Albert Camus

Albert Camus
	; Irudi gehiago
Bizitza
Jaiotza	Dréan (en) , 1913ko azaroaren 7a
Herrialdea	Frantzia
Bizilekua	Frantzia
Lehen hizkuntza	frantsesa
Heriotza	Villeblevin, 1960ko urtarrilaren 4a (46 urte)
Hobiratze lekua	Cemetery in Lourmarin (en)
Heriotza modua	istripuzko heriotza: single-vehicle accident (en)
Familia
Ezkontidea(k)	Simone Hié (en) (1934ko ekainaren 16a - 1940ko iraila); Francine Faure (en) (1940ko abenduaren 3a - 1960ko urtarrilaren 4a)
Bikotekidea(k)	ikusi Blanche Balain (en) ; María Casares; Mamaine Koestler; María Casares; Catherine Sellers (en) ; Mette Ivers;
Seme-alabak	ikusi Catherine Camus; Jean Camus;
Hezkuntza
Heziketa	Aljerko Unibertsitatea ; (1935 - 1936ko maiatza) : filosofia
Hezkuntza-maila	licence (en) ; DES (en)
Hizkuntzak	frantsesa
Jarduerak
Jarduerak	idazlea, filosofoa, eleberrigilea, kazetaria, saiakeragilea, antzerkigilea, gidoilaria, Frantziako Erresistentziako kidea, poeta, futbolaria eta iritzi-kazetaria
Lantokia(k)	Paris
Enplegatzailea(k)	Alger républicain (en) (1938 - 1939); Le Soir républicain (en) (1939 - 1940); Paris-Soir (en) (1940 - 1941); Combat (en) (1943 - 1947); L'Express (1955 - 1956)
Lan nabarmenak	ikusi L'homme révolté (en) ; A Happy Death (en) ; The Fall (en) ; The Myth of Sisyphus (en) ; Arrotza; Izurria; Albert Camus, María Casares. Correspondence (1944-1959) (en) ; Caligula (en) ; Neither Victims Nor Executioners (en) ;
Jasotako sariak	ikusi Literaturako Nobel Saria (1957) ; Médaille de la Résistance (1946) ;
Influentziak	Søren Kierkegaard, André Malraux, Plotino, Friedrich Nietzsche, Franz Kafka, Jean Grenier (mul) , André Gide, Fiodor Dostoievski, Lev Xestov, Martin Heidegger, Karl Jaspers, Simone de Beauvoir eta Jean-Paul Sartre
Kidetza	Arteen eta Zientzien Ameriketako Estatu Batuetako Akademia; comité de lecture des éditions Gallimard (en)
Mugimendua	Filosofia kontinentala
Zerbitzu militarra
Parte hartutako gatazkak	Bigarren Mundu Gerra
Sinesmenak eta ideologia
Erlijioa	ateismoa

Albert Camus (/alˈbɛʁ kaˈmy/ (Audio·info) Mondovi, Aljeria, 1913ko azaroaren 7a - Villeblevin, Borgoina, Frantzia, 1960ko urtarrilaren 4a) idazle eta filosofo frantziarra izan zen. Frantsesezko egilerik handienetarikoa da, absurdoa landu zuena: "Absurdoa oinarrizko kontzeptua eta lehenengo egia da". 1957an jaso zuen Literaturako Nobel Saria. Antzerkia, saioak, eleberriak eta ipuinak idatzi zituen. Politika arloan, 1934an Frantziako Alderdi Komunistan sartu zen.

Bigarren Mundu Gerran Frantziako erresistentzian ibili zen. Espainiako Gerra Zibilean Francoren aurka kokatu zen. SESB-en erregimen totalitarioaren kontra ere azaldu zen. 1960an hil zen auto istripuan. Arrotza (1967an eta 2001an) eta Izurria (1991an) liburu ezagunak zinemara eraman dituzte.

Biografia

Laborari familia batean sortu zen, garai hartan Frantziako kolonia zen Aljerian, Mondovi/Dréan (arabieraz: الدرعان‎) ekialdeko kostaldeko herrian. Filosofia ikasten hasi zen, baina tuberkulosiak jota ikasketak utzi behar izan zituen. Literaturan eta kazetaritzan hasi ondoren L'Envers et l'Endroit, (Aurkia eta ifrentzua, 1937), Noces (Ezteiak, 1938) Frantziara jo zuen. Nazien aurkako erresistentzian, Combat egunkariko zuzendari izan zen (1944-1946). Sartreren aurka agertu zen 1952an, komunistengandik hurbilegi zegoelakoan, eta humanismo konprometitu baten aldeko bideak proposatu zituen, absurdua gaindituz, L'Étranger eleberrian (1942; Arrotza, J. M. Agirrek euskarara itzulia) eta Le Mythe de Sisyphe filosofia saioan (Sisiforen mitoa, 1942) aurreratu zuen bezala. Camusen unibertsoa gizonaren, absurduaren eta borrokaren beharraren inguruan mugitu zen; hasieran gizabanakoaren konpromisoaren alde agertu bazen ere (Caligule eta Le Malentendu antzezlanak, 1944), geroko obretan gizarteak gaizkiaren aurka aritzeko behar duen morala proposatu zuen La Peste eleberria (Izurria, 1947); L'État de siège antzezlana (Setioa, 1948). Abstentzionismoaren etsai izan zen eta, era berean, helburuak bitartekoak justifikatzen dituelako teoriaren kontrakoa Les Justes (Zintzoak) antzezlana, 1949; L'Homme revolté (Gizon matxinatua) historiari buruzko saioa, 1951. Bestalde giza jokabideak kezkatzen zuen La Chute (Erorketa, 1956). Hala, Camusek zoriona baino lurreko arazoen aurreko kontzientzia sustatzen duen humanismoa aldarrikatu zuen, metafisika eta politikako ametseetatik urrun: L'Exil et le Royaume (Erbestea eta Erresuma, 1958) kontakizun bilduma. Idazle zuhurra eta zorrotza izan zen Camus; idazkera neutroa bilatzen saiatu zen, gehiegikeriarik gabeko estilo baten bidez. Bere pentsaeraren oinarriak azaltzen zituzten artikulu asko idatzi zituen (Actuelles, artikulu bilduma, 1939-1958; Carnets, hilondoko bilduma, 1962). 1960. urtean hil zen, auto istripu batean^[1].

Idazlanak

Eleberriak

L'Étranger (1942)
La Peste (1947)
La Chute (1956)
La Mort heureuse (hilondoko, 1970)
Le premier homme (hilondoko, 1995)

Ipuinak

La Femme Adultère (1954)
L'Exil et le Royaume (1957)

Ez fikziozkoak

L'Envers et l'Endroit (1937)
Noces (1938)
Le Mythe de Sisyphe (1942)
Combat (1946)
L'Homme révolté (1951)
Carnets, mai 1935 - fevrier 1942 (1962)
Carnets 1943-1951 (1965)
Albert Camus, Maria Casarès. Correspondance inédite (1944-1959). Avant-propos de Catherine Camus. (2017)

Antzerkiak

Caligula (1938)
Le Malentendu (1944)
L'État de siège (1948)
Les Justes (1949)
Les Possédés (1959)

Euskaraz

Arrotza (L'Étranger) (2000). Hiria argitaletxea. Itzultzailea: Xabier Galarreta^[2].
Arrotza (L'Étranger) (2017). Erein argitaletxea. Itzultzailea: Josu Zabaleta.
Izurria (La peste) (1992). Imanol Tapiak euskaratu zuen, Ibaizabal argitaletxeko Literatura Unibertsala sailean ^[3].

Bibliografia

Camus, Albert; Garmendia, Xalbador (itzul.); Urkizu, Patri (edizio lana): Gizon zuzenak. Bost ekitalditan moldatu antzerkia. - Egan, 2017-3/4, 225-295.

Erreferentziak

Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2011/12/26 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.

↑ «Albert Camusen errebeldia • ZUZEU» ZUZEU 2010-01-09 (Noiz kontsultatua: 2019-01-25).
↑ «NorDaNor | EIZIE» nordanor.eus (Noiz kontsultatua: 2019-01-25).
↑ Lertxundi, Anjel.- Itzuliz usu begiak. Irun, Alberdania, 2019. orr. 195

Basatarrika, I. 1957: Albert Camus edo gizatasun etsia, Jakin, 5: 51-60.
Beltza 1980: Sartre Camus-en aurka, edo Iraultza eta Errebolta, Jakin, 14/15: 190-195.

Ikus, gainera

Frantsesezko literatura

Kanpo estekak

(Frantsesez) Webgune monografikoa
Albert Camus Armiarma.com
Fonds Albert Camus - Cité du livre d'Aix en Provence
Société des Études Camusiennes
The Albert Camus Society
Asociación de Estudios Camusianos en España

Datuak: Q34670
Multimedia: Albert Camus / Q34670
Aipu famatuak: Albert Camus

[1] «Albert Camusen errebeldia • ZUZEU» ZUZEU 2010-01-09 (Noiz kontsultatua: 2019-01-25).

[2] «NorDaNor | EIZIE» nordanor.eus (Noiz kontsultatua: 2019-01-25).

[3] Lertxundi, Anjel.- Itzuliz usu begiak. Irun, Alberdania, 2019. orr. 195

[1]

i e a Literaturako Nobel Saridunak
1901–1925	Sully Prudhomme (1901) • Theodor Mommsen (1902) • Bjørnstjerne Bjørnson (1903) • Frédéric Mistral / José Echegaray (1904) • Henryk Sienkiewicz (1905) • Giosuè Carducci (1906) • Rudyard Kipling (1907) • Rudolf Eucken (1908) • Selma Lagerlöf (1909) • Paul Heyse (1910) • Maurice Maeterlinck (1911) • Gerhart Hauptmann (1912) • Rabindranath Tagore (1913) • Romain Rolland (1915) • Verner von Heidenstam (1916) • Karl Gjellerup / Henrik Pontoppidan (1917) • Carl Spitteler (1919) • Knut Hamsun (1920) • Anatole France (1921) • Jacinto Benavente (1922)• W. B. Yeats (1923) • Władysław Reymont (1924) • George Bernard Shaw (1925)
1926–1950	Grazia Deledda (1926) • Henri Bergson (1927) • Sigrid Undset (1928) • Thomas Mann (1929) • Sinclair Lewis (1930) • Erik Axel Karlfeldt (1931) • John Galsworthy (1932) • Ivan Bunin (1933) • Luigi Pirandello (1934) • Eugene O'Neill (1936) • Roger Martin du Gard (1937) • Pearl S. Buck (1938) • Frans Eemil Sillanpää (1939) • Johannes Vilhelm Jensen (1944) • Gabriela Mistral (1945) • Hermann Hesse (1946) • André Gide (1947) • T. S. Eliot (1948) • William Faulkner (1949) • Bertrand Russell (1950)
1951–1975	Pär Lagerkvist (1951) • François Mauriac (1952) • Winston Churchill (1953) • Ernest Hemingway (1954) • Halldór Laxness (1955) • Juan Ramón Jiménez (1956) • Albert Camus (1957) • Boris Pasternak (1958) • Salvatore Quasimodo (1959) • Saint-John Perse (1960) • Ivo Andritx (1961) • John Steinbeck (1962) • Giorgos Seferis (1963) • Jean-Paul Sartre (sariari uko egin zion) (1964) • Mikhail Xolokhov (1965) • Shmuel Yosef Agnon / Nelly Sachs (1966) • Miguel Ángel Asturias (1967) • Yasunari Kawabata (1968) • Samuel Beckett (1969) • Aleksandr Solzhenitsin (1970) • Pablo Neruda (1971) • Heinrich Böll (1972) • Patrick White (1973) • Eyvind Johnson / Harry Martinson (1974) • Eugenio Montale (1975)
1976–2000	Saul Bellow (1976) • Vicente Aleixandre (1977) • Isaac Bashevis Singer (1978) • Odysseas Elytis (1979) • Czesław Miłosz (1980) • Elias Canetti (1981) • Gabriel García Márquez (1982) • William Golding (1983) • Jaroslav Seifert (1984) • Claude Simon (1985) • Wole Soyinka (1986) • Joseph Brodsky (1987) • Nagib Mahfuz (1988) • Camilo José Cela (1989) • Octavio Paz (1990) • Nadine Gordimer (1991) • Derek Walcott (1992) • Toni Morrison (1993)• Kenzaburō Ōe (1994) • Seamus Heaney (1995) • Wisława Szymborska (1996) • Dario Fo (1997) • José Saramago (1998)• Günter Grass (1999) • Gao Xingjian (2000)
2001–egun	V. S. Naipaul (2001) • Imre Kertész (2002) • J. M. Coetzee (2003) • Elfriede Jelinek (2004) • Harold Pinter (2005) • Orhan Pamuk (2006) Doris Lessing (2007) • J. M. G. Le Clézio (2008) • Herta Müller (2009) • Mario Vargas Llosa (2010) • Tomas Tranströmer (2011) Mo Yan (2012) • Alice Munro (2013) • Patrick Modiano (2014) • Svetlana Aleksievitx (2015) • Bob Dylan (2016) • Kazuo Ishiguro (2017) • Olga Tokarczuk (2018) • Peter Handke (2019) • Louise Glück (2020) • Abdulrazak Gurnah (2021) • Annie Ernaux (2022) • Jon Fosse (2023) • Han Kang (2024)
1: Ez zuten eman