Errenta-zerga

Errenta-zerga pertsonen, enpresen edota beste legezko entitateen utilitate edo baliogarritasuna zergapetzen duen tributu bat da. Zerga mota honek, Estatu bateko pertsonen desberdintasun ekonomikoen araberako balioak hartzen ditu, hau da, gehiago duenak gehiago ordaintzen duela.

• Aurrerakorra: Pertsona baten diru-sarrerak gora egin ahala aplikatzen den ehunekoa ere igotzen denean. Hala ere, eztabaida dago, batez ere klase altuetan, errentak ez duelako pertsona baten diru-sarrerak adierazten.
• Laua edo Zapala: Pertsona baten diru-sarrerei aplikatzen zaien ehuneko konstantea denean.
• Atzerakorra: Pertsona baten diru-sarrerei aplikatzen zaien ehunekoa sarreren igoerarekin jaisten doanean.

Errentaren gaineko zerga enpresari aplikatzen denean, sozietateen gaineko zerga edo irabazien gaineko zerga deritzo. Sozietateen gaineko zergek enpresen mozkinei karga ezartzen dizkiete (diru-sarreren eta gastuen arteko aldea, dedukzio batzuekin), eta gizabanakoei aplikatuta daudenak, berriz, diru-sarrerei (dedukzio batzuekin).

PFEZ zuzeneko zerga da, izaera pertsonal eta subjektibokoa dauka eta gainera, pertsona fisikoen errenta zergapetzen du. Kontzertu Ekonomikoak araudi autonomoko zerga itundu gisa kalifikatzen du eta lotura-puntua zergadunaren ohiko bizilekua da. Hau da, lurralde bakoitzeko eskumena duen foru-aldundiak eskatuko die zergadunei Euskadin ohiko bizilekua duten zergadunei. Ekonomia Itunaren lehen kapituluko 2 sekzioan dago araututa.

Zerga hau Euskadiko Lurralde Historikoetako zerga-sistemaren oinarri nagusietako bat da, eta 2014ko urtarrilaren 1etik indarrean sartu den araudi berrian aldaketa garrantzitsuak egin dira.

Erreformaren helburu nagusia, zerga arautzen duten foru-arauetan jasota dagoenez, ekitate, progresibotasun, neutraltasun, gardentasun eta sinplifikazio printzipioak sendotzea izan da, finantza publikoen iraunkortasuna eta nahikotasuna bermatuz. Emaitza harmonizazio-maila handia izan da Euskal Autonomia Erkidegoko Lurralde Historikoetako (Gipuzkoa, Bizkaia eta Araba) pertsona fisikoen errentaren gaineko zergen artean.

Zergadunaren errenta lanaren etekinak, jarduera ekonomikoen eta kapitalaren etekinak (altzariak eta higiezinak), ondare irabazi eta galerak eta errenta-egozpenak dira. Gainera, zerga aplikatzetik salbuetsitako errenta batzuk aurreikusi dira.

Oinarri zergagarria zehazteko, errenta orokor eta aurrezkiaren errenta gisa sailkatzen da. Azken hori, etxebizitzetatik datozen kapital higiezinaren errendimenduak integratuz, kapital higikorraren etekin gehienak eta ondare-elementuen eskualdatzeetan lortutako ondare-irabaziak. Gainerakoa, errenta orokorra osatzen dute.

Oro har, diru-sarreren eta gastuen egozpena diru-sarrerak sortzen diren zergaldian egiten da eta gastuak sortzen dira.

Oinarri zergagarria orokorra eta aurrezkiaren kalkulua, lehenik eta behin, errenta iturri bakoitzari dagozkion etekin osoen eta gastu kengarrien kuantifikazioaren bidez lortzen da, berariazko tratamenduen aplikazioarekin batera (lan etekinei hobariak, sortutako urte kopurua eta errenta mota guztiak aplikatzearekin batera), eta errenta mota desberdinen (errenta edo aurrezkiaren) kasuan, tratamendu espezifikoak aplikatzearekin batera (lanaren errendimenduei hobariak, errenta mota bakoitzari dagozkion urte-kopurua) eta errenta mota bakoitzaren (errenta edo aurrezkiaren) arabera.

Oinarri zergagarria orokorra lortutakoan, oinarri likidagarri orokorra lortzen da, pentsio konpentsagarriak eta mantenurako urteko ordainketak ordaintzearen ondoriozko murrizketak gauzatzearen emaitza, gizarte-aurreikuspeneko sistemei egindako ekarpenengatik eta ekarpenengatik, baita batera tributatzeagatik ere. Bestalde, aurrezkiaren oinarri likidagarria lortzen da, baldin eta, halakorik balego, konpentsazio-pentsioak eta elikagai-urtekoak ordaintzeagatik soberakinetik geldikinean aurrezpenaren zerga-oinarria murriztuz.

Likidazio-oinarri orokorrari zergaren eskala aplikatzen zaio kuota osoa lortzeko, eta aurrezkiaren likidazio-oinarriari, berriz, eskala espezifikoa aplikatzen zaio.

Zergaren oinarri likidagarria, orokorrean aplikagarria den eskala zortzi zatia da, gutxieneko marjinal tasa % 23 eta errenta altuenentzako gehieneko marjinalaren % 49 artekoa. Eta aurrezkiaren oinarri likidagarriaria aplika dakiokeen eskala bost zati izango dira, hau da, % 20tik gehienez ere 30.000 eurotik aurrera aplikagarria den % 25eraino.

Likidazio-oinarri orokorrari dagokion karga-eskala aplikatzetik ateratzen den kuota osoaren zatia murriztu egiten da, autolikidazio bakoitzeko, zenbateko finko batean kuota minorazioaren kontzeptuan, eta ezin da negatiboa izan.

Kuota osoa kalkulatuta, kenkariak egiten dira: kenkari familiarrak eta pertsonalak, desgaitasuna duen pertsonaren ondare babestuari egindako ekarpenengatiko kenkariak, jarduera ekonomikoak sustatzeko kenkariak, dohaintzengatiko kenkariak eta beste kenkari batzuk.

Kuota likidoa kalkulatzeko ateratzen den kopurua kuota likidoa da, hau da, zergadunak ordaindu beharreko zenbatekoa.

Azkenik, likidazioaren emaitza kuota likidoaren eta horren kontura sartutako zenbatekoen arteko diferentzia izango da.

BEZ alde batera utzita (Espainiako lurralde osoan berdina da), herritarrek ordaintzen duten zerga nagusia PFEZ da. Zentzu honetan, zati nazionala eta autonomia-erkidegoaren zatia dago. Estatuaren kasuan, bost tarte daude PFEZean, % 9,50 eta % 22,50 artean. Hortik aurrera, autonomi-erkidego bakoitzak erabakitzen du nola osatu autonomia-erkidegoko tartea.

Euskal Autonomia Erkidegoko foru-lurraldeen kasuan, bakoitzak bere PFEZ arautzen du, nahiz eta nolabait guztiak harmonizatuak egon. Emaitza hurrengoa da: Euskal herritarrek jasaten duten PFEZren tarifa orokorra % 23 eta % 49 artean dago. Hau da, tasa marjinalak handiagoak dira, baina batez bestekoa baino lau puntu portzentual gehiago ordaintzen dute. Gehien irabazten dutenak, berriz, gehiago ordaintzen dute, eta kontuan izan behar da % 49ren gehienezko tasa 179.460 eurotik gorako likidazio-oinarri baterako erreserbatzen dela.

Bukatzeko, Euskal Herrian PFEZari buruzko abantaila bat dago. Aldi berean, Euskal Herriak bere herritarrentzat oso onuragarriak diren arau fiskalak jarri ditu martxan urteekin. Adibidez, PFEZeko salbuespen bat: autonomia-erkidego eta udal mailetan jasotzen diren amatasunagatiko prestazioak; edo Bizkaia eta Gipuzkoaren kasuan, banku-fundazioek emandako bekak.

Zergak, orokorrean, antzinatik ordaindu behar ziren tasa batzuk ziren. Gaur egungoak eta antzinakoak oso desberdinak dira eta jarraian, bere eboluzioa aztertuko dugu:

Hasieran, estatu anizkoitzez osatua zegoen eta garai honetan, beharra zutelako, Ogasun Publikoa azaldu zen. Garai hauetan, hiritarrak gastu publiko edo sozial jakin batzuk, bere ondasun propioekin ordaintzen zituztenak ziren.

Antzinako Greziako herri desberdinei, sobran zutena falta zutenagatik trukatzea gustatzen zitzaien eta trukaketa horiek diru-sarrerei mesede egiten zien: aduanak.

Garai honetan, Pericles izan zen Greziaren norako eraman zuena. Periclesen iritziz, dirua ez zen bakarrik xede militarrerako erabili behar. Bere ustetan, eraikin publikoen eraikuntzarako ere erabili beharko zen.

Poliki-poliki, zergen inguruan ekintza batzuk aurrera eramaten hasi ziren: fondo publikoa jaitsi zutenez, erreserba gabe gelditu ziren beharrezkoak ziren gauzetan erabiltzeko. Orduan, ez zen beste konponbiderik izan, zeharkako zergak jartzea baino.

Azkenik, hiritarrek gosea eta miseria ez jasateko, estatuak medikamentuak eta irakasleak ordaintzen zituen eta gainera, funtzio publikoetan jarduten zutenei soldata bat ezarri zien.

Garaipenetatik lortutako arlo publikoko sailen alokairuak oso iturri egokiak eta onak izan ziren erromatarrentzat. Garai honetaraino, Erromako Ogasun Publikoa ondarezkoa zen, bere ondasunen errentak diru-sarreren iturri nagusia zirelako.

Historian zehar ezin izan da lortu, ondare publikoak, ez baitu behar adinako garrantzirik bere produktuekin behar kolektiboei erantzuteko. Azken arrazoi honengatik sortu ziren zergak garai honetan.

Denboran zehar, asko izan ziren Erromak ezarri zituen zergak. Adibidez, lurralde-zerga, ondasun higiezinen balioaren proportzioan banatzen zirenak. Honetaz gain, erromatarren bideetan “portazgo” eta “pontazgo”-ak kobratzen ziren. Lehenengoak, hiritara sartzeko eskubideagatik kobratzen ziren zergak ziren eta bigarrenak, aldiz, zubietatik pasatzeko eskubideagatik ordaindu beharrekoak.

Azkenik, esan beharra dago, garai haietan esklabuen salmentagatik eta beraien askatasunagatik ere tasak kobratzen zirela.

Botere politikoa lurralde jabetzari lotuta zegoen baina baita jaun bakoitzak zituen basailuen, pertsona menpekoen, kopuru eta leialtasunari. Beraz, esan dezakegu, jaun feudal asko erregea baino garrantzitsuagoak zirela.

Basailuak, jaunaren babesaren trukean, errenta handiak ordaindu behar zizkieten eta errenta horiek, zerga moduan deitzen ziren, jaun feudalen bidez inposatzen zirelako.

Merkataritza edo industrian eta lanbide baten jardutea, jaun feudalen zeregina zen eta hauek, jarduera horiek burutzeko beharrezkoa zuten baimen edo lizentzia bat izatea. Baimen edo lizentzia honek, erregalia izeneko ordainketa bat suposatzen zuelarik.

Horretaz gain, giza hierarkiaren azken mailan glebaren zerbitzariak zeuden eta lanerako doako zerbitzuak egitera derrigortuta zeuden. Zerbitzari hauek, jaunaren gaztelura animaliak edo ardoa eramateaz arduratzen ziren. Diru-sarrera mota hauekin eta ondasunen salmentarekin lortutakoa, ez zen nahikoa izan erregearen gastu publiko eta pribatua erantzuteko. Beraz, beharrezkoak izan ziren zergak ezartzea.

Hiritarrak, erregeen exijentziekin aspertuta, batzuetan bere kontra jotzen zuten iskanbilak sortuz eta erregeek, hauen aurrean, zergak jartzeko erabakian beraiekin kontsultatzea erabaki zuten. Eta orduan, poliki-poliki, zergak, zenbait gastu publiko erantzuteko erabiltzen hasi ziren.

Armadak, mugimendu komuneroa ito zuten baina monarka eta gorteekiko borrokak ez ziren beti lehenengoarentzat onuragarriak eta askotan, gorteek esaten zutenarekin bat egin behar zuten.

Hauek arteko akordioetatik aurrekontu publikoak sortu ziren, parlamentuko dokumentu bezala. Orduan, parlamentuko kontrol honekin, erregeek Ogasun Publikoa nahi zutenerako erabiltzeko arrisku gutxiago zegoen.

Administrazio publikoaren hedapenarekin beste gastu publiko batzuk sortu ziren, gorteen mantenua eta ospea, biztanleriaren gehikuntza eta hirien hazkundea. Aldi berean, negozio gizonak eta artisau-jarduerak ere sortu ziren.

Egoera honetan, Ogasun Publikoak, zergak ordaintzeko organizazio burokratikoak beharrezkoa zituen, gastuak sarrerak gainditzen zituztenean zorpetzeko, ordaintzeko.

Zuzeneko zergak, ez ziren nahikoak denon gastuei aurre egiteko eta beraz, zeharkako zergak ere garrantzitsuak ziren. Zuzenekoak, lursailen jabeei ezartzen zieten zergatara mugatzen ziren eta zeharkakoak, berriz, edozein artikulu eta kontsumorako produktuei.

Aldi honetan, “papel sellado” izeneko zerga ezarri zen, dokumentu ofizial guztiak zergapetzen zituena eta zerga honetatik eratorri zen. Gaur egun oraindik erabiltzen den, “Impuesto de Timbre del Estado”.

Beste zerga batzuk ere sortu ziren, pertsona “arbritista” izenekoak zergapetzen zutenak, Ogasun Publikoaren egoera konpontzeko irtenbide zentzugabeak asmatzen zituztenak.

2018 urtean, Gorteek onartu zutenetik 40 urte bete zituen zerga honek, hau da, Pertsona Fisikoen Errentaren gaineko Zergak (PFEZ). Zerga-mota hau 1977an Monkloan sortutako itunen ondorioz sortu zen eta bere asmoa  zerga-sistema modernizatzea zen.

Irudian ikusten dugun bezala, zerga mota honek eboluzio positiboa izan du eta urtez-urte tasa igotzen joan da. Lehenengo erreforma partziala 1985ean egin zen. Urte honetan, zerga motak gehiago sortu ziren eta horrekin batera, ondasunen galeren konpentsazioari betoa jartzea erabaki zen, hau da, debekatu egin ziren.

1989an, Auzitegi Konstituzionalak familiako kide bakoitzak zergak ordaindu beharraren, legearen artikuluak bertan behera utzi zituen. Aipatu beharra dago, 1988tik ezkontide espainolak,  bakoitzak bere aldetik aitortzeko aukera zutela. Baina aurretik batera egindako ezkontzazko ariketen aitortzen kantitateak ez zitzaien itzuliko. Aurrera jarraituz, 1991an PFEZren 4/1991 legea onartu zen eta hemen, zerga ordainketa indibidual bezala konfiguratu zen.

1998an, Aznarren gobernuak,  adituen batzordeari txosten bat eskatu ostean, gobernuak zergaren erreforma bat onartu zuen eta erreforma honetan, zerga-tasak jaistea erabaki zen. 2001ean, lagatzearen portzentajea % 30etik % 33ra igotzen da eta beraz, autonomia handiagoa zuten.

Ondoren, urteak aurrera egin ahala, zerga-tasa handiagotzen joan zen eta 2010ean Zapateroren gobernuak errenta handia zutenen errenta-zerga handiagotzea onartu zuen (% 43tik % 47ra). Esan bezala, zerga-tasak oraindik ere handiagotzen jarraitu zuten eta 2012an Mariano Rajoyren Gobernuaren igoera fiskala sartu zen indarren. Ondorioz, garai horretan, PFEZ % 52 izango zen 300.000 eurotik gorako errentetan.

Azkenik, azkenengo egin duten aldaketa nagusiena 2018koa izan da. Hemendik aurrera, 2016an eta 2017an amatasun edo aitatasun prestazioak kobratu zituzten zergadunek PFEZren itzultzea eska dezakete.

Zergak, modu edo era ezberdinetan sailkatu daitezke: pertsonalak eta errealak, subjektiboak eta objektiboak, periodikoak edo bat-batekoak edo beste era batera esanda, zuzenak edo zeharkakoak. Azkenengo sailkapen hau, zergadunaren  gaitasun ekonomikoaren, hau da, duen diruaren araberako da. Gainera, sailkapen honekin batera, beste zerga lokal batzuk existitzen dira herri horretako udalak, probintziako aldundiak (Ibilgetu materialen zergak, jarduera ekonomikoagatik zergak eta ibilgailu mekanikoen zergak) eta Autonomia Erkidegoak exijitzen dituztenak.

Jarraian, enpresa txiki eta ertainak (ETE) eta autonomoak egin beharreko derrigorrezko zergetan zentratuko gara:

Zuzeneko zergak	Zeharkako zergak
Pertsona Fisikoen gaineko Errentaren Zerga (PFEZ)	Balio Erantsiaren gaineko zerga (BEZ)
Bertakoa ez den pertsona baten gaineko errentaren zerga	Ondarearen transmisioa eta dokumentatutako egintza juridikoen gaineko zerga
Sozietateen gaineko zerga	Aduanen gaineko zerga
Ondorengotza eta donazioen gaineko zerga	Zerga bereziak
Ondarearen gaineko zerga

Zerga mota hau oso pieza garrantzitsua da Espainiako zerga-sisteman eta bi leku hauetan dago erregulatuta: Azaroaren 28ko 35/2006 Legean eta Maiatzaren 30eko 439/2007 Errege Dekretuan.

Zerga honek, pertsona batek jasotzen duen errenta zergapetzen du, berak zehazten duelako pertsona bakoitzaren erosotasun ekonomikoa handiagoa edo txikiagoa izatea. Orduan, bere erosotasun ekonomikoa zehazten badu, bere kontribuzio-gaitasuna ere zehaztuko dela esaten da, hau da, ordaintzeko duen gaitasuna zehaztuko du zerga honek. Zerga pertsonala denez, pertsona fisiko bakoitzak ordainduko du eta ez enpresek.

Hilean hilekoa ordaintzen da eta urte bukaeran egiten den urteko deklarazioan balantze bat egiten da: negatiboa ematen badu, zergadunak (zerga ordaindu duen pertsona fisikoak) ordaindutakoaren zati bat jasoko du baina positiboa bada, diferentzia ordaindu beharko du.

Zerga mota honek hiru xede nagusi ditu:

1. Progresibotasuna errenta birbanatzeko.
2. Ekintza batzuk sustatu (aurrezkia, inbertsioa ... )
3. Egoera pertsonalen arabera zergak murriztea (amatasuna, langabezia, elbarritasuna ...)

Zerga hau Espainian lortutako irabazien gainekoa da, atzerrian bizi diren pertsona zein erakundeek ordaindu beharrekoa. 2004ko martxoaren 5eko 5/2004 Errege Dekretu Legegilean eta 2004ko uztailaren 30eko 1776/2004 Errege Dekretua de 2004ko uztailaren 30ean oinarritzen da.

Sozietateen gaineko Zerga zuzeneko zerga eta izaera pertsonalekoa da, enpresa eta beste pertsona juridiko batzuen diru-sarrerak zergapetzen dituenak. (27/2014 Legea, azaroaren 27koa, Sozietateen gaineko Zerga). Espainiako lurralde osoan aplikatzen da, Balear Uharteak, Kanariak, Ceuta eta Melilla barne baina zerga honek salbuespenak ditu: Euskal Herriak eta Nafarroak beraien kontzertu propioari egiten diotelako kasu eta ez Espainiakoari.

Zergapeko gertakaria pertsona juridikoek (enpresak) eta nortasunik gabeko erakundeek (inbertsio fondoak) lortzen dute, non merkataritza-legeriaren arabera, errenta kontabilitate-emaitzen baliokidea den. Erakunde mota guztiak IS kurbaren menpe daude, baldin eta beren nortasun juridikoa badute. Hemen, merkataritzako enpresak, elkarteak eta fundazioak, kooperatibei eta jabego pribatuen bidezkoak sartzen direlarik.

Zeharkako zerga bat da eta ez da oinarritzen zergadun batek bere lanagatik lortzen duen errenta ez ordaintzearen ondorioz, baizik eta bere diru-sarrerek egiten duten erabileraren ondorioz. 37/1992 Legean, BEZaren Legea bezala ezagutzen dena eta Zerga Araudian arautzen da 1624/1992 Errege Dekretuak onartuta. Esan beharra dago, Kanariar Uharteetan, Ceuta eta Melillan antzeko zerga bat dutela.

Zerbitzu motaren arabera, hiru mota daude:

	BEZ MOTAK
% 4	Ogia, zerealak, irina, esnea	Fruta, aldizkariak, liburuak	Barazkiak, sendagaiak	Arrautzak, gazta, eskolako koadernoak
%10	Ura, haragia eta olioa	Ibilgailuak, optika	Ostalaritza, eraikuntzen konponketak	Kirol jarduerak, hondakinen bilketa eta ezabaketa
%21	Zinea, teatroa, arropa eta oinetakoak	Autoa, gasolina, albaitari-zerbitzuak	Tabakoa, alkohola, hileta-zerbitzuak	Elektrizitatea, mugikorra, ile-apaindegia, estetika

Zerga hau, maiatzaren 29ko 1/1993 Errege Dekretua Legegileak eta irailaren 24ko 828/1995 Errege Dekretuak arautzen duena, BEZarekin bateragarriak ez diren hiru zergak biltzen ditu:

❖    Ondasun higiezinen gaineko zerga-transferentziak: Pertsona guztien arteko ondasunen transferentzia guztiak jasotzen ditu, betiere onura bat ematen badu. Horregatik, kontuan hartu beharreko transmisioak dira eta horien artean auto bat, baserri bat edo lursailak alokatzeko salmentak aurkituko ditugu.

❖    Egintza Juridiko Dokumentatuen gaineko Zerga: Espainiako edo atzerriko notario-dokumentuak zergapetzen ditu, (egintzak, eskabideak, notario-testigantzak) betiere, Espainian eragina badute.

❖    Eragiketa korporatiboen gaineko zerga: Sozietatearen konstituzioa, kapitalaren hazkundea, murrizketa, bateratzea, zatitzea, desegitea eta galerak hobetzeko, bazkideen ekarpenak zergapetzen du.

Salgaien inportazio eta esportazioak zergapetzen ditu eta Kontzejuaren 2913/92  Erregelamenduan dago erregulatuta, 1992ko urriaren 12an. Europan, herrialde guztietan aduanen muga-zergak berdinak dira, salgai berdinagatik.

1. ↑ (Gaztelaniaz) Impuesto sobre la renta. 2019-03-07 (Noiz kontsultatua: 2019-03-12).
2. ↑ (Gaztelaniaz) «¿Los vascos pagan más impuestos que el resto de los españoles?» El Independiente 2017-11-24 (Noiz kontsultatua: 2019-03-12).
3. ↑ (Gaztelaniaz) «Portal Educación Cívico Tributaria. Agencia Tributaria. - ¿Desde cuándo hay impuestos?» www.agenciatributaria.es (Noiz kontsultatua: 2019-03-12).
4. ↑ (Gaztelaniaz) «Impuestos en España: clases de impuestos tributarios» IONOS Startupguide (Noiz kontsultatua: 2019-03-12).