Սփյուռք (թերթ)

Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Սփյուռք (այլ կիրառումներ)

«Սփյուռք», գրական, գեղարվեստական, հասարակական պարբերաթերթ։ Հիմնադիր՝ Սիմոն Սիմոնյան, 1990 թ․-ից՝ Հայկական ժողովրդային շարժման հրատարակություն։

Մինչև 1988 թվականը «Սփյուռքը» անկախ ուղղության թերթ էր։ Անդրադառնում է Հայաստանի և սփյուռքի հասարակական կյանքին, Հայ դատին, Ղարաբաղի և Նախիջևանի հարցերին, հայրենիք-սփյուոք հարաբերություններին, Անթիլիասի եկեղեցական տագնապին և մերձավորարլելյան ճգնաժամին։ Լուսաբանում է հայրենիքի և սփյուռքի գրականմշակութային կյանքը, հրատարակում գրական-գեղարվեստական ստեղծագործություններ։

Մինչև 1988 թվականը, չհարելով որևէ կուսակցության և կազմակերպության, հանդես է եկել հանուն սփյուռքի ազգային, եկեղեցական, մշակութային հաստատությունների համագործակցության։ Խորհրդային Հայաստանը համարել է համայն հայության հայրենիք։ Տպագրել է հոդվածներ Հայաստանի մոտիկ անցյալի և ազգային-ազատագրական շարժումների վերաբերյալ, վավերագրական դրվագներ Մեծ եղեռնից և հայերի ինքնապաշտպանական մարտերից։ Ներկայացրել է սփյուռքի հասարակական-եկեղեցական կյանքը, պատմել սփյուռք այցելող արվեստի և մշակույթի հայ խորհրդային գործիչների, մարզական խմբերի ելույթների մասին։ Գրական բաժնում տեղ են գտել հայ գրողների ստեղծագործություններ, նմուշներ համաշխարհային գրականթյունից։

1958-1974թթ. - Սիմոն Սիմոնյան

Առաջին անգամ թերթը տպագրվել է հայ արձակագիր Սիմոն Սիմոնյանի կողմից շաբաթական մեկ անգամ՝ տաբլոիդի ֆորմատով, ապա երկու շաբաթը մեկ անգամ պարբերությամբ։ Սկզբնապես ղեկավարվելով հայկական ավանդական քաղաքական կուսակցական գծերից հեռու անկախ գծով, այն հայալեզու նշանավոր հրատարակություն էր՝ գրական, պատմական, սոցիալական և գեղարվեստական լուսաբանումներով^[1]։ Սփըրքը նաև ուներ ընթերցողների և հեղինակների մեծ ցանց տարբեր երկրներից (այդ թվում՝ Հայկական Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետության հեղինակներ, ինչպիսիք են Հովհաննես Շիրազը, Սիլվա Կապուտիկյանը, Գևորգ Գուբելյանը և այլք), ի լրումն հայկական սփյուռքի մեծ թվով գրողների և բանաստեղծների։ Ի թիվս մի քանի այլ հայկական ամսագրերի, ինչպիսիք են «Նայիրի», «Բագին», «Շիրակ» և այլն, «Սփիւռքը» 1950-ական, 1960-ական թվականներին և դրանից հետո էլ դարձավ հայ գրական և մտավոր կյանքի կիզակետը Մերձավոր Արևելքի տարածաշրջանում[2]։

1975-1989 - Գևորգ Աճեմյան

11975 թվականին պարբերականի հրատարակությունը Սիմոն Սիմոնյանից անցել է Գևորգ Աճեմյանին, սակայն պահպանվել է պարբերականի գրական և գեղարվեստական ուղղվածությունը։ Գևորգ Աճեմյանը մինչև 1989 թվականը շարունակել է հրատարակել պարբերականը^[2]։

Գևորգ Աճեմյանի մահից հետո պարզվեց, որ նա Հակոբ Հակոբյանի հետ միասին ASALA-ի հիմնադիրներից մեկն էր (իսկական անունը ՝ Հարություն Թագուշյան)։

1990 թվականին Աճեմյանը «Սփիւռք» պարբերականի արտոնագիրը փոխանցեց ձախակողմյան հայ ժողովրդական շարժմանը (որպես Լիբանանում Հայաստանի ազատագրության հայ գաղտնի բանակի (ԱՍԱԼԱ) քաղաքական խոսափող)։

Վերջինս փոխեց թերթի ընդհանուր ուղղվածությունը, և մեծ քանակությամբ նյութեր նվիրված էին քաղաքական հարցերին, հայկական հարցին և ազատագրական գաղափարախոսությանը։ Նոր սեփականատերերը նաև փոխեցին հրատարակության ձևաչափը՝ տաբլոիդային թերթից դարձնելով փոքր ձևաչափի ամսագիր և սկսեցին այն հրապարակել ամսական մեկ անգամ կամ ավելի քիչ հաճախականությամբ։

Ամսագրի քաղաքական կողմնորոշումը մեծ շեղում էր 1958-1990 թվականներին Սիմոնյանի և Աճեմյանի ղեկավարությամբ սկզբնական հրատարակության ավանդական գրական-գեղարվեստական ավանդույթից, և նոր Սփիւռք-ը համարվում է հայկական պատմական պարբերականից անկախ նոր հրատարակություն։

Ներկայումս Սփիւռքը ամենամյա պատկերազարդ ամսագիր է։

• Սիմոն Սիմոնյան (1958-1974)
• Գևորգ Աճեմյան (1975-1989)
• Հայկական ժողովրդական շարժում (1990-ից հետո)

• Գէորգ Եազճեան, Լիբանանահայ մամուլը 2002ին, Երևան, 2004, 47 էջ.99930-4-293-5

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 11, էջ 214)։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբանական տարբերակը վերցված է «Հայկական հարց» հանրագիտարանից, որի նյութերը թողարկված են Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թույլատրագրի ներքո։

դ ք խ Հայերը Լիբանանում Լիբանանահայեր Արվեստա- գետներ Թատրոն և կինո՝ Վահե Բերբերյան  • Գրիգոր Բուչախչյան (en)  • Նորա Գևորգյան  • Պիեռ Շամմասյան  • Պիեռ Չամչյան (en) Կերպարվեստ՝ Հարություն Թորոսյան  • Ավո Թումայան  • Հարություն Կալենց  • Պոլ Կիրակոսյան  • Սեդա Մանուկյան  • Լիդիա Չաքրյան (en)  • Քարեն Չեքերջյան (en)  • Վիկ Վանլյան (en) Երգ և երաժշտություն (Լիբանանահայ երաժշտություն)՝ Իզաբել Բայրաքդարյան  • Վիգեն Դիշչեքենյան  • Այլին Խաչատուրյան  • Բարսեղ Կանաչյան  • Ադիս Հարմանդյան  • Սոնա Ղազարյան  • Արա Մալիքյան  • Գի Մանուկյան  • Մարիա Նալբանդյան  • Նուրհան (en)  • Ալեքսանդր Պոլիկևիչ (en)  • Սեդրակ Սարգսյան (en)  • Աբրահամ Ռուսսո  • Ավո Ուվեզյան  • Հայկ Փափազյան  • Արփինե Փեհլիվանյան  • Ռիտա Քասաբյան (en)  • Զաքար Քեշիշյան Ճարտարապետներ՝ Մարտիրոս Ալթունյան  • Սարգիս Լոլե Գրողներ Արձակ և բանաստեղծություն՝ Գառնիկ Ադդարյան  • Արա Արծրունի  • Արմեն Դարյան  • Վեհանույշ Թեքյան  • Ավո Թումայան  • Մուշեղ Իշխան  • Պետիկ Հերկելյան  • Հակոբ Նորունի  • Հովան Սիմոնյան  • Սիմոն Սիմոնյան  • Պողոս Սնապյան  • Սարգիս Վահագն  • Վահե Վահյան Լրագրություն և թարգմանություն՝ Զարեհ Ազնավորյան  • Միհրան Աղազարյան  • Հակոբ Ավետիքյան  • Վահե Բերբերյան  • Արմեն Դարյան  • Զավեն Կույումջյան  • Հարություն Մադեյան Գիտություն Կրթություն Դպրոց՝ Անջար  • Բարսեղ Կանաչյան  • Դարուհի Հակոբյան  • Դարուհի-Հովակիմյան  • Դպրեվանք  • Եղիշե Մանուկյան  • Երվանդ Հյուսիսյան  • Եփրեմ և Մարթա Ֆիլիպոսյան  • Թռչնոց բույն  • Թրատի դպրոց  • Խաչեր Գալուստյան  • Կենտրոնական  • Կերթմենյան  • Հայ ավետարանական քոլեջ  • Համազգայինի հայագիտական  • Մելանքթոն և Հայկ Արսլանյան  • Հովակիմյան-Մանուկյան  • Շամլյան Թաթիկյան  • Սահակյան-Լևոն Մկրտչյան  • Սրբոց Հռիփսիմյանց  • Վահան Թեքեյան  • Փիթեր և Ելիզաբեթ Թորոսյան Մանկավարժություն (Լիբանանահայ կրթություն)՝ Միհրան Աղազարյան  • Գրիգոր Շահինյան Գիտնա- կաններ Հովհաննես Աբգարիուս  • Անի Ապրահամյան  • Ռուբեն Ադալյան  • Քերիմ Բագրատունի  • Նորա Բայրաքթարյան (en) • Հակոբ Բարսումյան  • Արդա Արսենյան Էքմեքչի  • Գրիգոր Շահինյան  • Եղիկ Ճերեճյան  • Արտեմ Փաթափության Կազմակեր- պություններ Կրոնական Գործիչներ՝ Զարեհ Ազնավորյան  • Մեսրոպ Աշճյան  • Բարսեղ Ավգաթյան  • Ավետիս Արփիարյան  • Արամ Ա  • Իգնատիոս Բաթանյան  • Բարսեղ Բաղդասարյան (en)  • Մեղրիկ Բարիքեան  • Խորեն Բարոյան  • Անդրե Բեդողլույան  • Նարեկ Բերբերյան  • Հովհաննես Գասպարյան  • Նշան Գարաքեհեյան  • Նորվան Զաքարյան  • Ներսես Թարմունի  • Հմայակ Կետիկյան  • Հակոբ Հոլասյան  • Վարուժան Հերկելյան  • Հակոբ Հովսեփյան  • Գրիգոր Ճերանյան  • Արտակ Մանուկյան  • Ռաֆայել Մինասյան  • Միքայել Անտուան Մուրադյան  • Տաճատ Յարդըմյան  • Գրիգոր Տեր-Աստվածատրյան  • Հովնան Տերտերյան (en)  • Գրիգոր Քիվբելյան Եկեղեցիներ և վանքեր (Մեծի Տանն Կիլիկիո կաթողիկոսության Լիբանանի թեմ)՝ սուրբ Աստվածածին  • սուրբ Գայանե  • սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ  • սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ  • սուրբ Գևորգ  • սուրբ Հակոբ  • սուրբ Հարություն  • սուրբ Հարություն  • սուրբ Հովհաննու Կարապետ  • սուրբ Հոգեգալուստ  • սուրբ Նշան  • սուրբ Պողոս  • սուրբ Սարգիս  • սրբոց Վարդանանց  • սրբոց Քառասնից Մանկանց Եկեղեցիներ և վանքեր (Տանն Կիլիկիո կաթողիկե եկեղեցու Բեյրութի թեմ)՝ Անարատ հղության հայ քույրերի միաբանություն  • սուրբ Ավետման  • սուրբ Աստվածածին  • սուրբ Եղիա և սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ  • Զմմառի պատրիարքական կղերական միաբանություն  • սուրբ Խաչ  • Մխիթարյան Միաբանություն  • սուրբ Վարդարանի Տիրամոր  • սուրբ Տիրամոր  • սուրբ Փրկիչ Եկեղեցիներ և վանքեր (Մերձավոր Արևելքի հայ ավետարանական եկեղեցիների միություն)՝ Աշրաֆիե եկեղեցի  • Հայ Ավետարանական առաջին եկեղեցի Հուշարձաններ՝ Հայոց ցեղասպանության հուշասյուն  • Հայոց ցեղասպանության հուշարձան  • Հայոց ցեղասպանության հուշարձան  • Հուշարձան՝ նվիրված Այնթուրայի որբանոցում մահացած հայ երեխաներին Մշակութային Գասպար Իփեկյան թատերախումբ  • «Գուսան» երգչախումբ  • «Թեքեյան» մշակութային միություն  • «Նոր սերունդ» մշակութային միություն Հասարա- կություն Գործիչներ Նարեկ Աբրահամյան  • Գևորգ Աճեմյան  • Հակոբ Բագրատունյան  • Ավետիս Գիտանյան  • Վիգեն Զաքարյան  • Աբրահամ Թովմասյան  • Վահե Կարապետյան  • Հրաչ Կոզիբեյոքյան  • Հարություն Կուժունի  • Լոռի Հայաթյան (en)  • Պերճ Սեդրակյան  • Ժիրայր Սեֆիլյան  • Ռազմիկ Փանոսյան  • Վարդինե Օհանյան Լիբանան- ցիներ Աբաջի (en)  • Իսքենդեր Աբգարիոս  • Միշել Աբգարիոս  • Հակոբ Ակիսկալ  • Միքայել Բասալե  • Ջուլիա Բուտրոս  • Սամիրա Թաուֆիկ (en)  • Ադիբ Իսհակ  • Աբդալլահ Իսհակ (en)  • Էմիլ Լահուդ  • Ջումանա Հադդադ (en)  • Սարգիս Լոլե  • Ժոզեֆ Շադեր (en)  • Լուիս Շեյխո (en)  • Ալեն Միկլի  • Յուրի Մրաքադի  • Մարիամ Նուռ (en)  • Աբրահամ Ռուսսո  • Էլիաս Բու Սաաբ (en)  • Նիկոլ Սաբա  • Էլիաս Սարկիս  • Սարինա Քրոս Մշակույթ և սպորտ Մամուլ Ամսագրեր և հանդեսներ (Լիբանանի հայկական տպագրություն)՝ Ա��ոս  • Ահեկան  • Ամենուն նոր տարեցույցը  • Անի  • Ավետիք  • Արարատ գրական  • Բագին  • Բժիշկ  • Գլաձոր  • Դիտակ  • Դրազարկ  • Զվարթնոց  • Խոսնակ  • Կամար  • Կայծ  • Հայ գիր  • Հայկազյան հայագիտական հանդես  • Հասկ  • Մարզիկ  • Նայիրի  • Նոր Այնթապ  • Նոր Մարաշ  • Նոր ուղի  • Նվիրում  • Շիրակ  • Ռազմիկ  • Փարոս (հանդես) Թերթեր՝Ազդակ  • Ազդարար  • Այգ  • Արարատ  • Առավոտ  • Արծիվ  • Արձագանք  • Երիտասարդ հայ  • Երիտասարդ հայուհի  • Երկաթե շերեփ  • Զարթոնք  • Էջեր գրականության և արվեստի  • Ժողովուրդ  • Ժողովուրդի ձայն  • Լիբանան  • Ծիածան  • Կայծեր  • Կանչ  • Հառաջ  • Մասիս  • Նոր կյանք  • Պատանեկան արձագանք  • Ջանասեր  • Սփյուռք  • Փարոս Մարզիկներ Ֆուտբոլիստներ՝ Գրիգոր Ալոզյան (en)  • Լևոն Ալթունյան  • Ջերարդ Աճեմյան (en)  • Եղիշե Դարյան (en)  • Գուրգեն Ենգիբարյան  • Կիրակոս (en)  • Ջոզեֆ Նալբանդյան (en)  • Ներսես (en)  • Նենսի Չայլյան  • Մարտիկ Չափարյան  • Նատալի Չիլինկիրյան (en) • Հակոբ Տոնապետյան  • Օգսեն Ուրֆալյան (en) Այլ մարզիկներ՝ Տիգրան Գյոքչյան (en)  • Գրետա Թասլակյան  • Արա Խաչադուրյան  • Դվին Քարոլ Մումջօղլյան (en)  • Կարո Քեբաբջյան Քաղաքա- կանություն Գործիչներ Ավետիս Գիտանյան  • Խաչիկ Բաբիկյան (en)  • Ալեք Ենիգոմշյան  • Ալեն Թաբուրյան (en)  • Սերժ Թորսարգսյան (en)  • Սարգիս Զեյթլյան  • Աբրահամ Թովմասյան  • Ալբերտ Կոստանյան (en)  • Հարություն Կուժունի  • Արթին Մադոյան  • Փոլա Յակուբյան  • Արթուր Նազարյան  • Նազար Նաջարյան  • Համբիկ Սասունյան  • Կարապետ Արթին փաշա Տավուտեան  • Հակոբ Քասարջյան (en)