Idi na sadržaj

Michel Foucault

S Wikipedije, slobodne enciklopedije
Michel Foucault
Rođenje (1926-10-15) 15. oktobar 1926.
Poitiers, Francuska
Smrt25. juni 1984(1984-06-25) (57 godina)
Pariz, Francuska

Michel Foucault (Mišel Fuko; Poitiers, Francuska, 15. oktobar 1926 – Pariz, Francuska, 25. juni 1984) bio je francuski filozof, sociolog i historičar. Vodio je katedru "Historija sistema misli" na Koledžu Francuske (fr: Collège de France), a predavao je i na Kalifornijskom univerzitetu u Berkeleyju.

Foucault je najpoznatiji po svojim kritičkim studijama društvenih institucija, ponajprije psihijatrije, medicine, nauka o čovjeku (ili: antropoloških nauka) i zatvorskog sistema, kao i po svom radu na historiji ljudske seksualnosti. O Foucaultovim teorijama o moći i odnosima između moći, znanja i diskursa naširoko se raspravljalo. U 1960-im Foucault je često povezivan s strukturalističkim pokretom, da bi se kasnije sam Foucault distancirao od strukturalizma. Iako se obično Foucault opisuje kao poststrukturalist i postmodernist, on sam je odbacio postmodernističke i poststrukturalističke oznake, preferirajući klasificiranje svojih teorija kao kritičke historije moderniteta zasnovanog u Kantu.[1]

Rani život

[uredi | uredi izvor]

Foucault, punim imenom Paul-Michel Foucault, rođen je u Poitiersu 15. oktobra 1926. u uglednoj provincijskoj porodici. Njegovo rano obrazovanje bilo je mješavina uspjeha i mediokriteta, sve dok nije počeo pohađati jezuitski koledž Saint-Stanislas, gdje je briljirao.[2][3] Nakon Drugog svjetskog rata, tokom kojeg je Poitiers bio pod njemačkom okupacijom, Foucault se upisuje u prestižnu školu École normale supérieure (rue d'Ulm), koja je predstavljala tradicionalnu odskočnu dasku za akademsku karijeru u humanističkim naukama u Francuskoj.

École Normale Supérieure

[uredi | uredi izvor]

Tokom školovanja na École normale supérieure Foucault je imao težak privatni život te je patio od akutne depresije. Tokom posjeta psihijatru Foucault je postao fasciniran psihologijom. Uz diplomu iz filozofije 1952. godine dobio je i diplomu iz psihologije. Bio je uključen u kliničku granu psihologije, što ga je dovelo do mislioca poput Ludwiga Binswangera. Foucault je bio član Francuske komunističke stranke od 1950. do 1953. godine. Uskoro je postao razočaran kako politikom tako i filozofijom stranke.[4]

Rana karijera

[uredi | uredi izvor]

Foucault nije bio uspješan na državnom ispitu za viša mjesta u obrazovnom sistemu (fr: agrégation) 1950. godine, ali sljedeće godine je ispit uspješno položio. Nakon kratkog perioda kada je predavao na École Normale Supérieure, Foucault je preuzeo mjesto predavača na Univerzitetu u Lille (fr: Université Lille Nord de France), gdje je od 1953. do 1954. podučavao psihologiju. Svoju prvu knjigu Mentalna bolest i ličnost (fr: Maladie mentale et personnalité), djelo kojeg se kasnije odrekao, Foucault je objavio 1954. godine. U tom periodu svoga života Foucault nije bio zainteresiran za predavanje, te je duže vrijeme izbivao iz Francuske: prvo je od 1954. do 1958. služio Francuskoj kao izaslanik za kulturu na Univerzitetu u Uppsali u Švedskoj, da bi nakon toga u kraćim periodima predavao na Univerzitetu u Varšavi i na Univerzitetu u Hamburgu.

Foucault se vratio u Francusku 1960. godine kako bi završio svoj doktorat i preuzeo mjesto profesora filozofije na Univerzitetu u Clermont-Ferrandu. Tu je upoznao filozofa Daniela Deferta s kojim je bio u ljubavnoj vezi 20 godina.[5] Doktorat je odbranio podnošenjem dvaju doktorskih radova (kao što je uobičajeno u Francuskoj): glavni rad pod naslovom Folie et déraison: Histoire de la folie à l'âge classique i sekundarni rad koji je sadržavao prijevod i komentare Kantovog eseja iz 1798. Antropologija u pragmatičnom pogledu. Knjiga Folie et déraison (na našem govornom području prevedena kao sr: Istorija ludila u doba klasicizma, doslovan prijevod s francuskog jezika: Ludilo i bezumlje: Historija ludila u doba klasicizma) je bila izuzetno dobro primljena, a Foucault je nastavio izdavati knjige užurbanim tempom. Godine 1963. objavio je knjige Naissance de la Clinique (Rađanje klinike) i Raymond Russel, kao i reizdanje svoje prve knjige sada s promijenjenim naslovom Maladie mentale et psychologie (Mentalna bolest i psihologija), koje se zatim ponovo odrekao.

Nakon što je Defertu dodijeljeno odsluženje vojnog roka u Tunisu, Foucault je 1965. preuzeo profesorsko mjesto na Univerzitetu u Tunisu. Kada je objavio svoju knjigu Les Mots et les choses (Riječi i stvari) za vrijeme vrhunca interesiranja za strukturalizam 1966. godine, Foucault je ubrzo svrstan u grupu mislilaca poput Jacquesa Lacana, Claudea Lévi-Straussa i Rolanda Barthesa koji su predstavljali najnoviji val mislilaca odlučan da svrgnu s trona egzistencijalizam populariziran od strane Jean-Paula Sartrea. Foucault je izrekao brojne skeptične primjedbe o marksizmu, što je razbjesnilo velik broj ljevičarskih kritičara, ali kasnije je Foucault čvrsto odbacio ideju da ga se označi kao 'strukturalista'.[6] Boravio je u Tunisu i u maju 1968. za vrijeme studentskih protesta, gdje je na njega snažan uticaj ostavio lokalni studentski protest koji se desio ranije iste godine. Najesen 1968. godine vraća se u Francusku, gdje 1969. godine objavljuje L'archéologie du savoir (Arheologija znanja), metodološki odgovor svojim kritičarima.

Poslije 1968.

[uredi | uredi izvor]

Nakon dešavanja iz 1968. godine francuska vlada je osnovala novi eksperimentalni univerzitet Paris VII u Vincennesu, a Foucault je u decembru iste godine postavljen za šefa odsjeka za filozofiju.[7] Foucault je uposlio većinom mlade ljevičarske profesore poput Judith Miller. Radikalizam ovih mladih profesora isprovocirao je francusko ministarstvo obrazovanja koje se suprotstavilo činjenici da mnogi predmeti u nazivu sadrže odrednicu "marksistički/lenjinistički" i koje je donijelo odredbu kojom studenti iz Vincennesa neće biti kvalificirani da predaju u srednjim školama.[8] Foucault se pridružio studentima i učestvovao u okupiranju upravnih zgrada i u borbama s policijom.

Foucaultova profesura na Univerzitetu u Vincennesu bila je kratkog vijeka, budući da je 1970. izabran za profesora historije sistema misli na Koledžu Francuske, najprestižnijoj akademskoj instituciji u Francuskoj. Njegov politički angažman se povećaoa njegov partner Defert se pridružio ultramaoističkoj Proleterskoj ljevici (fr: Gauche Proletarienne). Foucault je pomogao pri osnivanju Grupe za zatvorsko informiranje (fr: Groupe d'Information sur les Prisons) kako bi se zatvorenicima obezbijedio način da izražavaju svoje probleme. Ovo se podudara s Foucaultovim povratkom proučavanju kaznenih institucija i s objavljivanjem knjige Nadzor i kazna (fr: Surveiller et Punir), koja "pripovijeda" o strukturama mikromoći koje su se od 18. stoljeća razvijale u društvima Zapada uz poseban fokus na zatvorima i školama.

Kasniji život

[uredi | uredi izvor]

U kasnim 70-im politički aktivizam u Francuskoj je postepeno gubio na važnosti ostavljajući mnoge ljevičarske intelektualce razočaranim.[9] Određeni broj mladih maoista napustio je svoja uvjerenja kako bi postali takozvani Novi filozofi, često citirajući Foucaulta kao svoj glavni uticaj, status o kojem je Foucault imao pomiješane osjećaje.[10] Foucault je u ovom periodu započeo s radom na svom projektu od šest tomova Historija seksualnosti, koji nikad nije završen. Prvi tom je u Francuskoj objavljen 1976. godine pod naslovom La Volonté de Savoir (prevođeno kao Volja za znanjem i kao O znanju i moći). Drugi i treći tom su se pojavili tek nakon osam godina i iznenadili su čitaoce svojom temom (antički grčki i latinski tekstovi), svojim pristupom i stilom, naročito Foucaultovim fokusom na subjektu, koncept za koji su mnogi pogrešno vjerovali da je Foucault prije zanemarivao.

Foucault je počeo više svog vremena provoditi u Sjedinjenim Američkim Državama na Univerzitetu u Buffalu (gdje je predavao tokom svoje prve posjete SAD-u) te naročito na Kalifornijskom univerzitetu u Berkeleyju. U Zabriskie Pointu u Nacionalnom parku Dolina smrti koristio je LSD, što je poslije nazvao najboljim iskustvom u svom životu.[11]

Tokom 1979. godine Foucault je dvaput posjetio Iran, vodeći obimne razgovore s vodećim političkim akterima koji su podržavali novu privremenu vladu uspostavljenu ubrzo nakon Iranske revolucije. Njegovi brojni eseji o Iranu objavljivani u italijanskom dnevnom listu Corriere della Sera objavljeni su na francuskom tek 1994. a na engleskom tek 2005. godine. Ovi članci su izazvali dosta kontroverzi, a neki komentatori su tvrdili da Foucault nije dovoljno kritičan prema novom režimu.[12]

U kasnijim Foucaultovim godinama tumači njegovog pokušali su da se pozabave problemima predstavljenim u činjenici da je kasni Foucault izgleda bio u sukobu sa svojim ranijim djelom. Kada je ovo pitanje postavljeno u intervjuu iz 1982. godine Foucault je primijetio "Kada ljudi kažu: 'Pa mislio si ovo prije nekoliko godina a sad govoriš nešto drugo' moj odgovor je… [smijeh] 'Pa zar mislite da sam naporno radio sve ove godine da bih govorio iste stvari i da ne bih bio promijenjen?'"[13] Odbio je da se identificira kao filozof, historičar, strukturalist ili marksist, tvrdeći da "glavni cilj u životu i radu jeste da postaneš neko ko nisi bio na početku".[13] Na sličan način je preferirao da ne tvrdi za sebe da predstavlja koherentan i bezvremenski skup znanja, već je radije posmatrao svoje knjige kao "neka vrsta kutije za alat kroz koju drugi mogu preturati kako bi pronašli pravu alatku koju mogu koristiti kako god žele na svom vlastitom području… Ne pišem za publike, pišem za korisnike, ne čitaoce."[14]

Foucault je umro od bolesti povezane sa AIDS-om u Parizu 25. juna 1984. Bio je prva visokoprofilna osoba u Francuskoj za koju se objavilo da ima AIDS. Malo je bilo poznato o toj bolesti u to vrijeme[15] i otada se pojavio izvjestan broj kontroverzi.[16] U članku s naslovnice Le Monde je objavio njegovu smrt, nije bilo spominjanja AIDS-a, iako je implicirano da je umro od velike infekcije. Neposredno pred svoju smrt Foucault je uništio većinu svojih rukopisa i svojim testamentom zabranio objavljivanje onog što je možda izostavio.[17]

Djela

[uredi | uredi izvor]

Ludilo i bezumlje: Historija ludila u doba klasicizma

[uredi | uredi izvor]

Ovo je bila prva Foucaultova velika knjiga, napisana uglavnom za vrijeme dok je bio direktor "Francuske kuće" ("Maison de France") u Švedskoj. Knjiga proispituje ideje, prakse i ustanove, likovnu umjetnost i književnost u odnosu na ludilo u historiji Zapada.[18]

Foucault započinje svoj historijski osvrt u srednjem vijeku, komentirajući društvenu i fizičku isključenost gubavaca[18] Tvrdi da je tokom postepenog iščezavanja gube (ili lepre) ludilo zauzimalo ovo izolovano mjesto. Alegorija broda luđaka u 15. stoljeću jeste književna verzija takve jedne isključivačke prakse, to jest, prakse slanja ludih ljudi brodovima u nepovrat. U 17. stoljeću u Evropi, tokom pokreta koji Foucault slavno naziva Velikim pritvorom, "nerazumni" članovi stanovništva zaključavani su i institucionalizirani.[19] U osamnaestom stoljeću na ludilo se počelo gledati kao na oprečnost Razumu i, konačno, a u devetnaestom stoljeću kao na mentalnu bolest.

Foucault također tvrdi da je ludilo ugušeno Razumom, te tako izgubilo moć da označi granice društvenog reda i ukaže na istinu. Preispituje porast naučnih i "humanitarnih" tretmana ludih, naročito od strane Philippea Pinela i Samuela Tukea, koji su, prema Foucaultu, započeli konceptualizaciju ludila kao 'mentalne bolesti'. Tvrdi da ovi novi tretmani, zapravo, nisu bili manje kontrolirajući od prethodne metode. Pinelovo liječenje ludih dosezalo je do proširene averzivne terapije, koja je uključivala i tretmane kao što su tuširanje ledenom vodom i korištenje luđačke košulje. Po Foucaultu, ovaj tretman je doprinosio opetovanoj brutalnosti sve dok pacijent ne internalizira obrazac osuđivanja i kazne.

Rađanje klinike

[uredi | uredi izvor]

Foucaultova druga velika knjiga Rađanje klinike: Arheologija medicinske percepcije objavljena je 1963. godine. Nastavljajući ono što je tvrdio u knjizi Ludilo i bezumlje, u Rađanju klinike Foucault prati razvoj medicinske struke, a posebno institucije klinike (termin klinika se u ovom djelu uglavnom odnosi univerzitetske klinike). Motiv je medicinska percepcija (fr: regard, prevođeno i kao "pogled", Arheologija medicinskog pogleda, i izrazom "iz medicinskog ugla", Arheologija iz medicinskog ugla), koju Foucault proispituje kao onu percepciju medicine koja podređuje šire društvene krugove, te vlada populacijom en masse.

Raymond Roussel

[uredi | uredi izvor]

Raymond Roussel je objavljena 1963. godine i jedinstvena je knjiga u opusu Michela Foucaulta po tome što je jedino njegovo djelo o književnosti. Za Foucaulta je to bila knjiga, kako je sam rekao, koju je "najlakše i s najvećim uživanjem napisao". U ovoj knjizi Foucault se bavi teorijom, kritikom i psihologijom kroz tekstove Raymonda Roussela, jednog od kreatora eksperimentalnog pisanja, čiji rad su slavili umjetnici poput Jeana Cocteaua, Marcela Duchampa, Andréa Bretona, Alaina Robbe-Grilleta, Andréa Gidea i Alberta Giacomettija.

Riječi i stvari

[uredi | uredi izvor]

Foucaultova knjiga Riječi i stvari. Arheologija nauka o čovjeku (fr: Les Mots et les choses. Une archéologie des sciences humaines) je objavljena 1966. godine. Foucault je ovo djelo prvobitno htio nasloviti "Red riječi" ("L'Ordre des Choses"), ali je promijenio naslov budući da je već postojala knjiga s tim naslovom. Knjiga započinje širokom raspravom o slici Diega Velázqueza Las Meninas i njenom složenom rasporedu linija gledišta, skrivenosti i izgleda.[20] Potom se razvija centralna tvrdnja u knjizi: da su svi periodi historije posjedovali specifične inherentne uslove istine koji su kreirali šta je prihvatljivo, naprimjer, naučni diskurs. Foucault tvrdi da su se ovi uslovi diskursa mijenjali tokom vremena i to u velikim i iznenadnim pomacima, iz episteme jednog perioda u drugu.[21] Foucaultova ničeanska kritika vrijednosti prosvjetiteljstva u Riječima i stvarima imala je ogroman uticaj na historiju kulture.[22] Foucaultove slavne tvrdnje da je čovjek "tek noviji izum" i da je "kraj čovjeka" blizu se nalaze u ovoj knjizi.[23] Ova knjiga je od Foucaulta stvorila prominentnu intelektualnu ličnost u Francuskoj.[24]

Arheologija znanja

[uredi | uredi izvor]

Objavljena 1969. godine, ova knjiga predstavlja Foucaultov glavni izlet u metodologiju, napisana je kao svojevrstan dodatak knjizi Riječi i stvari.[25] Ovo djelo se poziva na anglo-američku analitičku filozofiju, naročito teoriju govornog čina.

Foucault svoju analizu fokusira na "iskaz" (énoncé), osnovnu jedinicu diskursa. "Iskaz" ima veoma posebno značenje u Arheologiji: označava ono što daje značenje stavovima, govornim iskazima ili govornim činovima. U suprotnosti s klasičnim strukturalistima Foucault ne vjeruje da je značenje semantičkih elemenata određeno prije njihove artikulacije. Prema ovo shvatanju, sami iskazi nisu stavovi, govorni iskazi ili govorni činovi. Stavovi sačinjavaju mrežu pravila koja uspostavljaju šta ima značenje, a ova pravila su preduslovi da stavovi, govorni iskazi ili govorni činovi imaju značenje. Međutim, iskazi su također i 'događaji', jer se, kao i druga pravila, pojavljuju u određeno vrijeme. Zavisno od toga je li usklađena s ovim pravilima značenja, gramatički ispravna rečenica i dalje može biti bez značenja i obrnuto - gramatički neispravna rečenica može imati značenje. Iskazi zavise od uslova u kojima se pojavljuju i postoje unutar polja diskursa; značenje iskaza i dalje zavisi od niza iskaza koji mu prethode i koji se nastavljaju na njega.[26] Foucault svoju analizu usmjerava na ogromno organizirano raspršivanje iskaza zvano diskursivne formacije. Foucault ponavlja da je analiza koju on iznosi samo jedan mogući postupak i da on ne želi istisnuti druge načine analiziranja diskursa niti ih prikazati kao nevažeće.

Umjesto da traći dublje značenje ispod površine diskursa ili da traži izvor značenja u nekom transcendentalnom subjektu, Foucault analizira diskursivne i praktične uslove za postojanje istine i značenja. Kako bi prikazao principe proizvodnje značenja i istine u različitim diskursivnim formacijama, opisuje na osnovi onog što je zaista rečeno i napisano za vrijeme tih vremenskih perioda kako se tvrdnje o istini pojavljuju u različitim epohama. Posebno opisuje renesansu, prosvjetiteljstvo i 20. stoljeće. Teži ka tome da izbjegne bilo kakvo tumačenje i da se odvoji od ciljeva hermeneutike. Ovo ne znači da Foucault odbacuje istinu i značenje, već samo da istina i značenje zavise od historijskih diskursivnih i praktičnih sredstava proizvodnje istine i značenja. Naprimjer, iako su bili radikalno različiti u prosvjetiteljstvu u odnosu na moderno doba, tokom oba perioda postoje značenje, istina i ispravan tretman ludila (Ludilo i bezumlje). Ovaj stav Foucaultu dopušta da odbaci a priori koncepte prirode ljudskog subjekta i da se fokusira na ulogu diskursivnih praksi u kreiranju subjektiviteta.

Odbacivanje potrage za dubljim značenjima iza diskursa izgleda da vodi Foucaulta prema strukturalizmu. Međutim, dok strukturalisti tragaju za homogenosti u diskursivnoj jedinici, Foucault se fokusira na različitosti.[27] Umjesto da pita šta je specifičnost evropske misli on pita koje su različitosti razvijene unutar evropske misli tokom vremena. Stoga, koristeći kao svoju historijsku metodu, on odbija razmatrati iskaze izvan njihovog historijskog konteksta: diskurzivnih formacija. Značenje iskaza zavisi od općih pravila koji karakteriziraju diskurzivnu formaciju kojoj pripada. Diskurzivna formacija stalno stvara nove iskaze, a neki od ovih iskaza prestrojavaju promjene u diskursivnoj formaciji koje mogu biti usvojene ili ne. Dakle, da bi opisao diskursivnu formaciju Foucault se također fokusira na odbačene i zaboravljene diskurse za koje se čini da nikad ne uspiju promijeniti diskursivnu formaciju. Ono po čemu se razlikuju od dominantnih diskurssa jeste ono što ih i opisuje. Na ovaj način se mogu opisati specifični sistemi koji određuju koje vrste iskaza će se pojaviti. U svom djelu Foucault (1896.) Gilles Deleuze opisuje Arheologiju znanja kao "najodlučniji korak poduzet u praksi i teoriji multipliciteta."[28]

Nadzor i kazna

[uredi | uredi izvor]

Nadzor i kazna: Rađanje zatvora (fr: Surveiller et punir: Naissance de la prison) objavljena je 1975. godine. Knjiga započinje slikovitim opisom brutalnog javnog smaknuća iz 1757. godine Robert-Françoisa Damiensa, koji je pokušao ubiti Luja XV. Ovo se stavlja u kontrast s bezbojnim zatvorskim rasporedom 80 godina kasnije. Foucault potom ispituje kako se takva promjena u kažnjavanju osuđenika od strane francuskog društva mogla razviti u tako kratkom vremenskom periodu. Ovo su kratki prikazi dva suprotstavljena tipa Foucultovih "tehnologija kažnjavanja". Prvi tip, "monarško kažnjavanje", uključuje represiju svjetine kroz brutalna javna prikazivanja smaknuća i mučenja. Drugi, "disciplinsko kažnjavanje", je onaj tip za koji Foucault kaže da se upražnjava u modernoj eri. Disciplinsko kažnjavanje daje "stručnjacima" (psiholozima, službenicima za programe, za uslovne kazne itd.) moć nad zatvorenicima, naročito u tome što dužina ostanka zatvorenika zavisi od procjene stručnjakā.

Također pogledajte

[uredi | uredi izvor]

Vanjski linkovi

[uredi | uredi izvor]

Opće stranice:

Drugo o Foucaultu:

Bibliografije:

Relevantni linkovi:

Razno:

Reference

[uredi | uredi izvor]
  1. ^ "link". Arhivirano s originala, 24. 5. 2017. Pristupljeno 29. 6. 2009.
  2. ^ Smart, Barry (1994). Michel Foucault. New York: Routledge. str. 19. ISBN 0415088879.
  3. ^ Dosse, François (1997). History of Structuralism. Minneapolis: University of Minnesota Press. str. 148. ISBN 0816622418.
  4. ^ Morris, Brian (1991). Western Conceptions of the Individual. Oxford: Berg. str. 428. ISBN 0854968016.
  5. ^ Halperin, David (1997). Saint Foucault. Oxford University Press, USA. str. 214. ISBN 0195111273.
  6. ^ Dosse, François (1997). History of Structuralism. Minneapolis: University of Minnesota Press. str. 79. ISBN 0816623708.
  7. ^ Hitchcock, Louise (2008). Theory for Classics. New York: Routledge. str. 124. ISBN 0415454972.
  8. ^ Mills, Sara (2003). Michel Foucault. New York: Routledge. str. 18. ISBN 0415245699.
  9. ^ Hazareesingh, Sudhir (1991). Intellectuals and the French Communist Party. Oxford: Clarendon Press. str. 166. ISBN 0198278705.
  10. ^ Peter Dews, "The Nouvelle Philosophie and Foucault," Economy and Society 8(2) (May 1979), pp. 127-71.
  11. ^ David Macey (1995). The Lives of Michel Foucault: A Biography. Vintage. ISBN 0679757929.
  12. ^ O kontroverzama oko Irana često se raspravlja u Foucaultovoj literaturi. Pogledajte, naprimjer, Eribon, Didier (1991). Michel Foucault. Harvard University Press. Paul Veyne (2008). Foucault. Sa pensée, sa personne. Albin Michel.
  13. ^ a b David Gauntlett. Media, Gender and Identity, London: Routledge, 2002.
  14. ^ Michel Foucault (1974). 'Prisons et asiles dans le mécanisme du pouvoir' in Dits et Ecrits, t. II. Paris: Gallimard, 1994, pp. 523–4).
  15. ^ "So Little Time: A year-by-year history of the AIDS epidemic Arhivirano 8. 4. 2009. na Wayback Machine". AIDS Education Global Information System. Retrieved on 4 February 2008.
  16. ^ O'Farrell, Claire. "Pismo Timesovom književnom prilogu (The Times Literary Supplement) (neobjavljeno) Arhivirano 20. 3. 2012. na Wayback Machine". Pismo je napisano 2002. godine u kontekstu kontroverze oko Foucaultove smrti od AIDS-a. (engleski) Retrieved on 04 February 2008.
  17. ^ James Miller (1993). The Passion of Michel Foucault. HarperCollins. ISBN 0-00-255267-1.
  18. ^ a b Torrey, E. (2001). The Invisible Plague. New Brunswick: Rutgers University Press. str. 303. ISBN 0813530032.
  19. ^ Still, Arthur (1992). Rewriting the History of Madness. New York: Routledge. str. 119. ISBN 0415066549.
  20. ^ Gresle, Yvette. "Foucault's 'Las Meninas' and art-historical methods Arhivirano 21. 5. 2011. na Wayback Machine". Journal of Literary Studies, retrieved 01 December 2008.
  21. ^ Holub, Robert (1992). Crossing Borders. Madison: University of Wisconsin Press. str. 57. ISBN 0299132749.
  22. ^ Chambon, Adrienne (1999). Reading Foucault for Social Work. New York: Columbia University Press. str. 36–37. ISBN 023110717X.
  23. ^ Hutcheon, Linda (1995). Irony's Edge. New York: Routledge. str. 123. ISBN 0415054532.
  24. ^ Booker, Keith (1996). A Practical Introduction to Literary Theory and Criticism. New York: Longman. str. 122. ISBN 0801317657.
  25. ^ Smart, Barry (1994). Michel Foucault: Critical Assessments. New York: Routledge. str. 8. ISBN 0415088887.
  26. ^ Gutting, Gary (1994). The Cambridge Companion to Foucault. Cambridge: Cambridge University Press. str. 231. ISBN 0521408873.
  27. ^ Jones, Colin (1994). Reassessing Foucault. New York: Routledge. str. 155. ISBN 0415075424.
  28. ^ Deleuze, Gilles (1986). Foucault. London: Althone. str. 14. ISBN 0826457800. CS1 održavanje: nepreporučeni parametar (link)

Vanjski linkovi

[uredi | uredi izvor]
Logo Wikicitata
Logo Wikicitata
Wikicitati imaju citate vezane za: Michel Foucault
Commons logo
Commons logo
Commons ima datoteke na temu: Michel Foucault
Preuzeto iz "https://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=Michel_Foucault&oldid=3562749"