Katakana

Katakana
	; sylaba ka
	Charakterystyka
Rodzaj	sylabariusz
Kierunek pisma	od lewej do prawej; alternatywnie: z góry na dół (wtedy od prawej do lewej)
Języki pisma	japoński, ajnuski, języki riukiuańskie
	Historia
Czas używania	ok. 800 n.e. – obecnie
Systemy macierzyste	Napisy na kościach wróżebnych zhuànshū pismo kancelaryjne pismo wzorcowe (kanji) man’yōgana katakana; ; ; ; ;
	Kodowanie
Unicode	U+30A0–U+30FF
ISO 15924	Kana
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku
	Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu.

Katakana (jap. かたかな, カタカナ, 片仮名) – jeden z dwóch japońskich systemów pisma sylabicznego kana^[1]. Drugim z nich jest hiragana. Każdemu znakowi katakany odpowiada znak hiragany.

Opis

tabela gojūon
	a	i	u	e	o
∅	ア	イ	ウ	エ	オ
k-	カ	キ	ク	ケ	コ
s-	サ	シ	ス	セ	ソ
t-	タ	チ	ツ	テ	ト
n-	ナ	ニ	ヌ	ネ	ノ
h-	ハ	ヒ	フ	ヘ	ホ
m-	マ	ミ	ム	メ	モ
y-	ヤ		ユ		ヨ
r-	ラ	リ	ル	レ	ロ
w-	ワ	ヰ		ヱ	ヲ
ン (n)

Katakana powstała w IX wieku, w okresie Heian i jest używana głównie do zapisywania:

nazw własnych pochodzenia obcego, np. ポーランド Pōrando („Polska”), ロンドン Rondon („Londyn”), ヤン Yan („Jan”);
słownictwa zapożyczonego z języków zachodnich (gairaigo), np. インターネット intānetto („internet”), パン pan („chleb”; z port. paõ), アルバイト arubaito („praca na pół etatu”; z niem. Arbeit – „praca”);
wyrazów dźwiękonaśladowczych, np. ヒー hī oznaczające westchnięcie;
nazw zoologicznych i botanicznych, np.: セイヨウミツバチ seiyō mitsubachi („pszczoła miodna”, zamiast 西洋蜜蜂); ホウセンカ hōsenka („niecierpek balsamina”, zamiast 鳳仙花)^[2];
podkreśleń, nacisków (gdzie w języku polskim w tym celu używalibyśmy czcionki pochyłej, spacjowania albo wytłuszczenia)^[3]^[4].

Na sylabariusz katakany składa się 48 znaków:

5 samodzielnych samogłosek;
połączenia spółgłoskowo-samogłoskowe, składające się z 9 spółgłosek połączonych z każdą z 5 samogłosek, z zastrzeżeniem, że:
- 3 sylaby (yi, ye i wu) nie istnieją;
- 2 sylaby (wi i we) wyszły z użycia we współczesnej japońszczyźnie;
- 1 sylaba (wo) jest wymawiana tak samo jak samogłoska o we współczesnej japońszczyźnie;
1 samodzielna spółgłoska.

Znaki te są umieszczane w tabeli zwanej gojūon (jap. 五十音) („tabela 50 dźwięków”) wraz ze znakiem ン, który stawia się poniżej.

Znaki

Poniżej znajduje się tabela znaków katakany oraz ich odczytanie w transkrypcji Hepburna. Znaki zaznaczone na czerwono nie są obecnie używane. Zobacz uwagi co do wymowy w artykule głównym kana.

ア a	イ i	ウ u	エ e	オ o	(ya)	(yu)	(yo)
カ ka	キ ki	ク ku	ケ ke	コ ko	キャ kya	キュ kyu	キョ kyo
サ sa	シ shi	ス su	セ se	ソ so	シャ sha	シュ shu	ショ sho
タ ta	チ chi	ツ tsu	テ te	ト to	チャ cha	チュ chu	チョ cho
ナ na	ニ ni	ヌ nu	ネ ne	ノ no	ニャ nya	ニュ nyu	ニョ nyo
ハ ha	ヒ hi	フ fu	ヘ he	ホ ho	ヒャ hya	ヒュ hyu	ヒョ hyo
マ ma	ミ mi	ム mu	メ me	モ mo	ミャ mya	ミュ myu	ミョ myo
ヤ ya		ユ yu		ヨ yo
ラ ra	リ ri	ル ru	レ re	ロ ro	リャ rya	リュ ryu	リョ ryo
ワ wa	ヰ wi		ヱ we	ヲ wo	ー (znak przedłużający samogłoskę)
				ン n	ッ (znak podwajający spółgłoskę)
ガ ga	ギ gi	グ gu	ゲ ge	ゴ go	ギャ gya	ギュ gyu	ギョ gyo
ザ za	ジ ji	ズ zu	ゼ ze	ゾ zo	ジャ ja	ジュ ju	ジョ jo
ダ da	ヂ (ji)	ヅ (zu)	デ de	ド do	ヂャ (ja)	ヂュ (ju)	ヂョ (jo)
バ ba	ビ bi	ブ bu	ベ be	ボ bo	ビャ bya	ビュ byu	ビョ byo
パ pa	ピ pi	プ pu	ペ pe	ポ po	ピャ pya	ピュ pyu	ピョ pyo
Poniżej znajdują się znaki katakany, używane dla reprezentacji dźwięków pochodzących z innych języków.
			イェ ye
	ウィ wi		ウェ we	ウォ wo
ヷ va	ヸ vi		ヹ ve	ヺ vo
ヴァ va	ヴィ vi	ヴ vu	ヴェ ve	ヴォ vo
			シェ she
			ジェ je
			チェ che
	ティ ti	トゥ tu
		テュ tyu
	ディ di	ドゥ du
		デュ dyu
ツァ tsa	ツィ tsi		ツェ tse	ツォ tso
ファ fa	フィ fi		フェ fe	フォ fo
		フュ fyu

Sposób zapisu

Poniższa tabela przedstawia sposób zapisu każdego znaku katakany. Liczby i strzałki wskazują kolejność i kierunek kresek.

Pochodzenie

Katakana została stworzona z elementów chińskich znaków w celu zapisu ich japońskiej wymowy. Na przykład znak カ pochodzi z lewej części znaku 加 (ka). Odczytanie wymowy znaku nie ma nic wspólnego z odczytaniem jego znaczenia. Rysunek obok przedstawia znaki katakana i odpowiadające im znaki kanji.

Zobacz też

Przypisy

↑ Kenkyusha's New Japanese-English Dictionary. Tokyo: Kenkyusha Limited, 1991, s. 752. ISBN 4-7674-2015-6.
↑ The New Crown Japanese-English Dictionary. Tokyo: Sanseido Co., Ltd, 1972, s. 313, 624, 816.
↑ Brief Overview of Japanese Language. DoyouknowJapan.com. [dostęp 2018-05-14]. (ang.).
↑ カタカナ新語辞典 (Dictionary of Katakana Words). Tokyo: Gakken, 2003. ISBN 4-05-301351-8.

Linki zewnętrzne

Japanese Language (tekst + film 38'; historia hiragany, katakany) (ang.)

[Ken-1] Kenkyusha's New Japanese-English Dictionary. Tokyo: Kenkyusha Limited, 1991, s. 752. ISBN 4-7674-2015-6.

[crown-2] The New Crown Japanese-English Dictionary. Tokyo: Sanseido Co., Ltd, 1972, s. 313, 624, 816.

[know-3] Brief Overview of Japanese Language. DoyouknowJapan.com. [dostęp 2018-05-14]. (ang.).

[kata-4] カタカナ新語辞典 (Dictionary of Katakana Words). Tokyo: Gakken, 2003. ISBN 4-05-301351-8.

[1]