Kripton

Kripton (Kr — krypton latinan kelel) om 36nz' himine element himižiden elementoiden periodižes tabludes. Sen sijaduz om kahesandestoštkümnendes gruppas (vanhtunuden klassifikacijan mödhe — kahesanden gruppan päalagruppas, VIIIA), tabluden nelländes periodas.

Element om harv londuses. Man atmosferan il'man 1 m³ mülütab 1,14 sm³ kriptonad.

Anglijalaine Uil'jam Ramzei-himik avaiži kriptonan il'mas vl 1898. Nimituz libub grekan kelen κρυπτός-sanaspäi kriptos «peittud».

Biologine rol' ei ole löutud. Ei ole toksižust. Korged koncentracii kucub asfiksijad. Gaz om kožui anestezijan abutuseks 3,5 atm painudel.

Kripton om inertine üks'atomine gaz mujuta, maguta da hajuta. Diamagnetik. Kovan substancijan kristalline segluz om kubine tahkkeskustoittud.

Atommass — 83,798. Ninevuz: gaz (normaližiš arvoimižiš) — 3,745 kg/m³, nozoluz (−153 C°) — 2,413 g/sm³, kova (0 K) — 3,1 g/sm³. Suladandlämuz — 115,78 K (−157,37 C°). Kehundlämuz — 119,93 K (−153,41 C°).

Londuseline kripton kogoneb kudes stabiližes izotopaspäi: ⁷⁸Kr (0,35 %, T_½ = 9,2 × 10²¹ vot, kändase selenaks), ⁸⁰Kr (2,28 %), ⁸²Kr (11,58 %), ⁸³Kr (11,49 %), ⁸⁴Kr (57,00 %) i ⁸⁶Kr (17,30 %). Ližaks tetas 27 radioaktivižes izotopas 69..77, 79, 81, 85, 87..101 atommassanke i niiden kümnes izomäras. Kaikiš hätkembad čihodajad oma ⁸¹Kr 229 tuhad vozid pol'čihodamižen pordonke, ⁸⁵Kr-izotop (T_½=10,78 vot) i ⁷⁹Kr (35 časud). Radioaktivižed izotopad hajetas β- i protonižen (izotopad 71, 73), β-čihodamižen i neitronižen (izotopad 92..94, 97, 101) čihodamižen kal't, kändasoiš bromaks (izotopad 71 i 73 selenaks-ki) vai rubidijaks.

Ottas kävutamižhe lampoiš kaičemha spiralid, fotokuviš tehmaha fotod korktanke vauktanke mujunke i lujanke tarkoiktusenke pigudel. Tehtas lämoitorvuzid ozutamha irdaližid logotipid. Kävutadas ftoranke lazeraks. Erasti täuttas gazal iknoiden keskustoid lämuzizoläcijan täht. Kripton-85 (T_½=11 vot) säse uranan i plutonijan čihodamižes, löutas niiden kävutandan sijid kriptonan koncentracijan mödhe il'mas.

Kripton maksoi 0,4..0,65 US$ litras (atmosferine painuz) vl 2017, kal'hemb mi argon läz sadaha kerdha. Sadas laptaližeks produktaks atmosferižen il'man jagandan mašinoil.

• Kripton webelements.com-saital. (angl.)
• Kirjutuz kriptonas Himižiden elementoiden populärižes n-t.ru-kirjištos. (ven.)

Kripton Vikiaitas