Komisariat Straży Granicznej „Piekary Śląskie”
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Sformowanie | |
| Rozformowanie | |
| Tradycje | |
| Rodowód |
Komisariat SC „Królewska Huta” |
| Organizacja | |
| Dyslokacja | |
| Formacja | |
| Podległość | |
Komisariat Straży Granicznej „Piekary Ślaskie” – jednostka organizacyjna Straży Granicznej pełniąca służbę ochronną na granicy polsko-niemieckiej w latach 1928–1939.
Geneza
[edytuj | edytuj kod]Komisariat Straży Granicznej Piekary Śląskie wywodzi się w prostej linii z komisariatu Straży Celnej Królewska Huta i komisariatu SC Tarnowskie Góry.
- Komisariat SC „Królewska Huta”/„Łagiweniki”
Z dniem 15 czerwca 1922 roku komisariat SC „Królewska Huta” rozpoczął służbę ochronną na granicy polsko- niemieckiej. Komisariat podlegał Inspektoratowi Granicznemu w Tarnowskich Górach[a]. Z dniem 1 lipca 1923 roku komisariat podzielono na dwa odcinki. Pierwszy obejmował placówki Biały Szarlej i Maciejkowice, a drugi Łagiewniki i Chropaczów. Z dniem 1 czerwca 1924 na terenie komisariatu utworzono placówki wewnętrzne przy urzędach celnych w Katowicach, Nowym Bytomiu, Chorzowie i zagraniczny w Bytomiu, oraz placówkę rezerwową w Michałkowicach[1]. W 1925 przeniesiono komisariat do Łagiewnik. W tym samym roku utworzono w komisariacie komórkę wywiadowczą, której kierownikiem został przodownik Stanisław Pizło[1]. W drugiej połowie 1927 przystąpiono do gruntownej reorganizacji Straży Celnej[2]. W praktyce skutkowało to rozwiązaniem tej formacji granicznej. Z dniem 15 stycznia 1928 roku komisariat Straży Celnej „Łagiewniki” został rozwiązany, a placówki „Łagiewniki” i „Chropaczów” wraz z placówkami wewnętrznymi przydzielono do komisariatu SC „Lipiny”. Placówki „Biały Szarlej” i „Maciejkowice” przekazano do nowo utworzonego komisariatu SC „Dąbrówka Wielka”[3].
Organizacja komisariatu w 1922[1]
- komenda − Królewska Huta
- placówka Straży Celnej „Biały Szarlej”[b]
- placówka Straży Celnej „Maciejkowice”[c]
- placówka Straży Celnej „Łagiewniki”
- placówka Straży Celnej „Chropaczów”
- Kierownicy komisariatu SC
| stopień | imię i nazwisko | okres pełnienia służby | kolejne stanowisko |
|---|---|---|---|
| komisarz | Marian Bielawski[1] | ||
| komisarz | Wiktor Skrzypek[1] | ||
| komisarz | Leopold Wilczyński[1] |
Formowanie i zmiany organizacyjne
[edytuj | edytuj kod]Z dniem 15 stycznia 1928 roku w ramach Inspektoratu SC w Piaśnikach[d], powołany został komisariat Straży Celnej „Dąbrówka Wielka”. Przejął on z rozwiązywanego komisariatu „Łagiewniki” placówki: „Biały Szarlej” i „Maciejkowice”. Z komisariatu SC Tarnowskie Góry przejął placówki: „Buchacz” i „Szarlej”[3]. W wyniku kolejnych reorganizacji, placówki „Biały Szarlej” i „Maciejkowice” połączono w jedną z miejscem postoju w Brzezinach Śląskich. Przy komisariacie sformowano też odwód – przyszłą placówkę II linii[4]. Poza tym w urzędach celnych: Bytom Dworzec Główny, Bytom Stadtwald, Karf, Wiktor, Buchacz, Szarlej, Samulelsgluck, i Brzeziny utworzono placówki pomocnicze[e]. W lutym siedzibę komisariatu i placówkę II linii przeniesiono do Kamienia[4].
Rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Ignacego Mościckiego z 22 marca 1928 roku, do ochrony północnej, zachodniej i południowej granicy państwa, a w szczególności do ich ochrony celnej, powoływano z dniem 2 kwietnia 1928 roku Straż Graniczną[5]. Do 1928 w Dąbrówce funkcjonował komisariat Straży Celnej „Dąbrówka Wielka”[6]. Rozkazem nr 4 z 30 kwietnia 1928 roku w sprawie organizacji Śląskiego Inspektoratu Okręgowego dowódca Straży Granicznej gen. bryg. Stefan Pasławski przydzielił komisariat „Kamień” do Inspektoratu Granicznego nr 15 „Królewska Huta” i określił jego strukturę organizacyjną[7]. Rozkazem nr 10 z 5 listopada 1929 roku w sprawie reorganizacji Śląskiego Inspektoratu Okręgowego komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski określił numer i potwierdził strukturę komisariatu[8]. Rozkazem nr 1 z 25 lutego 1932 roku w sprawach organizacyjnych komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski utworzył placówka II linii „Będzin”[9][f]. Rozkazem nr 2 z 24 sierpnia 1933 roku w sprawach zmian etatowych, przydziałów oraz utworzenia placówek', komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski przeniósł siedzibę komisariatu i placówkę II linii z Kamienia do Szarleja[10]. Tym samym rozkazem utworzył placówkę I linii „Brzozowice”[11]. Rozkazem nr 3 z 23 czerwca 1934 roku w sprawach [...] tworzenia i zniesienia posterunków informacyjnych, komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski przeniósł siedzibę placówki „Buchacz” do Rojcy[12].[13] Rozkazem nr 1 z 27 marca 1936 roku w sprawach [...] zmian w niektórych inspektoratach okręgowych, Komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski zmienił nazwę komisariatu na „Piekary Ślaskie”[14].
Służba graniczna
[edytuj | edytuj kod]W dniu 1 września 1929 roku przeniesiono biura komisariatu do budynku gminnego przy ulicy Głównej 159[15]. 1 maja 1933 lokal komisariatu i placówkę II linii przeniesiono do Szarleja ul. Piekarska 34[16]. Długość ochranianego odcinka granicy państwowej wynosiła 12 650 metrów[15].
- Sąsiednie komisariaty
- komisariat Straży Granicznej „Tarnowskie Góry” ⇔ komisariat Straży Granicznej „Lipiny” − 1928 i 1929
Funkcjonariusze komisariatu
[edytuj | edytuj kod]| Kierownicy/komendanci komisariatu | |||
|---|---|---|---|
| stopień | imię i nazwisko | okres pełnienia służby | kolejne miejsce pracy[4] |
| komisarz SC | Leopold Wilczyński | 15 I 1928 – 30 IV 1928 | do Knurowa |
| podkomisarz | Bolesław Pawłowski | 30 IV 1928–18 IX 1928 | do Tarnowskich Gór |
| podkomisarz | Aleksander Chmura | 18 IX 1928–29 IX 1929 | do wywiadu przy IO Katowice |
| komisarz | Janusz Pawłowski | 29 IX 1929–22 I 1931 | IG Hajduki Nowe |
| podkomisarz | Marceli Raczyński | 22 I 1931–8 V 1932 | komisariat Grajewo |
| nadkomisarz | Mieczysław Tura | 8 V 1932–1933[13] | w stan spoczynku |
| komisarz | Wacław Będzikowski[17][18] | 20 III 1933–10 X 1935 | do Wolsztyna |
| podkomisarz | Józef Flasza | 10 X 1935 – był XI 1937[19] | |
| Zastępcy komendanta komisariatu | |||
| starszy strażnik | Józef Stępień | 1 V 1939[20] – | |
Struktura organizacyjna
[edytuj | edytuj kod]
Organizacja komisariatu w kwietniu 1928[7] i w listopadzie 1929[21]:
- 1/15 komenda − Kamień
- placówka Straży Granicznej I linii „Buchacz”
- placówka Straży Granicznej I linii „Szarlej” → w 1936 przemianowana na „Piekary Śląskie”
- placówka Straży Granicznej I linii „Brzeziny”
- placówka Straży Granicznej II linii „Kamień” → w 1933 przeniesiona do Szarleja → w 1936 przemianowana na „Piekary Śląskie”
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Kierownikiem Inspektoratu SC w Tarnowskich Górach był inspektor Paweł Kłysek[1].
- ↑ Kierownikami placówki SC „Biały Szarlej” byli: str. Jan Mizera, str. Roman Aleks, str. Piotr Głogowski, st. str. Jan lasończyk, st. str. Karol Lubos, str. Franciszek Skolik, st. str. Alojzy Wolnik, st. str. Karol Lubos[1].
- ↑ Kierownikami placówki SC „Maciejkowice” byli: str. Maksymilian Sieja, str. Wiktor Pioskowik, str. Bronisław Osadnik, str. Wincenty Pawełczyk, str. Jan Pioskowik, str. Karol Lubos, st. str. Piotr Głogowski, przodownik Alojzy Wolnik.[3].
- ↑ Kierownikiem Inspektoratu SC w Piaśnikach był inspektor Edward Stenzel[4].
- ↑ Placówki pomocnicze zlikwidowano z dniem 1 września 1929, a strażników granicznych przemianowano na dozorców celnych[4].
- ↑ Kierownikiem placówki w 1934 był aspirant Henryk Muck → Wykazy imienne Śl. IO ↓, s. 61
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e f g h Kronika komisariatu „Piekary” ↓, s. 1.
- ↑ Kula 1994 ↓, s. 40.
- ↑ a b c Kronika komisariatu „Piekary” ↓, s. 2.
- ↑ a b c d e Kronika komisariatu „Piekary” ↓, s. 3.
- ↑ Goryński 2012 ↓, s. 226.
- ↑ Gulczyński 2011 ↓, wstęp.
- ↑ a b Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 25.
- ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 59.
- ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 82.
- ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 88.
- ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 87.
- ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 96.
- ↑ a b Wykazy imienne Śl. IO ↓, s. 61.
- ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 108.
- ↑ a b Kronika komisariatu „Piekary” ↓, s. 4.
- ↑ Kronika komisariatu „Piekary” ↓, s. 5.
- ↑ Wacław Będzikowski. [w:] Kolekcja akt żołnierzy zarejestrowanych w rejonowych komendach uzupełnień, sygn. II.56.12502 [on-line]. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2024-05-22].
- ↑ Wykazy imienne Śl. IO ↓, s. 71.
- ↑ Wykazy imienne Śl. IO ↓, s. 337.
- ↑ Rozkazy KG SG ↓, s. 27/39.
- ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 58.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Marek Jabłonowski, Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne 1918−1839. Dokumenty organizacyjne, wybór źródeł. Tom II. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999. ISBN 83-87424-77-3.
- Grzegorz Goryński: Powstanie, organizacja i funkcjonowanie straży granicznej w latach 1928-1939. 2012. [dostęp 2016-12-31].
- Zbigniew Gulczyński, Wstęp do inwentarza zespołu archiwalnego „Śląski Inspektorat Okręgowy Straży Granicznej”, Szczecin: Archiwum Straży Granicznej, 2011.
- Henryk Mieczysław Kula: Polska Straż Graniczna w latach 1928–1939. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1994. ISBN 8311082671.
- Rozkazy Komendy Głównej Straży Granicznej 1928–1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.187/30 do 187/41.)
- Szkic historyczny z działalności komisariatu Straży Granicznej „Piekary Ślaskie” z lat 1921–1935. → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.191/563)
- Wykazy imienne oficerów, szeregowych i pracowników cywilnych Śląskiego Inspektoratu Okręgowego 1928–1938. → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.191/159.)