İçeriğe atla

Üsküp

Bağlantıları değiştir
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Üsküp
Скопjе
Shkup
Başkent
Üsküp bayrağı
Bayrak
Üsküp arması
Arma
Makedonya üzerinde Üsküp
Üsküp
Üsküp
Üsküp’ün Kuzey Makedonya'daki konumu
ÜlkeKuzey Makedonya Kuzey Makedonya
BölgeÜsküp
BelediyeBüyük Üsküp
Alt idari birimler
İdare
 • Belediye BaşkanıDaniela Arsovska (Bağımsız)
Yüzölçümü
 • Toplam571,46 km²
Rakım240 m
Nüfus
 (2002)[1][2]
 • Toplam668.518
 • Yoğunlukoto/km²
Zaman dilimiUTC+01.00 (OAS)
 • Yaz (YSU)UTC+02.00 (OAYS)
Alan kodu(+389) 02
Plaka koduSK

Üsküp (Makedonca: Скопје, trl: Skopye Makedonca telaffuz: [ˈskɔpjɛ]), Kuzey Makedonya'nın başkenti ve en büyük kentidir. Ülkenin politik, kültürel, ekonomik ve akademik merkezi olan kent, ortasından geçen Vardar Nehri tarafından ikiye ayrılır.

Kent en geç MÖ 4000'den beri bir yerleşim bölgesidir; kent merkezine tepeden bakan Üsküp Kalesi'nde Neolitik dönem yerleşimlerinin kalıntıları bulunmuştur. MS 1. yüzyılın başlarında yerleşim Romalılar tarafından ele geçirilmiş ve yerleşim bir ordu kampına dönüştürülmüştür.[3][4] Roma İmparatorluğu'nun 395 yılında doğu ve batı olarak ikiye bölünmesiyle birlikte o zamanki adıyla Scupi İstanbul merkezli Bizans'ın hakimiyetinde kalmıştır. Üsküp, Orta Çağ'ın başlarında Bizans ile 972 ile 992 yılları arası kenti başkent haline getiren Bulgar İmparatorluğu arasındaki çekişmelerin ortasında kalmıştır. 1282'de Sırp İmparatorluğu'nun bir parçası olan kent 1346'da ülkenin başkenti olmuş, 1392 yılında Osmanlılar tarafından ele geçirilmiş ve Türkler tarafından Üsküp olarak adlandırılmıştır. 500 yıldan uzun süre Osmanlı hakimiyetinde kalan kent önce Rumeli Eyaleti'ne bağlı Üsküp Sancağının merkezi olmuş, daha sonra vilayet sistemine geçilmesiyle oluşturulan Kosova Vilayeti'nın da merkezi olmuştur. 1912'de Balkan Savaşları vasıtasıyla Sırbistan Krallığı tarafından ele geçirilen kent,[5] I. Dünya Savaşı'ndan sonra yeni kurulan Yugoslavya Krallığı'nın bir parçası olmuştur. II. Dünya Savaşı'nda Mihver Devletleri safındaki Bulgaristan tarafından işgal edilmişse de 1944'te Yugoslavya Sosyalist Federal Cumhuriyeti'ni meydana getiren federal devletlerden Makedonya Sosyalist Cumhuriyeti'nin başkenti olmuştur. Üsküp II. Dünya Savaşı'ndan sonra hızlı bir gelişim gösterdiyse de 1963'te yıkıcı bir depremle oldukça zarar görmüş, 1991'de Yugoslavya'dan bağımsızlığını ilan eden Kuzey Makedonya'nın başkenti olmuştur.

Üsküp, Vardar Nehri yatağında kurulmuştur ve Balkanlar'da Belgrad'la Atina arasında hemen hemen ortada bulunur. Metal sanayi, kimya, kerestecilik, tekstil, dericilik ve basım endüstrilerinin merkezlerinden olan kent kültür ve spor faaliyetleriyle birlikte ticaret, taşımacılık ve bankacılık sektörlerinin gelişimiyle birlikte gelişimini hızlandırmıştır. 2002 resmi nüfus sayım sonuçlarına göre 506.926 kişilik nüfusa sahip kent son döneme ait iki gayriresmî tahminlere göre 491.000[6] ile 668.518 kişi arası nüfusa sahiptir.[7]

Etimoloji

[değiştir | kaynağı değiştir]

Üsküp adı Trak kökenli[8][9] klasik dönem Grek-Roma dönemi sınır kasabasının Latince'deki adı olan Scupiden gelmiştir.[10] Osmanlı zamanında Osmanlı Türkçesi versiyonu (Osmanlıca: اسكوب) Üsküp adıyla anılan kent 1912-1941 arası Yugoslavya Krallığı döneminde Sırpça Skoplje (Скопље) olarak adlandırılmıştır. Bulgaristan Krallığı işgali altında olduğu 1941-1944 arası Skopie (Скопие) adını alan kent 1945'te Makedonca Skopje (Скопје) adını almıştır ve resmi olarak da bu ad kullanılmaktadır ancak Türkçede Üsküp olarak anılmaya devam etmektedir.

Coğrafya

[değiştir | kaynağı değiştir]

Topografya

[değiştir | kaynağı değiştir]

Üsküp Kuzey Makedonya’nın kuzeyinde, Balkan yarımadası'nın merkezinde ve Belgrad ile Atina arasında ve Kosova’ya yakın bir bölgededir. Şehir, Yunanistan'da Ege Denizi'ne akan Vardar Nehri boyunca batı-doğu eksenine göre Üsküp vadisinde inşa edilmiştir. Vadi yaklaşık 20 km genişliğindedir[11] ve kuzey ve güneydeki birkaç dağ sırası ile sınırlıdır. Bu aralıklar, Vardar ve kuzeyden gelen küçük bir nehir olan Serava boyunca yayılan Üsküp'ün kentsel genişlemesini sınırlar.İdari sınırları içinde, Üsküp Şehri 33 km'dan fazla uzanır,[12] ancak yalnızca 10 km genişliğindedir.[13]

Bardovci yakınlarındaki Üsküp vadisinin manzarası.

Üsküp, deniz seviyesinden yaklaşık 245 m yüksekliktedir ve 571.46 km2 kapsar.[14] Kentleşmiş alan yalnızca 337 km2 kapsar ve hektar başına 65 yerli nüfus yoğunluğu vardır.[15] Üsküp, idari sınırları içinde, Dračevo, Gorno Nerezi ve Bardovci dahil olmak üzere birçok köyü ve diğer yerleşim yerlerini kapsar. 2002 nüfus sayımına göre, Üsküp şehrinin kendisi 428,988 nüfuslu ve idari sınırlar içinde 506,926 kişiden oluşuyordu.[16]

Üsküp Şehri, Kuzeydoğudaki Kosova sınırına ulaşır. Saat yönünde, Čučer-Sandevo, Lipkovo, Aračinovo, Ilinden, Studeničani, Sopište, Želino ve Jegunovce belediyeleri ile de komşudur.

Üsküp Şehri, idari sınırları kırmızı renktedir.

İklim

[değiştir | kaynağı değiştir]

Nemli astropikal iklime sahip olan Üsküp’te yaz mevsimi sıcak ve nemli, kış mevsimi soğuk ve nemlidir. Kışları çoklukla kar yağar. Yaz aylarında ortalama sıcaklık 31 °C’dir. Bu sıcaklık bazen 40 °C’nin üstüne çıkar. İlkbahar ve güz mevsimlerinde sıcaklık 15 °C ila 24 °C arasında değişir. Kış aylarında ortalama sıcaklık 6 °C civarındadır; geceleri de sıcaklık genellikle 0 °C’nin altına düşer. Bu sıcaklık düşüşü -10 °C’ye kadar ilerleyebilir. Yıl boyunca yağışın en yoğun olduğu dönemler Ekim-Aralık ve Nisan-Haziran dönemleridir.


 Üsküp iklimi 
Aylar Oca Şub Mar Nis May Haz Tem Ağu Eyl Eki Kas Ara Yıl
Ortalama en yüksek sıcaklık (°C) 4,3 8,4 13,8 18,5 23,7 27,5 30 30 26 19,3 10,2 5,1 12
Ortalama sıcaklık (°C) 0,2 3,2 7,6 12,1 17 20,8 23,1 22,6 18,5 12,3 5,7 1,2 18,07
Ortalama en düşük sıcaklık (°C) −3,4 −1,3 1,9 5,4 9,9 13,1 14,9 14,6 11,3 6,3 1,3 −2,4 5,97
Ortalama yağış (mm) 33,6 37,2 35,8 40,4 61,8 45,9 33,6 31,3 41 44 56,3 46,1 507
Kaynak: World Meteorological Organization Hong Kong Observatory


Hidrografi

[değiştir | kaynağı değiştir]
Vardar ve Taş Köprü, şehrin sembolü.
Üsküp’ün uydu fotoğrafı
Üsküp’ün içinden akan Vardar

Üsküp'ün içinden akan Vardar nehri Gostivar yakınlarındaki kaynağından yaklaşık 60 km uzaklıktadır. Üsküp'te ortalama deşarjı 51 m3/s, mevsimlere bağlı olarak geniş bir genlik ile mayıs'ta 99,6 m3/s ve temmuz'da 18,7 m3/s arasındadır. Su sıcaklığı ocak ayında 4.6 °C ile temmuz ayında 18.1 °C arasındadır.[17]

Vardar, Gostivar yakınlarındaki kaynağından 25 kilometre sonra Üsküp’e ulaşır. Şehirdeki akımı, Selanik yakınlarında bulunan deltadaki akımına çok yakındır. Nehir, Üsküp içinde birkaç menderes yaparak akar. Üsküp’te birkaç dere, Vardar’a karışır. Bunlar içinde en uzunu 130 kilometre uzunluğundaki Treska Nehri’dir.

Üsküp'ün merkezinden geçen ana nehir yakl. 1950

Şehir sınırları içinde birçok nehir Vardar'la buluşur. En büyüğü 130 km uzunluğundaki Treska'dır. Üsküp şehrinin batı ucundaki Vardar'a ulaşmadan önce Matka Kanyonu'nu geçer. Kosova'dan gelen Lepenac, kentsel alanın kuzeybatı ucundaki Vardar'a akar. Yine kuzeyden gelen Serava, Eski Çarşı'nın içinden geçerek, suları çok kirli olduğu için Batı'ya yönlendirildiği 1960'lara kadar akmıştı. Başlangıçta, Makedonya Bilim ve Sanat Akademisi'nin yatağına yakın bir yerde Vardar ile buluştu. Günümüzde, Scupi harabelerinin yakınında Vardar'a dökülmektedir.[18] Son olarak, kaynağı Vodno Dağı'nda olan Markova Reka, şehrin doğu ucunda Vardar ile buluşur. Bu üç nehir 70 km uzunluğundan daha kısadır.[13]

Matka Kanyonu ve Treska, Üsküp şehrinin batı ucunda.

Üsküp şehri, Treska üzerinde bulunan iki yapay göle sahiptir. Matka Gölü, 1930'larda Matka Kanyonu'nda bir baraj inşaatının sonucudur ve Treska gölü 1978'de eğlence amaçlı kazılmıştır.[13] Bu göller, şehrin birkaç kilometre uzağındadırlar. Kentsel alanın kuzeydoğu ucunda, Smiljkovci yakınlarında üç küçük doğal göl bulunabilir. Vardar nehri tarihsel olarak, çıkışının 1110 m3/s−1'a ulaştığı 1962'de olduğu gibi birçok sele neden oldu.[17] Bizans döneminden bu yana riskleri sınırlamak için çeşitli çalışmalar yapılmıştır ve 1994 yılında Treska üzerinde Kozjak barajının inşasından bu yana sel riski sıfıra yakındır.[19]

Alt toprak, Vardar nehri tarafından beslenen ve bir yeraltı nehri işlevi gören büyük bir su tablası içerir. Masanın altında marl içinde bulunan bir akifer (ingilizce:aquifer) bulunur. Su tablası yerin 4 ila 12 m altında ve 4 ila 144 m derinliğindedir. Birkaç kuyu sularını toplar ancak Üsküp'te kullanılan içme suyunun çoğu, şehrin batısında bulunan Rašče'deki karstik bir kaynaktan gelir.[15]

  • Treska kanyonu terk ediyor.
    Treska kanyonu terk ediyor.
  • Treska gölü.
    Treska gölü.
  • Şehrin kuzeyindeki Serava.
    Şehrin kuzeyindeki Serava.

Jeoloji

[değiştir | kaynağı değiştir]

Üsküp, kuzeyden Şar Dağları ile çevrilidir. Bu dağların arkasında, komşu devlet Kosova yer alır. Yine bu önemli dağ silsilesinin dışında, şehir orta yükseklikte bazı dağ ve tepelerle çevrilidir.

Tarih

[değiştir | kaynağı değiştir]

Antik tarih ve Roma dönemi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Üsküp en az MÖ 4000'den beri bir yerleşim yeridir[20] ve Üsküp Kalesi'nde Neolitik döneme ait kalıntılar vardır. Üsküp Vadisi'nde yaşayan tanımlanabilmiş ilk insanlar muhtemelen Triballi'lerdir.[21] Daha sonra Paionianlar tarafından yerleşilen bölge MÖ 3. yüzyılda Dardaniler tarafından istila edilmiştir. Antik dönemde Scupi olarak anılan kent, MÖ 2. yüzyılda Naissus'tan Vilazora'ya kadar uzanan Dardanya'nın merkezi olmuştur.[22]

Şehrin Roma egemenliğine geçiş, Makedonya-Roma savaşları sonrasında olmuştur. Üsküp, bu savaşlar sonrasında ele geçirilmiştir. Romalı tarihçi Titus Livius, Scupi (şehrin o dönemki adı) şehrine dair ilk tarihî kaynağı yazmıştır. Jeostratejik konumu sebebiyle Üsküp, bu dönemde büyük ve özel bir konum kazanmıştır. Roma’nın Illyricum idari bölgesinin bir parçası olarak şehir, VII Lejyon askerleri tarafından Latinleştirilmiştir. 2., 3. ve 4. yüzyıllara ait Roma yazıtlarından, şehrin bu dönemlerde büyük nüfus artışına uğradığı anlaşılmıştır.[23]

300’lü yıllarda, özellikle 313 sonrasında şehirde Hristiyanlık yayılmaya başlamıştır. Bu şekilde de Üsküp’te, piskoposluk kurulur. 4., 5. ve 6. yüzyıllarda şehir Doğu Roma İmparatorluğu içinde saraylar, hamamlar, meydan ve sokaklar, su idare sistemleri ile gelişkin bir şehir olmuştur.[23]

Bulgar ve Sırp dönemleri

[değiştir | kaynağı değiştir]

10. yüzyılda, 972-992 yılları arasında Üsküp, Birinci Bulgar Devleti’nin başkenti olmuştur.[23][24] 1093'te Sırp jupan (bölge yöneticisi) Vukan, şehrin üstündeki Norman hâkimiyetini kesmiştir.[23] 1189 yılında şehir, Sırp krallığı içinde yer almıştır.[25]

Üsküp, 11. yüzyıldan 14. yüzyıla kadar sık sık el değiştirmiştir. Bu el değiştirmelerde genelde Bulgarlar, Sırplar ve Doğu Romalılar mücadele içinde olmuşlardır.

Osmanlı İmparatorluğu dönemi

[değiştir | kaynağı değiştir]
1594 yılındaki Üsküp için bir çizim
Osmanlı egemenliğinin son yıllarında Üsküp (1909)
Üsküp'te Osmanlılar devrinde ilk 1 Mayıs kutlaması, 1909
20. yüzyıla ait bir Üsküp kartpostalı
“Üsküp şehrinden selam” notu ile

19 Ocak 1392 tarihinde Üsküp, Osmanlı Türklerinin egemenliğine girmiştir. Şehir, bu tarihten sonra “Üsküp” (اسكوب) adını almıştır. Aziz Teodor Manastırı’ndaki bir rahip, şehrin Türklerin hükmüne geçişini şu şekilde kayda almıştır: “69’uncu yılın (1392) 6’ncı gününde (19 Ocak) Türkler şehri ele geçirdiler”. 1392 yılından itibaren ekonomik ve idari bakımdan şehirde büyük değişiklikler olmaya başlamıştır. Coğrafi konumunun sonucu olarak şehir, Türklerin sonraki fetihleri için merkez olmuştur. Şehir, Osmanlı İmparatorluğu egemenliği sonrasında politik ve ekonomik açıdan çok güçlü bir hâle gelmiştir.[23]

16. yüzyılda Üsküp’ün nüfusuna dair bilgiyi Evliya Çelebi vermiştir. Bu ünlü Türk seyyaha göre şehirde 10.160 hane bulunmaktadır. Şehrin gelişimi 1689 yılında aniden kesilmiştir. 1683-1699 Osmanlı-Avusturya Savaşları sırasında Avusturya ordusu birlikleri General Piccolomini önderliğinde, Balkanlar’daki Osmanlı İmparatorluğu topraklarına girmiştir. Uzun bir yarma hareketi ile Kaçanik Kalesi’nin ele geçirilmesi sonrasında Üsküp önlerine gelinmiştir. 25 Ekim 1689 tarihinde Avusturya birlikleri Üsküp’ü büyük direnişle karşılaşmadan ele geçirmiş ve şehirde büyük ve zararlı faaliyetlerde bulunmuştur. General Piccolomini’nin emriyle şehir ateşe verilmiştir. Bu yangın ve yıkım, 26 ve 27 Ekim olarak iki gün sürmüştür. Bu büyük yıkımda birçok dükkân ve ev yok edilmiş, en büyük zarar da şehrin Yahudi mahallesinde görülmüştür.[23] Bu zarar verici saldırılar, Osmanlı Ordusu’nun karşı saldırısı ile püskürtülmüş ve devletin Avusturya ordusu geldiği gibi, Osmanlı topraklarından çıkartılmıştır.

1873 yılında Selanik-Üsküp tren hattı açılmıştır. Bu hattın açılması ve sonrasında Mitroviça yönünde gelişmesi, Üsküp’ü gelişiminde büyük katkı sahibi olmuştur. Bu tarihler aynı zamanda Balkanlar’da Osmanlı İmparatorluğu’na karşı girişilen isyanların artmaya başladığı dönemdir.

Osmanlı İmparatorluğu’nun son döneminde Üsküp, Kosova Vilayeti’nin başkenti olmuştur. 1900-1908 tarihleri arasında Hafız Paşa, şehirde birçok bina yaptırmıştır. Bunlar Islahhane, İdadiye, Vardar ve Serava akarsularının ıslahı gibi imar çalışmaları gerçekleştirilmiştir.[23]

1912-1913 Balkan Savaşları, Üsküp’te Osmanlı egemenliğinden son bulduğu tarihlerdir. Bu tarihler sonrasında, çeşitli saldırılar ve yıldırma çalışmaları sebebiyle şehrin en büyük nüfus oranına sahip Türk nüfusu içinden Türkiye yönünde gelişen büyük göç hareketleri yaşanmıştır.[26]

Osmanlı sonrası dönem

[değiştir | kaynağı değiştir]
Üsküp’ün Osmanlı Türk egemenliğinden çıkışı sonrasında Sırp idaresinin uyguladığı tabela değişikliğinden

Üsküp, Osmanlı egemenliği sonrasında Sırp egemenliğine geçmiştir. Bu idare altında Morava Bölgesi içinde yer aldı. 1913 yılında yapılan Londra Antlaşması ile Makedonya bölgesi Sırbistan’ın kontrolüne bırakıldı.[27]

I. Dünya Savaşı’nın patlak vermesinden sonra şehir Bulgarların kontrolüne geçti. 1918’de ise şehir, 1939 yılına kadar Sırp, Hırvat ve Sloven Krallığı’nın egemenliğinde kaldı.

7 Nisan 1941 tarihinde Üsküp, Alman işgalinde Bulgar güçlerinin kontrolüne girdi.[28]

1944 yılında şehir, yeni kurulan Yugoslavya Sosyalist Federal Cumhuriyeti’nin çatısı altında, özerk Makedonya cumhuriyetinin başkenti oldu.

6.1 M büyüklüğündeki 1963 Üsküp depremi sonucunda 1,070'ten fazla kişi ölmüş, 3,000[29] ilâ 4,000[30] kişi yaralanmış ve 200,000'den fazla kişi evsiz kaldı. Şehrin yaklaşık yüzde 80'i tamamen yıkıldı.[31] Şehir, depremden sonra uluslararası yardımlar sayesinde yeniden inşa edildi.

Kuzey Makedonya Cumhuriyeti dönemi

[değiştir | kaynağı değiştir]

1991 yılında Makedonya’nın Yugoslavya Sosyalist Federal Cumhuriyeti’nden bağımsızlığını ilan etmesiyle Üsküp, bağımsız Kuzey Makedonya Cumhuriyeti’nin başkenti olarak bugününe gelmiştir.

Günümüzde Üsküp

[değiştir | kaynağı değiştir]
Son dönemde Üsküp’te yapılan “özgün” binalardan birisi de Makedonya Arkeoloji Müzesi binasıdır.
Makedonya Zafer Kapısı (“Porta Makedonija”), son dönem değiştirme/yenileme çalışmaları ürünlerinden bir diğeridir.

Bugün Üsküp, Balkanlar’ın ortası sayılabilecek bir konumda, Kuzey Makedonya’nın başkenti ve en büyük şehridir. Bu merkezî özelliğinin sonucunda çok etnikli, tarihî mirası çok olan bir Balkan şehridir. Üsküp Havalimanı ile şehir, birçok uluslararası uçuşun noktalarından biridir. Otoyol hattı ile de Yunanistan, Kosova ve Sırbistan hatlarının kesişim yerinde konumlanır.

2000’li yıllarda süregelen inşaat çalışmalarıyla Makedonya hükûmeti "Üsküp 2014" projesi çerçevesinde başkent Üsküp'ün merkezini yeni bir görünüme kavuşturmak adına, büyük çalışmalar yürütüyor. İnşa edilen yeni binalarla, eski binalar üzerindeki yenileme çalışmalarıyla ve değişik heykellerle, Üsküp'ün merkezi adeta görkemli antik bir kente benzetilmeye çalışıyor. Heykeller içinden en çok dikkat çekeni ise, Büyük İskender heykelidir. Üsküp 2014 projesinin maliyeti açıklanmıyor ise de, tahminler 200-500 milyon Avro aralığında yapılıyor. Halkın bir kısmı, işsizlik oranının yüzde 33'ü aştığı ve vatandaşların yaklaşık üçte birinin yoksulluk sınırının altında yaşadığı ülkede heykellere yüklü harcamaların yapılmasına karşı çıkıyor. Ülkedeki azınlıklar ise, Üsküp 2014 projesiyle sadece Makedon ve Ortodoks Hristiyan kültürüne yatırım yapılıyor olmasından rahatsız oluyor. Büyük İskender'i kendi ataları olarak gören Yunanlar ise Makedonya'nın bu projesini tahrik edici buluyor. Bulgarlar da Çar Samuil'in bugünkü Makedonya tarihinin kahramanı olarak gösteriliyor olmasından rahatsız. Genel olarak Yunanlar Gruevski hükûmetini, Makedon ulusunun yeni tarihini yapay bir şekilde yaratmaya çalışmakla suçluyor. Gerçi bazı Makedon asıllı entelektüeller de, Makedonya hükûmetinin Makedon etnik kimliğini reform etmeye çalıştığını ve bu amaçla Üsküp 2014 projesini geliştirdiğini itiraf ediyor. Gerçekten de, Büyük İskender'in antik devleti ile bugünkü Kuzey Makedonya arasında tarihsel bağlantılar kurmak, dolaylı yoldan Makedonların Slav kökenini reddetmek anlamına geliyor. Uluslararası Kriz Grubu tarafından hazırlanan 11 Ağustos 2011 tarihli raporda, Gruevski hükûmetinin Makedon milliyetçiliğini tırmandırdığına dikkat çekiliyor. Bu kapsamda, Makedonya'daki Arnavut ve Türkler, Üsküp 2014 projesinin kendi tarihlerine ve kültürlerine ait değerleri yansıtmıyor olmasından dolayı rahatsızlıklarını dile getiriyor. Makedonya'nın çok uluslu ve çok kültürlü bir devlet olduğunu gerekçe gösteren Arnavut ve Türkler, kendi tarihine ait kahramanların heykellerinin de Üsküp'ü süslemesini talep ediyor.[32]

Tüm bunların dışında 2002 yılında Vodno Dağı'na Milenyum haçı inşa edilmiş, şehrin hemen hemen her yerinden görülebilen bu haç da yoğun eleştirilere maruz kalmıştır.

Yönetim

[değiştir | kaynağı değiştir]

Durum

[değiştir | kaynağı değiştir]
Büyük Üsküp Kuzey Makedonya belediyeleri

Kuzey Makedonya'nın başkenti ve en büyük şehri olan Üsküp, yasaların tanıdığı özel bir statüye sahiptir. Son statü değişikliği 2004 yılında yapıldı. O zamandan beri Üsküp Şehri, ülkenin tüm belediyeleri gibi hepsinde bir konsey ve bir belediye başkanı bulunan 10 belediyeye bölünmüştür. Belediyeler sadece kendi bölgelerine özgü meselelerle ilgilenir ve Üsküp Şehri hepsini ilgilendiren veya iki veya daha çok belediye arasında bölünemeyecek meselelerle ilgilenir.[33] Üsküp Şehri, hiçbir siyasi veya idari yetkisi olmayan Üsküp İstatistik Bölgesi'nin bir parçasıdır.[33]

Belediye Meclisi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kent Konseyi, dört yıllık bir dönem için hizmet veren 45 üyeden oluşur. Öncelikle bütçe, küresel yönelimler ve şehir ile hükûmet arasındaki ilişkilerle ilgilenir. Şehircilik, finans, yerel kalkınma ortamı gibi daha özel konuları ele almak için çeşitli komisyonlar vardır.[34] Konsey Başkanı, Konsey Üyeleri tarafından seçilir. 2017'den beri başkan SDSM üyesi Ljubica Jancheva'dır.[34]

2017 yerel seçimlerinin ardından Kent Konseyi şu şekilde oluşturulmuştur:[34]

Parti / Liste Koltuklar My Parliament2323
SDSM 21
VMRO-DPMNE 17
DUI 3
BESA 2
AA 1
Sol 1
Total 45

Belediye Başkanı

[değiştir | kaynağı değiştir]

Üsküp Belediye Başkanı dört yılda bir seçilir. Belediye başkanı Üsküp Şehri'ni temsil eder ve konseye fikir sunabilir, idari organları ve onların yetkililerini yönetebilir.[35]

Belediyeler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Üsküp ilk olarak 1945'te idari birimlere bölündü ancak ilk belediyeler 1976'da kuruldu. Bunlar beş taneydi: Merkez, Čair, Karpoš belediyesi] , Gazi Baba ve Kisela Voda. Makedonya Cumhuriyeti'nin bağımsızlığından sonra güç merkezileştirildi ve belediyeler yetkilerinin çoğunu kaybetti. 1996 tarihli bir yasa onları restore etti ve iki yeni belediye kurdu: Gjorče Petrov ve Šuto Orizari. 2001'deki Arnavut isyancılar ve Makedon güçleri arasında isyan sonrasında, 2004'te Saray Belediyesini Üsküp Şehri'ne dahil etmek için yeni bir yasa çıkarıldı. Saray'da çoğunlukla Arnavutlar yaşar ve o zamandan beri Arnavutlar şehir nüfusunun %20'sinden fazlasını temsil ederler. Böylece Arnavutça, Arnavut isyancıların taleplerinden biri olan şehir yönetiminin ikinci resmi dili haline geldi. Aynı yıl, Aerodrom Belediyesi Kisela Voda'dan ve Butel Belediyesi Čair'den ayrıldı.[33]

Belediyeler, her dört yılda bir seçilen 23 üyeden oluşan konsey tarafından yönetilir. Ayrıca bir belediye başkanı ve çeşitli bölümleri (eğitim, kültür, finans...) vardır. Belediye başkanı öncelikle bu bölümlerle ilgilenir.[36]

Adı Büyüklüğü
(km2)[14] 		2002 Nüfusu [16] 2011 Nüfusu [37][38]
Aerodrom 20 72,009 –
Butel 54.79 36,144 –
Centar 7.52 45,412 –
Čair 3.52 64,773 –
Gazi Baba 110.86 72,617 75,893
Gjorče Petrov 66.93 41,634 41,915
Karpoš 35.21 59,666 60,363
Kisela Voda 34.24 57,236 –
Saray 229.06 35,408 38,884
Šuto Orizari 7.48 22,017 –
Üsküp şehri 571.46 506,926 533,847
  1. Centar (Центар)
  2. Gazi Baba (Гази Баба)
  3. Aerodrom (Аеродром)
  4. Čair (Чаир)
  5. Kisela Voda (Кисела Вода)
  6. Butel (Бутел)
  7. Šuto Orizari (Шуто Оризари)
  8. Karpoš (Карпош)
  9. Gjorče Petrov (Ѓорче Петров)
  10. Saraj (Сарај)
Vodno’dan şehrin görünümü
Üsküp'ün idari bölgeleri
Üsküp'ün idari bölgeleri
 Numara Belediye
1 Merkez
2 Gazi Baba
3 Aerodrom
4 Çayır
5 Ekşisu
6 Butel
7 Şuto Orizari
8 Karpoş
9 Gorçe Petrov
10 Saray

Üsküp belediye başkanları

[değiştir | kaynağı değiştir]

Üsküp belediye başkanlarının listesi aşağıdaki kişileri içerir:[39]

# İsim Dönem başı Dönem sonu Siyasi parti
Sırbistan Krallığı
1. Spiro Hadzi Ristić 1912 1915 -
Bulgaristan Krallığı
1. Gjore Kitinchev 1915 1917 -
2. Hristo Popkotsev 1917 1918
Yugoslavya Krallığı
1. Spiro Hadzi Ristić 1918 1920 -
2. Dušan Cekić 1920 aynı yıl
3. Kosta Stefanović - Arsenovski 1920 1921
4. Aleksandar Bukvić 1921 1923
5. Nikola Sapundzhić 1923 1929
6. Josif Mihajlović 1929 1936
7. Dr. Petar S. Jovanović 1936 aynı yıl
8. Panta Jovanović 1936 1938
9. Kosta Čohadžić 1938 1939
10. Josif Mihajlović 1939 1941
Bulgaristan Krallığı
1. Yanko Mustakov 1941 same yеаr -
2. Spiro Kitinchev 1941 1944
Yugoslavya Sosyalist Federal Cumhuriyeti
1. Lazar Tanev 1944 1945 -
2. Dimche Zograimfski 1945 1947
3. Gorgji Ikonomov 1947 1948
4. Dushko Lukarski 1948 aynı yıl
5. Vera Aceva 1948 aynı yıl
6. Asparuh Kanevchev 1949 aynı yıl
7. Naum Naumovski - Borche 1950 aynı yıl
8. Blagoja Nikolovski 1951 aynı yıl
9. Kemal Seyfula 1951 1954
10. Vasil Gorgov 1954 1956
11. Naum Naumovski - Borche 1956 1960
12. Krste Markovski 1960 1963
13. Blagoj Popov 1963 1969
14. Dragoljub Stratev 1969 1974
15. Metodi Antonov 1974 1982
16. Trajko Apostolski 1982 1984
17. Dushan Popovski 1984 1986
18. Jugoslav Todorovski 1986 1991
Kuzey Makedonya Cumhuriyeti
1. Milan Talevski 1991 1993 VMRO-DPMNE[40][41]
2. Goran Nikolovski 1993 1995 VMRO-DPMNE[42]
3. Jove Kekenovski 1995 1996 VMRO-DPMNE[43]
4. Risto Penov 1996 2005 Liberal Demokrat Parti[44]
5. Trifun Kostovski 2005 2009 Bağımsız[45]
6. Koce Trajanovski 2009 2017 VMRO-DPMNE[46]
7. Petre Shilegov 2017 görevde SDSM[47]

Ekonomi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Ekonomik ağırlık

[değiştir | kaynağı değiştir]
Küçük ticaret bölgesi.

Üsküp, Avrupa düzeyinde orta ölçekli bir şehirdir. Kuzey Makedonya'nın başkenti ve en büyük şehri olan Üsküp, ülke ekonomisinin büyük bir bölümünü oluşturur. Üsküp Şehri ve bazı komşu belediyeleri kapsayan Üsküp İstatistik Bölgesi, Kuzey Makedonya GSYİH'sının %45.5'ini üretir.[48] 2009'da kişi başına bölgesel GSYİH 6,565 ABD Doları veya Kuzey Makedonya'nın kişi başına GSYİH'sinin %155'i kadardı.[49] Ancak bu rakam, komşu Sofya (10,106 ABD Doları),[50] Saraybosna (10,048 ABD Doları)[51] veya Belgrad (7,983 ABD Doları)[52] rakamlarından daha küçük ancak Tiran (4,126 ABD Doları) değerinden daha fazladır.[53]

Ülkede başka büyük şehir olmaması, siyasi ve ekonomik merkezileşme nedeniyle Üsküp dışında yaşayan çok sayıda Makedon, başkentte çalışır. Şehrin dinamizmi, yalnızca Kuzey Makedonya'dan değil, Kosova, Arnavutluk ve Güney Sırbistan dan kırsal göçü teşvik eder.[54]

Nüfus

[değiştir | kaynağı değiştir]
Üsküp'ün etnik dağılıma göre belediyeleri haritası.

Etnik gruplar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kentteki en büyük etnik grup 338.358 kişiyle Üsküp'ün %66.75'ine denk gelen Makedonlardır. Makedonları 103.891 (%20.49) ile Arnavutlar, 23.475 (%4.63) ile Romanlar takip eder.[55]

Daha küçük etnik gruplar ise 14.298 (%2.82) kişiyle Sırplar, 8595 (%1.70) kişiyle Türkler, 7585 (%1.50) kişiyle Boşnaklar, 2557 (%0.50) kişiyle Arumenler'dir. Kentin nüfusunun %1.61'ine tekabül eden 8167 kişiyse kendini diğer etnik gruplara dahil etmiştir.[1]

Sağlık

[değiştir | kaynağı değiştir]

Üsküp'te Filip II Hastanesi, bir psikiyatri hastanesi, iki kadın doğum hastanesi, bir gerontoloji hastanesi ve solunum ve göz hastalıkları enstitüleri gibi çeşitli kamu ve özel hastaneler ve uzmanlaşmış tıbbi kurumlar bulunmaktadır.[56]

2012 yılında Üsküp, ulusal orandan (370.9'a bir) daha yüksek olan 251.6 kişi başına bir doktor oranına sahipti. Tıp uzmanlarının oranı da ülkenin geri kalanından daha yüksekti. Ancak hastane yatakları, eczacılar ve diş hekimleri oranı Üsküp'te daha düşüktü.[57]

Üsküp'teki nüfus, diğer Makedonlardan daha iyi sağlık standartlarına sahiptir. 2010 yılında ölüm oranı Üsküp'te binde 8.6 ve ulusal düzeyde binde 9.3 idi. Bebek ölüm oranı Üsküp'te binde 6.8 ve Kuzey Makedonya'da binde 7.6 idi.[57]

Uluslararası ilişkiler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kardeş kentler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Üsküp aşağıdaki kentlerle kardeş kent anlaşmaları imzalamıştır:[58]

Partnerlikler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Bazı Üsküplüler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Resimler

[değiştir | kaynağı değiştir]
Şehrin en ünlü simgesi: Fatih Sultan Mehmet Köprüsü
Ünlü taş köprüye bağlanan Makedonya Meydanı’nın son değişmeler öncesindeki hâli
  • Üsküp’ün gece görünümü
    Üsküp’ün gece görünümü
  • Üsküp Kalesi’nden Mustafa Paşa Camii
    Üsküp Kalesi’nden Mustafa Paşa Camii
  • Aziz Kiril ve Metodiy Üniversitesi Kampüsü
    Aziz Kiril ve Metodiy Üniversitesi Kampüsü
  • Bir sokak
    Bir sokak
  • Davut Paşa Hamamı ve devamında meşhur Türk Çarşısı
    Davut Paşa Hamamı ve devamında meşhur Türk Çarşısı
  • 1963 depreminden önce Üsküp merkezinin bir görünümü.
    1963 depreminden önce Üsküp merkezinin bir görünümü.
  • Üsküp'te Taş Köprü'nün bir görünümü.
    Üsküp'te Taş Köprü'nün bir görünümü.

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ a b 2002 nüfus sayımı sonuçları 22 Eylül 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Makedonya Cumhuriyeti Devlet İstatistik Enstitüsü (Makedonca) (İngilizce)
  2. ^ Üsküp - Makedonya Cumhuriyeti’nin Başkenti 2 Şubat 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 2006 sayım rakamı hk. (İngilizce)
  3. ^ "The provincial at Rome: and, Rome and the Balkans 80BC-AD14, Liverpool University Press, Classical Studies and Ancient History, Authors Ronald Syme, Anthony Richard Birley, Publisher University of Exeter Press, 1999, ISBN 0-85989-632-3, 130". 16 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Kasım 2013. 
  4. ^ "Pannonia and Upper Moesia, Volume 4 of History of the provinces of the Roman Empire, Author András Mócsy, Publisher Routledge, 1974, ISBN 0-7100-7714-9, p. 116". 17 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Kasım 2013. 
  5. ^ "The three Yugoslavias: state-building and legitimation, 1918-2005, Sabrina P. Ramet, Indiana University Press, 2006, ISBN 0253346568, p. 40". 30 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Kasım 2013. 
  6. ^ "Macedonia". Population estimations for 2010 by cities, towns and statistical regions, based on the results of the 2002 national census and other data from the State Statistical Office of the Republic of Macedonia. City Population DE. 2010. 10 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Kasım 2013. 
  7. ^ Град Скопје. "Skopje – Capital of the Republic of Macedonia". skopje.com. 14 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2010. 
  8. ^ N. G. L. Hammond, F. W. Walbank, A History of Macedonia: Volume III: 336-167 B.C., Oxford University Press, 1988, s.386
  9. ^ John Wilkes, The Illyrians, Wiley-Blackwell, 1996. s.86
  10. ^ Watkins, Thomas H., "Roman Legionary Fortresses and the Cities of Modern Europe", Military Affairs, Vol. 47, No. 1 (Şub., 1983)
  11. ^ "Nature of the region of Skopje". Tourist office of Macedonia. 2009. 14 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Şubat 2011. 
  12. ^ "Traffic and transport projects". City of Skopje. 2008. 13 Haziran 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Şubat 2011. 
  13. ^ a b c "Figures". City of Skopje. 2009. 21 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Şubat 2011. 
  14. ^ a b "Drisla Landfill Feasibility Study, Volume 1 of 2 – Main Findings – Final Report" (PDF). Mott MacDonald Ltd. 2011. 26 Aralık 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ekim 2012. 
  15. ^ a b "The Study on Wastewater Management in Skopje in the Republic of Macedonia". Tokyo Engineering Consultants. 2008. 15 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ekim 2012. 
  16. ^ a b "Census of Population, Households and Dwellings 2002, Book XIII:Total population, households and dwellings, According to the territorial organization of The Republic of Macedonia, 2004, 2002" (PDF). State Statistical Office of the Republic of Macedonia. 9 Haziran 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ekim 2012. 
  17. ^ a b "Combined Cycle Co-Generation Power Plant Project, Skopje, Environmental Assessment Report". TE-TO AD SKOPJE. 2006. 16 Ağustos 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ekim 2012. 
  18. ^ Risto Ḱorstošev (2001). "Одмаздата на Серава". Vest. 23 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ekim 2012. 
  19. ^ Jasen (2010). "Lake Kozjak". Government of the Republic of Macedonia. 9 Kasım 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Şubat 2011. 
  20. ^ Град Скопје. "Official portal of City of Skopje – History". Skopje.gov.mk. 7 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mayıs 2009. 
  21. ^ Macedonian national treasures, Author Cvetan Grozdanovzdanov, Publisher Makedonska kniga, 1989 p. 61.
  22. ^ Macedonia yesterday and today, Giorgio Nurigiani, Publisher: Teleurope, 1967 s. 77.
  23. ^ a b c d e f g History 12 Mayıs 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Üsküp Belediyesi resmî sitesi (İngilizce)
  24. ^ Пламен Павлов, Цар Самуил и “Българската епопея”, 2002 (Bulgarca)
  25. ^ World and Its People: Western Balkans 11 Ekim 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
  26. ^ Sacit Kutlu, Milliyetçilik ve Emperyalizm Yüzyılında Balkanlar ve Osmanlı Devleti, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2007
  27. ^ Treaty of Peace between Greece, Bulgaria, Montenegro, Serbia on the one part and Turkey on the other part. (London) May 17/30, 1913 6 Nisan 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
  28. ^ Gerhard Schreiber, Stegemann, Bernd ve Vogel, Detlef, Germany and the Second World War, Vol. 3., 1995 The Mediterranean, south-east Europe, and North Africa - Oxford Clarendon Press, Oxford, England, s. 504, not 38 (citing a Werhmacht report), ISBN 0-19-822884-8
  29. ^ "My Info Agent". 24 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ağustos 2015. 
  30. ^ "Макфакс - Макфакс". 1 Nisan 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ağustos 2015. 
  31. ^ Jakim T. Petrovski. "Damaging Effects of July 26, 1963 Skopje Earthquake" (PDF). Meseisforum. 1 Nisan 2010 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Şubat 2011. 
  32. ^ Erhan Türbedar, “Üsküp 2014: Makedon Kimliğinin Uyanışı”, Ufuk Dergisi, Sayı 15, Eylül-Ekim 2011, Üsküp 2011, s. 6-7.
  33. ^ a b c Aleksandra Maksimovska Veljanovski (2008). "The City of Skopje, Case Study in the Project Financing Metropolitan Cities in Transitional Countries". Open Society Institute, Local Government and Public Service Reform Initiative, Budapest. Erişim tarihi: 13 Ekim 2012. [ölü/kırık bağlantı]
  34. ^ a b c "Совет на Град Скопје, Мандат 2013–2017". City of Skopje. 2013. 30 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Temmuz 2013. 
  35. ^ "Competencies of the mayor". City of Skopje. 2009. 27 Eylül 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mart 2011. 
  36. ^ "Administration". Centar Municipality. 7 Mart 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mart 2011. 
  37. ^ "Estimations of the Population by Sex and Age, by Municipalities and by Statistical Regions, 30.06. 2011 and 31.12. 2011, 2011" (PDF). State Statistical Office of the Republic of Macedonia. 2012. 13 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ekim 2012. 
  38. ^ The 2011 census was aborted following the resignation of its comity on the field of irregularities.
  39. ^ "Official website of the City of Skopje - Mayors of Skopje (list)". 15 Şubat 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ekim 2021. 
  40. ^ "Utrinski - Local elections in Skopje". 13 Eylül 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ekim 2021. 
  41. ^ Note: Talevski was voted by the Skopje City Council
  42. ^ "Vest - No 1369 22 January 2005 - Skopje's Mayors under net {{in lang|mk}}". 21 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mayıs 2013. 
  43. ^ "Official website of the City of Skopje - Jove Kekenovski". 4 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ekim 2021. 
  44. ^ ["Utrinski - Risto Penov going to be mayor. (Makedonca)". 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ekim 2021.  Utrinski - Risto Penov going to be mayor. (Makedonca)]
  45. ^ Dnevnik - Trifun Kostovski, Mayor of Skopje 4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  46. ^ "Official website of Trajanovski's candidacy for Mayor of Skopje". 3 Nisan 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mart 2020. 
  47. ^ ["PlusInfo.mk - Petre Shilegov is new mayor of Skopje (Makedonca)". 18 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ekim 2021.  PlusInfo.mk - Petre Shilegov is new mayor of Skopje (Makedonca)]
  48. ^ "Gross domestic product and gross fixed capital formation, by regions, 2009" (PDF). State Statistical Office of the Republic of Macedonia. 13 Kasım 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mart 2012. 
  49. ^ "Gross domestic product and gross fixed capital formation, by regions" (PDF). State Statistical Office of the Republic of Macedonia. 2009. 4 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 14 Ekim 2012. 
  50. ^ "Bulgaria – Regional Differences". LM Legal Services. 2012. 15 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ekim 2012. 
  51. ^ "Resouyrce data" (PDF). siteresources.worldbank.org. 21 Mayıs 2010. 28 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 5 Şubat 2022. 
  52. ^ Siemen Van Berkum et Natalija Bogdanov (2012). Serbia on the Road to Eu Accession: Consequences for Agricultural Policy and the Agri-Food Chain. CABI. s. 40. ISBN 9781780641454. 
  53. ^ "Albanian economy concentrated in Tirana". Top Channel. 2011. 16 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ekim 2012. 
  54. ^ William Bartlett; Hristina Cipusheva; Marjan Nikolov; Miroljub Shukarov (2010). "The Quality of Life and Regional Development in FYR Macedonia". Hrčak, Portal znanstvenih časopisa Republike Hrvatske. 28 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mart 2012. 
  55. ^ Government of the Republic of Macedonia. "2002 census results" (PDF). stat.gov.mk. 7 Kasım 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ocak 2010. 
  56. ^ "Здрабјето и здравствената заштита на населенето во Република Македонија" (PDF). Public Health Institute of the Republic of Macedonia. 2011. 8 Mart 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Kasım 2012. 
  57. ^ a b "Health Map of the Republic of Macedonia, Part I" (PDF). Public Health Institute of the Republic of Macedonia. 2012. 24 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Kasım 2012. 
  58. ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q r "Skopje - Twin towns & Sister cities". Official portal of City of Skopje. © Grad Skopje - 2006 - 2013, www.skopje.gov.mk. 24 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Kasım 2013. 
  59. ^ "Ville de Dijon - Dijon, une politique renouvelée à l'international". Dijon.fr. 29 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mart 2013. 
  60. ^ "Ville de Dijon - Jumelages". Dijon.fr. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mart 2013. 
  61. ^ "Nanchang City and Sister Cities Intercommunion". Nanchang Municipal Party Committee of the CPC and Nanchang Municipal Government. Nanchang Economic Information Center. 22 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Kasım 2013. 
  62. ^ "Medmestno in mednarodno sodelovanje". Mestna občina Ljubljana (Ljubljana City) (Slovence). 17 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2013. 
  63. ^ "Скопје и Белград се збратимија". 7 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2013. 
  64. ^ "Kardeş Kentleri Listesi ve 5 Mayıs Avrupa Günü Kutlaması [via WaybackMachine.com]". Ankara Büyükşehir Belediyesi - Tüm Hakları Saklıdır. 14 Ocak 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Temmuz 2013. 
  65. ^ "Međunarodna suradnja Grada Pule". Grad Pula (Hırvatça ve İtalyanca). 5 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2013. 
  66. ^ daenet d.o.o. "Sarajevo Official Web Site : Sister cities". Sarajevo.ba. 14 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mayıs 2009. 

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
Wikimedia Commons'ta Üsküp ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.
ile ilgili metin bulabilirsiniz.
Čučer-Sandevo, Lipkovo
 
Želino, Jegunovce Kuzey Aračinovo, Ilinden
Batı   Büyük Üsküp    Doğu
Güney
Studeničani, Sopište Petrovec


"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Üsküp&oldid=34167037" sayfasından alınmıştır