Prolećna ofanziva (1944)

Za ostale upotrebe, v. Prolećna ofanziva.

Prolećna ofanziva (1944)
Segment Drugog svetskog rata
Datum 25. april – 19. jun 1944. Lokacija južno Pomoravlje, istočna i zapadna Makedonija Ishod pobeda Narodnooslobodilačke vojske Jugoslavije
Sukobljene strane
NOVJ	Nemački Vermaht Kraljevina Bugarska Bali Kombetar
Angažirane jedinice
1. makedonsko-kosovska brigada 3. makedonska brigada Kosovski partizanski odred 6. južnomoravska brigada 7. južnomoravska brigada	1. brdska divizija 297. brdska divizija 14. divizija 15. divizija 17. divizija 29. divizija 13. puk 41. puk

Prolećna ofanziva je naziv za vojne operacije koje su na prostoru Makedonije i južnog Pomoravlja pokrenule nemačke snage protiv jedinica NOV Makedonije i južnomoravskih jedinica NOV Srbije u razdoblju od 25. aprila do 19. juna 1944. godine.

S naglim razvojem Narodnooslobodilačkog pokreta u Makedoniji 1943. i 1944. godine, makedonske jedinice pojačale su ofanzivna dejstva na bugarsko-nemačke posade i na komunikacije u Makedoniji, pri čemu je uspostavljena neposredna i čvrsta terenska veza sa južnomoravskim jedinicama Glavnog štaba NOV i PO Srbije.^[1]

Da bi uništili NOV Makedonije i oslobodili komunikacije u Makedoniji i južnom delu Srbije, Nemci su preduzeli ofanzivu za koju su u punoj meri iskoristili bugarske i albanske jedinice, te ostale kvislinške jedinice.

U istočnoj Makedoniji ofanziva je počela 30. aprila 1944. godine u kojoj su učestvovale jedinice 14, 17. i 29. bugarske divizije, 13. bugarski puk iz Ćustendila, 41. bugarski puk koji se vraćao iz Grčke i nemačke posadne jedinice iz istočne Makedonije, i trajala je sve do 19. juna 1944. godine.^[1]

Neposredno pred početak ofanzive, Treća makedonska udarna brigada i Kosovski partizanski odred su 24. aprila 1944. oslobodili Kratovo. Treća makedonska, Kosovska, 6. i 7. južnomoravska brigada uspešno su odolevale punih 20 dana koncentričnim napadima 14, 17. i 29. bugarske divizije koje su bile pojačane znatnim snagama iz Bugarske. Posle proboja neprijateljskog obruča na Krivoj Reci 20. maja, 3. makedonska brigada, jedan bataljon Šeste i jedan bataljon Kosovske brigade preduzeli su kao Osogovska grupa ofanzivna dejstva preko planine Osogovo i Plačkovice kroz istočnu Makedoniju na Omaru, Golaku, Strumičkom Ridu, Malinskoj Planini, Belasici, Kruša planini i nizu drugih mesta, i 15. juna ponovno stigle u rajon Kumanovo–Vranje.^[1]

U zapadnim oblastima Makedonije, ofanziva je započela 28. aprila, a završila 16. juna 1944. godine. U njoj su bile angažovane albanske kvislinške snage, nemačke snage iz sastava 297. i 1. brdske divizije u jačini oko jedne divizije i jedinice 15. bugarske divizije.

Prva makedonsko-kosovska brigada je dva meseca, gotovo svakog dana, vodila teške borbe kod Zavoja, Velmeja, Izvora, Lukova i niza drugih mesta sa daleko nadmoćnijim snagama. Uprkos tome, uspela je da vrati pod svoju kontrolu slobodnu teritoriju u zapadnoj Makedoniji (Debarca).^[1]

Neprijateljske snage tokom ofanzive u istočnoj i zapadnoj Makedoniji nisu ispunile svoj cilj, uništenje NOV Makedonije. Naprotiv, slobodne teritorije su proširene, a stvorena je i nova slobodna teritorija na području Bregalnice.^[1]

Posle ove ofanzive, u Makedoniji je bio formiran niz novih brigada, a avgusta 1944. i prva divizija u Makedoniji, 41. makedonska divizija NOVJ.^[1] Takođe su bili obezbeđeni i uslovi za organizovanje Prvog zasedanja ASNOM-a, koje se održalo 2. avgusta 1944. godine.