Emba Nehri
| Emba Ембі / Жем (Kazakça) Эмба (Rusça) | |
|---|---|
 Emba Nehri'nin Hazar Denizine yakın aşağı kısmı, Sentinel-2 görüntüsü
| |
| Konum | |
| Ülke(ler) |  Kazakistan
|
| Eyalet(ler) | Aktöbe, Atırav |
| İlçe(ler) | Mugaljar, Bayganin, Jılıoy |
| Şehir(ler) | Embi, Jem |
| Genel bilgiler | |
| Kaynak | Mugoçar[1] 49°06′35″N 58°42′00″E / 49.109600°K 58.699900°D |
| Kaynak rakımı | y. 499 m (1.637 ft)[2] |
| Ağız | Hazar Denizi[3] (sel döneminde) 46°43′15″N 53°08′57″E / 46.720800°K 53.149200°D |
| Ağız rakımı | y. -28 m (-92 ft)[2] |
| Yükseklik farkı | y. 527 m (1.729 ft)[2] |
| Uzunluk | 712 km (442 mi) |
| Havza alanı | 40.400 km2 (15.600 sq mi) |
| Debi | 17,5 metreküp/saniye (620 cu ft/s) (Ağız'ın 152 km yukarısı) |
| Sağ kolları | Temir |
| Sol kolları | Atsaksy |
Emba (Kazakça: Ембі Embi ya da Жем Jem, Rusça: Эмба), Kazakistan'ın batısında Aktöbe eyaletinin Mugaljar ve Bayganin ilçeleri ile Atırav eyaletinin Jılıoy ilçesinden akan bir nehirdir. 712 kilometre (442 mi) uzunluğunda ve 40.400 kilometrekare (15.600 sq mi) drenaj havzasına sahiptir.[4]
Nehir yolu
[değiştir | kaynağı değiştir]Emba, Mugoçar'ın batı yamaçlarından doğar ve güneybatıya doğru Üstyurt Platosu'ndan Hazar Denizi'ne akar. Hazar Denizi'ne girmeden yaklaşık 100 kilometre (62 mi) önce, yer yer birkaç göl oluşturur ve bu göller ince kanallarla birbirine bağlıdır.[5][6] Burada ayrıca bir dizi sığ lagün bulunur. 18. yüzyılda bu lagünler gemi taşımacılığı için uygundu.[7]
Nehirin üçte birlik alt kısmı tuzlu jeolojik katmanların bulunduğu bir bölgeden geçer ve bu da suyun tuzluluk oranının artmasına neden olur. Petrol ve doğal gaz açısından zengin olan Emba sahası, nehrin aşağı kesimlerinde yer almaktadır.[7]
Emba kar suların erimesi ile beslenen bir nehirdir. Kasım-Mart ayları arasında donmaktadır. Hazar Denizi'ne sadece sel dönemlerinde ulaşır.[7][8]
Nehir kolları
[değiştir | kaynağı değiştir]Emba'nin sağ kolu Temir, sol kolu Atsaksy nehirleridir.[4]
Avrupa ve Asya arasındaki sınır
[değiştir | kaynağı değiştir]Bazı uzmanlara göre Emba Nehri Asya ve Avrupa arasındaki sınırı temsil etmektedir. Bu ilk olarak İsveçli subay ve haritacı Philip Johan von Strahlenberg tarafından öne sürülmüştür.
Rus Coğrafya Derneği'nin Nisan/Mayıs 2010'da Kazakistan'a yaptığı keşif gezisinin[9] ilk sonuçları, Avrupa ile Asya arasındaki sınırın Ural Nehri ve Emba boyunca belirlenmesinin yeterli bilimsel temele sahip olmadığını göstermiştir. Sorun, Güney Ural Dağları'nın kendi ekseninden sapması ve birkaç parçaya bölünmesidir. Dağlar giderek düzleşmekte ve coğrafi bir sınır olarak önemini yitirmektedir. Ural ve Emba nehirlerini güney sınırı olarak kabul etmek çok anlamlı değildir çünkü araziler her iki tarafta da benzerdir. Ayrıca yaşam ve ekonomik alanlar da nehirler tarafından bölünmüş değildir.
Keşif gezisi sonucunda şu öneride bulunulmuştur: Sınırın güney kısmı; Ural Dağları'ndan Mugoçar Dağları'na (Kazakistan, Aktöbe Eyaleti), oradan da Hazar Depresyonu'nun güney kenarı boyunca, Doğu Avrupa Platosu'nun bittiği yere kadar uzanmaktadır. Hazar Depresyonu milyonlarca yıl önce Hazar Denizi'nin Üstyurt Platosu'nun batı yamaçlarını aşındırmasıyla oluşmuştur. Bilim adamlarına göre, Avrupa ve Asya arasındaki sınır, jeolojik oluşumların bulunduğu bu yamaçlar olarak düşünülmelidir.
Petrol havzası
[değiştir | kaynağı değiştir]Emba petrol havzası, doğuda Mugoçar Dağları ve batıda Volga Nehri arasında kalan bölgede yer almaktadır. Bu bölge eskiden beri mucize yağ ile kutsanmış topraklar anlamına gelen maily kiyan olarak biliniyordu. İngiliz tüccar Gok, 17. yüzyılın ortalarında seyahatı sırasında Emba Nehri yakınlarında su yerine petrol fışkıran bir pınar gördüğünden bahsetmiştir.[7] Bolşevikler 1919-1921 yılları arasında, petrolü Rusya'nın merkezine taşımak için Aleksandrov Gay tren istasyonundan başlayarak Algemba demiryolu ve boru hattını inşa etmeye çalışmışlardır. Ancak lojistik sorunlar nedeniyle büyük can kayıpları yaşandı ve proje başarısızlıkla sonuçlandı.[10]
Dipnot
[değiştir | kaynağı değiştir]Emba nehrinin adı, Alexander von Humboldt'a göre, Bizanslı bir yazar olan Menander Protektor'un bir yazısında Ikh (eski Yunanca Ἴχ) nehri olarak geçmektedir.[11]
Emba kıyısındaki yerleşim yerleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Galeri
[değiştir | kaynağı değiştir]-
Emba Nehri -
Emba Nehri -
Emba Nehri
.jpg)
.jpg)
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Sovyet haritasındaki kaynak yeri 557 rakımlı tepenin güneyinde (haritada: Эмба) (Rusça) 1:500.000". 2 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ocak 2024.
- ^ a b c Google Earth
- ^ "Sovyet haritasındaki ağız yeri (haritada: Эмба) (Rusça) 1:500.000". 2 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ocak 2024.
- ^ a b Эмба (река) 18 Ağustos 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Büyük Sovyet Ansiklopedisi
- ^ "M-40 Topographic Chart (maps.vlasenko.net) (Rusça) 1:1.000.000". 6 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ekim 2023.
- ^ "L-39 Topographic Chart (maps.vlasenko.net) (Rusça) 1:1.000.000". 3 Eylül 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ekim 2023.
- ^ a b c d Zonn, Igor S. (26 Mayıs 2010). The Caspian Sea Encyclopedia. Springer. ISBN 9783642115240. Erişim tarihi: 26 Temmuz 2013.
- ^ "Эмба". Entsiklopediheskiy slovar Brokgauza i Yefrona (Rusça). 1906.
- ^ Ural - Avrupa-Asya sınırı/Урал — граница Европы и Азии 8 Haziran 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Rusça)
- ^ "Кровавые стройки века". History Lost. 9 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ağustos 2015.
- ^ Menander Protektor: Hist. Legat. Barbarorum ad Romanos. ed. Niebuhr, Bonn 1829, S. 300. Vergleiche Alexander von Humboldt: Central-Asien: Untersuchungen über die Gebirgsketten und dievergleichende Klimatologie. 18 Ağustos 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Berlin 1844, S. 466ff (Almanca)
