Trybuna Spółdzielcza, nr 8/1974, s. 44

Zobacz też

Raciąż (stacja kolejowa)

Linki zewnętrzne

Urząd Miasta Raciąż
Strona miejska Raciąż.eu
Raciąż, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IX: Pożajście – Ruksze, Warszawa 1888, s. 355 .

[gus2022-1] Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2022 roku [online], Główny Urząd Statystyczny, 7 grudnia 2022 [dostęp 2022-12-08] .

[2] Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 64-65.

[3] Polska XVI wieku, t. V Mazowsze, Warszawa 1895, s. 37.

[4] Mazowsze w drugiej połowie XVI wieku ; Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 1973, s. 95.

[5] Mazowsze w drugiej połowie XVI wieku ; Cz.1, Mapa, plany, [b.n.k]

[6] Waldemar Graczyk, Inwentarz dóbr przednarwiańskich biskupstwa płockiego z 1785 roku, w: Nasza Przeszłość, t. 107, 2007, s. 267.

[7] Wojciech Kriegseisen, Sejmiki Rzeczypospolitej szlacheckiej w XVII i XVIII wieku, Warszawa 1991, s. 29.

[autonazwa1-8] Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset. regioset.pl. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).

[9] Baza Demograficzna – Tablice predefiniowane – Wyniki badań bieżących; Stan i struktura ludności; Ludność według płci i miast. GUS. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).

[populacja2016-10] Raciąż w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-10] , liczba ludności na podstawie danych GUS.

[11] Dz.U. z 1922 r. nr 47, poz. 411

[12] Leopold Środoń, Inwestycje w spółdzielczości mleczarskiej, w: Trybuna Spółdzielcza, nr 8/1974, s. 44

[1]

Na prawach powiatu	Ostrołęka Płock Radom Siedlce Warszawa
Powiatowe	Białobrzegi Ciechanów Garwolin Gostynin Grodzisk Mazowiecki Grójec Kozienice Legionowo Lipsko Łosice Maków Mazowiecki Mińsk Mazowiecki Mława Nowy Dwór Mazowiecki Ostrów Mazowiecka Ożarów Mazowiecki Otwock Piaseczno Płońsk Pruszków Przasnysz Przysucha Pułtusk Sierpc Sochaczew Sokołów Podlaski Szydłowiec Węgrów Wołomin Wyszków Zwoleń Żuromin Żyrardów
Gminne	Bieżuń Błonie Bodzanów Brok Brwinów Cegłów Chorzele Ciepielów Czerwińsk nad Wisłą Dobre Drobin Gąbin Gielniów Glinojeck Głowaczów Góra Kalwaria Halinów Iłża Jadów Jastrząb Jedlnia-Letnisko Józefów Kałuszyn Karczew Kobyłka Konstancin-Jeziorna Kosów Lacki Latowicz Lubowidz Łaskarzew Łochów Łomianki Maciejowice Magnuszew Marki Milanówek Mogielnica Mordy Mrozy Mszczonów Myszyniec Nowe Miasto Nowe Miasto nad Pilicą Odrzywół Osieck Piastów Pilawa Pionki Podkowa Leśna Przytyk Raciąż Radzymin Różan Sanniki Serock Siennica Sienno Skaryszew Sochocin Solec nad Wisłą Sulejówek Tarczyn Tłuszcz Warka Wiskitki Wyszogród Wyśmierzyce Zakroczym Ząbki Zielonka Żelechów

Miasta	Czerwińsk nad Wisłą Nowe Miasto Płońsk Raciąż Sochocin
Gminy miejskie	Płońsk Raciąż
Gminy miejsko-wiejskie	Czerwińsk nad Wisłą Nowe Miasto Sochocin
Gminy wiejskie	Baboszewo Dzierzążnia Joniec Naruszewo Płońsk Raciąż Załuski

Przynależność wojewódzka	gubernia płocka (1867–1915) woj. warszawskie (II RP) (1919–39) woj. warszawskie (1945–75)
Miasta	Bieżuń (do 1870) Raciąż (do 1870 i od 1922) Sierpc Żuromin (do 1870 i 1925–55 →)
Gminy wiejskie (1867–1954 i 1973–75)	Białyszewo (do 1954) Bieżuń (186?–1954) Borkowo (do 1954) Bożewo (do 1874) Gozdowo (od 1973) Gójsk (← 1924–54) Gradzanowo (do 1954) Gutkowo (do 1954) Kosemin (do 1954) Koziebrody (do 1954) Lisewo (1874–1954) Mochowo (od 1973) Poniatowo (do 1870) Raciąż Rościszewo Siemiątkowo Koziebrodzkie (od 1973) Sierpc (od 1973) Smoszewo (do 1874) Stawiszyn (do 1954) Szczutowo (od 1973) Zawidz (od 1973) Żuromin (1870–1954)
Gromady (1954–72)	Bieżuń (1954–55 →) Borkowo Kościelne / Borkowo (1954–59) Bożewo (1954–72) Czarnia Duża (← 1956) Goleszyn (1954–72) Gozdowo (1954–72) Gójsk (1954–72) Gradzanowo (1954–58) Jeżewo (1954–72) Komunin Stary (1954–57) Kosemin (1954–61) Koziebrody (1954–72) Krajkowo (1954–72) Kraszewo-Gaczułty (1954–58) Krzeczanowo (1954–59) Kurowo (1954–59) Lelice (← 1956–72) Ligowo (← 1956–72) Lutocin (1954–55 →) Ługi (1954–55 →) Łukomie (1954–72) Mochowo (1954–72) Nowa Wieś (1954–58) Olszewo (1954–55 →) Piastowo (1954–59) Poniatowo (1954–55 →) Raciąż (1959–72) Rościszewo (1954–72) Rzeszotary-Chwały (1954–59) Seroki (1954–55 →) Siemiątkowo Koziebrodzkie (1954–72) Sierpc (1960–72) Sławęcin (1954–55 →) Słupia (← 1956–72) Studzieniec (1954–59) Sudragi (1954–59) Szczutowo (← 1956–72) Unieck (1954–72) Wola Stara (← 1956–58) Zambrzyca (1957) Zawidz (1954–72)