Μελιτζάνα

Μελιτζάνα
	; Μελιτζάνα
Συστηματική ταξινόμηση
Βασίλειο:	Φυτά (Plantae);
Συνομοταξία:	Αγγειόσπερμα (Magnoliophyta);
Ομοταξία:	Μονοκοτυλήδονα (Liliopsida);
Τάξη:	Στρυχνώδη (Solanales);
Οικογένεια:	Στρυχνοειδή (Solanaceae);
Γένος:	Στρύχνον (Solanum);
Είδος:	S. melongena;
Διώνυμο
	Στρύχνον η μελιτζάνα; Solanum melongena; L.
Συνώνυμα
	Στρύχνον το εδώδιμον

Η μελιτζάνα (επισ. Solanum melongena – Στρύχνον η μελιτζάνα) είναι ποώδες, πολυετές φυτό του γένους Στρύχνον (Solanum) της οικογένειας των Στρυχνοειδών (Solanaceae) και καλλιεργείται για τον ομώνυμο καρπό της.

Το Ελληνικό όνομά της προέρχεται από παραλλαγή της Αραβικής της ονομασίας bāḏinjān σε μελιτζάνα, επηρεασμένο από το μελανό χρώμα του καρπού. Στην Κύπρο είναι γνωστή ως βαζάνι (ουδ.)^[1], ονομασία πιο κοντινή στην Αραβική bāḏinjān. Η Βυζαντινή λέξη μελιτζάνα (melitzána) αποδόθηκε στα μεσαιωνικά λατινικά σαν melongena. Με αλλαγή του “g” σε “z” προέκυψε στα σύγχρονα Ιταλικά η λέξη "melanzana" .^[2]

Επίσης, την χρησιμοποιούν και για γλυκό του κουταλιού.

Στην αρχαιότητα

Στην αρχαιότητα, ήταν ιθαγενές φυτό της Ινδίας,^[3]^[4] αλλά καλλιεργούνταν προϊστορικά και στην Κίνα και την Κεντρική Ασία. Η πρώτη γραπτή αναφορά για το φυτό εντοπίζεται σε μια αρχαία κινέζικη αγροτική πραγματεία το 544 π.Χ..^[5] Στην Ευρώπη ήρθε μέσω του Βυζαντίου από τους Άραβες. Στην Ελλάδα έφτασε το 12ο-13ο αιώνα και από τότε αποτελεί ένα από τα βασικά συστατικά της Μεσογειακής διατροφής.

Τα μέρη του φυτού

Ο βλαστός της τρυφερός, όρθιος, θαμνώδης, με ύψος που μπορεί να φτάσει τα 80 εκατοστά και φέρει συνήθως μικρά αγκάθια. Τα φύλλα της μεγάλα και χνουδωτά με σχήμα ωοειδές. Τα άνθη της κρεμαστά χρώματος μοβ, φύονται μεμονωμένα. Ο καρπός της, έχει σχήμα ωοειδές, κυλινδρικό η σφαιρικό που ποικίλει στο μέγεθος ανάλογα με τη ποικιλία. Το χρώμα των καρπών είναι μοβ, βαθύ μοβ, μοβ με άσπρες γραμμές, αλλά ακόμα και βαθύ γαλάζιο, κόκκινο ή και κιτρινωπό σε διάφορες ποικιλίες. Η σάρκα του καρπού είναι σπογγώδης και περιέχει πολλά σπόρια.

Καλλιέργεια

Η μελιτζάνα καλλιεργείται ως ετήσιο φυτό και απαιτεί θερμό κλίμα για να αναπτυχθεί. Χρειάζεται λίπανση με κοπριά και διάφορα μικτά λιπάσματα, γιατί είναι γενικά απαιτητικό φυτό. Καλλιεργείται στην ύπαιθρο και σε θερμοκήπια.

Ο πολλαπλασιασμός γίνεται με σπορά. Όταν τα μικρά φυτάρια φτάσουν σε ύψος τα 10 εκατοστά μεταφυτεύονται στο χωράφι. Για να συγκεντρωθούν σπόρια για τη σπορά μαζεύονται καλά ωριμασμένοι καρποί. Στη συνέχεια οι καρποί γίνονται πολτός και περνούν από κόσκινο με νερό ώστε να αποχωριστούν τα σπόρια που ξεραίνονται σε σκιερό μέρος.

Κυριότερες ποικιλίες στην Ελλάδα είναι του Λαγκαδά με τους ωοειδείς και μακριούς καρπούς βάρους 150 περίπου γραμμαρίων χρώματος σκούρου μοβ, η τσακώνικη μελιτζάνα Λεωνιδίου (Προστατευόμενη Ονομασία Προέλευσης από το 1996^[6]), με μακρείς καρπούς 120-150 γραμμαρίων μωβ χρώματος, και Σύρου, μία πρώιμη ποικιλία με τους μεγαλύτερους καρπούς που φτάνουν και τα 300 γραμμάρια. Είναι χοντροί και στρογγυλοί ή σχήματος αχλαδιού και το χρώμα τους είναι σκούρο μωβ.

Η χώρα με την μεγαλύτερη παραγωγή παγκοσμίως είναι η Κίνα, δεύτερη η Ινδία και τρίτη η Τουρκία. Στην Ευρώπη, πρώτη στην παραγωγή μελιτζάνας βρίσκεται η Ιταλία και ακολουθούν η Ισπανία και η Ελλάδα. Στην Κρήτη καλλιεργείται το 50% της ελληνικής παραγωγής.

Στην κουζίνα

Η μελιτζάνα κυριαρχεί σε πιάτα των χωρών της Μεσογείου. Ο μουσακάς και τα παπουτσάκια, η Ιταλική μελιτζάνα με παρμεζάνα και το τούρκικο Ιμάμ Μπαϊλντί είναι από τα πιο γνωστά. Γίνεται επίσης ψητή, τηγανιτή, βραστή, σαλάτα και στο ξύδι (τουρσί). Επίσης, μπορεί να γίνει γλυκό του κουταλιού!

Η μελιτζάνα έχει μικρή θρεπτική αξία και χαρακτηριστική γεύση. Περιέχει μία πρασινωπή ουσία, τη σολανίνη (από το λατινικό της όνομα Solanum), που μπορεί να προκαλέσει στομαχικές διαταραχές, όταν οι καρποί καταναλωθούν άγουροι ή πολύ ώριμοι. Γι' αυτό χρειάζεται προσοχή.

Multimedia Περιεχόμενο: Η ιστορία της μελιτζάνας σε 5 επεισόδια

Παραπομπές

↑ Λαζάρου, Στάλω. «Βαζάνια γιαχνί». Εικονικό Μουσείο Κυπριακών Τροφίμων και Διατροφής. Ανακτήθηκε στις 20 Νοεμβρίου 2015.
↑ World Wide Words
↑ Tsao and Lo in "Vegetables: Types and Biology". Handbook of Food Science, Technology, and Engineering by Yiu H. Hui (2006). CRC Press. ISBN 1-57444-551-0.
↑ Doijode, S. D. (2001). Seed storage of horticultural crops (pp 157). Haworth Press: ISBN 1-56022-901-2
↑ Fuchsia Dunlop (2006), Revolutionary Chinese Cookbook: Recipes from Hunan Province, Ebury Press, pp. 202
↑ «Η Τσακωνιά και οι παραδόσεις της - Η Τσακώνικη Μελιτζάνα». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 8 Νοεμβρίου 2009. Ανακτήθηκε στις 10 Οκτωβρίου 2009.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

wiktionary logo

Το Βικιλεξικό έχει σχετικό λήμμα:
μελιτζάνα

Commons logo

Τα Wikimedia Commons έχουν πολυμέσα σχετικά με το θέμα
Μελιτζάνα

Εγκυκλοπαίδεια λαχανικών - Μελιτζάνα^{[νεκρός σύνδεσμος]}

[:0-1] Λαζάρου, Στάλω. «Βαζάνια γιαχνί». Εικονικό Μουσείο Κυπριακών Τροφίμων και Διατροφής. Ανακτήθηκε στις 20 Νοεμβρίου 2015.

[2] World Wide Words

[3] Tsao and Lo in "Vegetables: Types and Biology". Handbook of Food Science, Technology, and Engineering by Yiu H. Hui (2006). CRC Press. ISBN 1-57444-551-0.

[4] Doijode, S. D. (2001). Seed storage of horticultural crops (pp 157). Haworth Press: ISBN 1-56022-901-2

[5] Fuchsia Dunlop (2006), Revolutionary Chinese Cookbook: Recipes from Hunan Province, Ebury Press, pp. 202

[6] «Η Τσακωνιά και οι παραδόσεις της - Η Τσακώνικη Μελιτζάνα». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 8 Νοεμβρίου 2009. Ανακτήθηκε στις 10 Οκτωβρίου 2009.

[1]