26 Dywizjon Artylerii Ciężkiej (II RP)

Ten artykuł dotyczy 26 dac w latach 1937-1939. Zobacz też: inne dywizjony artylerii noszące numer „26”.

26 Dywizjon Artylerii Ciężkiej (26 dac) – oddział artylerii ciężkiej Wojska Polskiego II RP.

Dywizjon został sformowany w Skierniewicach w okresie od sierpnia do grudnia 1937 roku na podstawie rozkazu MSWojsk. L.dz.4439/org.Tjn. z 29 lipca 1937 roku. Początek formowania 1 września 1937 roku przez 4 pułk artylerii ciężkiej i 7 pułk artylerii ciężkiej^[1], jako organiczny pododdział artylerii 26 Dywizji Piechoty. Jednostką administracyjną i mobilizującą dla 26 dac był 26 pułk artylerii lekkiej im. Króla Władysława IV. Pod względem wyszkolenia pododdział był podporządkowany dowódcy 4 Grupy Artylerii. 3 listopada 1937 roku dowódca dywizjonu mjr Kazimierz Kozicz wydał pierwszy rozkaz dzienny^[2]. W marcu 1939 stacjonował w Skierniewicach^[3]

26 dac został zmobilizowany zgodnie z planem mobilizacyjnym „W” w dniach 23–25 marca 1939 roku, w Skierniewicach, w okresie zagrożenia, w grupie jednostek oznaczonych kolorem czarnym. W czasie od A+60 do A+72. Razem z dyonem został sformowany pluton taborowy nr 26, w czasie A+72^[4].

W kampanii wrześniowej walczył w składzie macierzystej dywizji (Armia „Poznań” i Armia „Pomorze”).

Dywizjon przegrupował się transportem kolejowym w rejon Wągrowiec – Nakło. Tam przebywał do końca sierpnia 1939. 1 września będąc w składzie artylerii wsparcia ogólnego stał na stanowiskach w osłonie rubieży od Noteci pod Nakłem przez Gołańcz do jezior Wągrowieckich. 2 września dywizjon ostrzeliwał kolumny niemieckie maszerujące północnym brzegiem Noteci na Bydgoszcz. W nocy z 3 na 4 września przeszedł na pozycję żnińską^[5]. Od 6 września dywizjon maszerował przez Inowrocław do rejonu Żychlina. 12 września przegrupował się nad Bzurę w kierunku przedmościa Sochaczew. Na zachód od miasta zajął SO wspólnie z III/26 pal. Tworzył grupę artylerii ogólnego działania ppłk. Hieronima Suszyńskiego. W późnych godzinach wieczornych 13 września przeszedł do rejonu Gągolin Południowy i stamtąd wspierał natarcie 10 pułku piechoty. Około 10:00 14 września, przy wsparciu sześciu baterii artylerii to jest: II/26 pal i III/26 pal, 10 pułk piechoty przełamał obronę niemiecką i opanował Bednary. Kontratak niemiecki odbił jednak stację kolejową. Około południa, na rozkaz gen. Bortnowskiego, przerwano natarcie i wycofano oddziały 26 DP na zachodni brzeg Bzury. Do osłony artylerii dywizyjnej zgrupowanej w rejonie Sromów – Gągolin wyznaczono 18 pułk piechoty, który utworzył redutę przeciwpancerną w rejonie Gągolin – Wicie – Boczki. W ciągu następnych dwóch dni trwały walki obronne. 17 września przemieszane oddziały dywizji maszerowały ponosząc wielkie straty. Artyleria straciła prawie wszystkie konie w marszu i na przeprawach. Tylko małe grupy żołnierzy przedostały się do Puszczy Kampinoskiej i dalej do Modlina lub do Warszawy.

• Piotr Bauer, Bogusław Polak: Armia „Poznań” w wojnie obronnej 1939. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1983. ISBN 83-210-0385-0.
• Karol Lucjan Galster: Księga Pamiątkowa Artylerii Polskiej 1914 - 1939. Londyn: 1975.
• Witold Jarno: Okręg Korpusu Wojska Polskiego nr IV Łódź 1918-1939. Łódź: Wydawnictwo „Ibidem”, 2001. ISBN 83-88679-10-4.
• Witold Jarno. 26 dywizjon artylerii ciężkiej w latach 1937–1939. „Przegląd Nauk Historycznych”. 1, 2018. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego. ISSN 1644-857X. 
• Eugeniusz Kozłowski: Wojsko Polskie 1936-1939. Próby modernizacji i rozbudowy. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1964.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. T. 29. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego. Biblioteka Jagiellońska, 2006. ISBN 83-7188-899-6.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Najlepsza broń. Plan mobilizacyjny „W” i jego ewolucja. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adiutor”, 2010. ISBN 978-83-86100-83-5.
• Jędrzej Korbal: Armata 105 mm wz.13 i wz.29. Wielki Leksykon Uzbrojenia wydanie specjalne tom 5/2021. Warszawa: Edipresse Polska S.A., 2021. ISBN 978-83-8164-501-0.