Komisariat Straży Granicznej „Kuty”

Komisariat Straży Granicznej „Kuty” – jednostka organizacyjna Straży Granicznej pełniąca służbę ochronną na granicy polsko-rumuńskiej w latach 1928–1939.

Na wniosek Ministerstwa Skarbu, uchwałą z 10 marca 1920, powołano do życia Straż Celną^[1]. Proces tworzenia Straży Celnej trwał do końca 1922^[2]. Komisariat Straży Celnej „Kuty”, wraz ze swoimi placówkami granicznymi, wszedł w podporządkowanie Inspektoratu Straży Celnej „Śniatyn”^[3].

W drugiej połowie 1927 przystąpiono do gruntownej reorganizacji Straży Celnej^[4]. W praktyce skutkowało to rozwiązaniem tej formacji granicznej. Rozkazem nr 5 z 16 maja 1928 w sprawie organizacji Małopolskiego Inspektoratu Okręgowego dowódca Straży Granicznej gen. bryg. Stefan Pasławski powołał komisariat Straży Granicznej „Kuty”, który przejął ochronę granicy od rozwiązywanego komisariatu Straży Celnej^[5].

 Osobny artykuł: komisariat Straży Celnej „Kuty”.

Rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Ignacego Mościckiego z 22 marca 1928, do ochrony północnej, zachodniej i południowej granicy państwa, a w szczególności do ich ochrony celnej, powoływano z dniem 2 kwietnia 1928 Straż Graniczną^[6]. Rozkazem nr 5 z 16 maja 1928 w sprawie organizacji Małopolskiego Inspektoratu Okręgowego dowódca Straży Granicznej gen. bryg. Stefan Pasławski przydzielił komisariat „Kosów” do Inspektoratu Granicznego nr 21 „Kołomyja” i określił jego strukturę organizacyjną^[5]. Już 8 września 1828 dowódca Straży Granicznej rozkazem nr 6 w sprawie organizacji Małopolskiego Inspektoratu Okręgowego podpisanym w zastępstwie przez mjr. Wacława Szpilczyńskiego zmieniał organizację komisariatu i ustalał zasięg placówek^[7]. Rozkazem nr 7 z 25 września 1929 w sprawie reorganizacji i zmian dyslokacji Małopolskiego Inspektoratu Okręgowego komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski określił numer i nową strukturę komisariatu^[8]. Rozkazem nr 4/31 zastępcy komendanta Straży Granicznej płk. Emila Czaplińskiego z 20 października 1931 zniesiono placówkę SG „Rożnów”^[9]. Rozkazem nr 1 z 29 stycznia 1934 w sprawach [...] zmian przydziałów, komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski utworzył placówkę I linii „Tudjów”, „Słobódka” i „Wiśniówka”^[10]. Rozkazem nr 2 z 30 listopada 1937 w sprawach [...] przeniesienia siedzib i likwidacji jednostek, Komendant Straży Granicznej płk Jan Gorzechowski przeniósł siedzibę komisariatu „Kosów” do m. Kuty^[11].

Sąsiednie komisariaty:

• komisariat Straży Granicznej „Żabie” ⇔ komisariat Straży Granicznej „Śniatyn” − 1928 i 1935^[12]

Organizacja komisariatu w maju 1928^[5]:

• komenda − Kosów
• placówka Straży Granicznej I linii „Białoberezka”
• placówka Straży Granicznej I linii „Rożen” Wielki
• placówka Straży Granicznej I linii „Kuty”
• placówka Straży Granicznej I linii „Kobaki”
• placówka Straży Granicznej I linii „Tuczapy”
• placówka Straży Granicznej II linii „Kosów”

Organizacja komisariatu we wrześniu 1928^[16]:

• placówka Straży Granicznej I linii „Białoberezka”
• placówka Straży Granicznej I linii „Roztoki”
• placówka Straży Granicznej I linii „Kuty”
• placówka Straży Granicznej I linii „Kobaki”
• placówka Straży Granicznej II linii „Kosów”
• placówka Straży Granicznej II linii „Kołomyja”
• placówka Straży Granicznej II linii „Sanok”

Organizacja komisariatu we wrześniu 1929^[17]:

• 2/22 komenda − Kosów
• placówka Straży Granicznej I linii „Białoberezka”
• placówka Straży Granicznej I linii „Roztoki”
• placówka Straży Granicznej I linii „Kuty”
• placówka Straży Granicznej I linii „Rybno”
• placówka Straży Granicznej II linii „Kosów”
• placówka Straży Granicznej II linii „Rożnów”

Organizacja komisariatu w 1931:

• komenda − Kosów (48 km)
• placówka Straży Granicznej I linii „Białoberezka”
• placówka Straży Granicznej I linii „Roztoki”
• placówka Straży Granicznej I linii „Kuty”
• placówka Straży Granicznej I linii „Rybno”
• placówka Straży Granicznej II linii „Kosów”
• placówka Straży Granicznej II linii „Rożnów” → zniesiona w 1931

Organizacja komisariatu w 1935^[12]:

• komenda − Kosów
• placówka Straży Granicznej I linii „Białoberezka”
• placówka Straży Granicznej I linii „Roztoki”
• placówka Straży Granicznej I linii „Kuty”
• placówka Straży Granicznej I linii „Rybno”
• placówka Straży Granicznej I linii „Tudjów”
• placówka Straży Granicznej I linii „Słobódka”
• placówka Straży Granicznej I linii „Wiśniówka”
• placówka Straży Granicznej II linii „Kosów”

• Henryk Dominiczak: Granica polsko-niemiecka 1919–1939. Z dziejów formacji granicznych. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975.
• Henryk Dominiczak: Granice państwa i ich ochrona na przestrzeni dziejów 966–1996. Warszawa: Wydawnictwo „Bellona”, 1997. ISBN 83-11-08618-4. OCLC 37244743.
• Marek Jabłonowski, Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne 1918−1839. Dokumenty organizacyjne, wybór źródeł. Tom II. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999. ISBN 83-87424-77-3.
• Grzegorz Goryński: Powstanie, organizacja i funkcjonowanie straży granicznej w latach 1928-1939. 2012. [dostęp 2016-12-31].
• Piotr Kozłowski. Lwowska lista akt personalnych byłych funkcjonariuszy oraz pracowników kontraktowych Straży Celnej i Straży Granicznej. „Biuletyn Centralnego Ośrodka Szkolenia Straży Granicznej”. 4, s. 214–235, 2007. Koszalin: Centralny Ośrodek Szkolenia Straży Granicznej. ISSN 1429-2505. 
• Piotr Kozłowski. Straż Celna zapomnianą formacją graniczną II Rzeczypospolitej – dyslokacja jednostek granicznych w 1926 roku. „Problemy Ochrony Granic”. 50, 2012. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej. ISSN 1505-1757. 
• Henryk Mieczysław Kula: Polska Straż Graniczna w latach 1928–1939. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1994. ISBN 8311082671.
• KatarzynaK. Promińska KatarzynaK., Wstęp do inwentarza zespołu archiwalnego „Wschodniomałopolski Inspektorat Okręgowy Straży Granicznej”, Szczecin: Archiwum Straży Granicznej, 2011 .
• Rozkazy Komendy Głównej Straży Granicznej 1928–1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.187/30 do 187/41.)