Pređi na sadržaj

Novo groblje (Beograd)

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Za drugu upotrebu, pogledajte stranicu Novo groblje.
Novo groblje u Beogradu
Glavni ulaz na groblje
Opšte informacije
MestoBeograd
OpštinaZvezdara
Država Srbija
Vreme nastanka1886.
Tip kulturnog dobraSpomenik kulture od velikog značaja
Nadležna ustanova za zaštituZavod za zaštitu spomenika kulture
beogradskonasledje.rs

Novo groblje je groblje u Beogradu. Nalazi se u Ruzveltovoj ulici u opštini Zvezdara, a nastalo je 1886. godine, kao treće groblje u Beogradu za sahrane po hrišćanskim običajima. Novo groblje ima posebnu istoriju i to je i prvo arhitektonski i urbanistički planirano groblje u Srbiji..[1][2]

Grobljem danas upravlja javno komunalno preduzeće „Pogrebne usluge”, čija se direkcija nalazi na ovom groblju.

Lokacija

[uredi | uredi izvor]

Groblje se nalazi duž ulica Ruzveltova (službeno sedište, br. 50) i Mije Kovačevića, koje ga dele na dva dela, levu ili zapadnu, koja se nalazi u opštini Palilula i desnu ili istočnu, koja se nalazi u opštini Zvezdara. Veći, istočni deo omeđen je ulicama Mije Kovačevića na severu, Sjeverni bulevar na istoku i Svetog Nikole na jugu. Severno od ovog dela nalaze se naselja Bogoslovija i Stara Karaburma, na istoku je Zvezdara II, dok su na jugu Slavujev Venac i Bulbulder. Manji, zapadni deo obiležavaju ulice Čarlija Čaplina (severoistok) i Preradovićeva (jugozapad). Nalazi se pored naselja Hadžipopovac.[3][4]

Istorijat

[uredi | uredi izvor]
Fotografija spomen ploče kod glavnog ulaza na Novo groblje, u čast osnivača groblja - Vladana Đorđevića
Plan Novog groblja

Prve sahrane na grobljima koja i danas postoje na teritoriji Beograda održana su u Zemunu, krajem 18. veka. Međutim, Novo groblje je bilo prvo koje je planirano i projektovano posebno za ovu namenu, sa svom potrebnom infrastrukturom, pa se danas smatra najstarijim beogradskim grobljem. U periodu 1886–2017, sahranjeno je 340.000 ljudi.[5][6]

Kako se grad širio, staro beogradsko groblje na Tašmajdanu postalo je neadekvatno. S jedne strane, postalo je premalo za glavno gradsko groblje. S druge strane, nekada projektovan na periferiji grada, kako je Beograd rastao, Tašmajdan je praktično postao centar grada i blizina Kraljevskog dvora. Prva zvanična inicijativa za uklanjanje groblja potekla je 1871. godine od mitropolita beogradskog Mihaila Jovanovića.[2]Kako je grad u to vreme bio u finansijskoj krizi i nije bio u mogućnosti da otkupi toliki plac za novo groblje, gradonačelnik Beograda Vladan Đorđević poklonio je gradu deo svog zemljišta za izgradnju novog groblja. U narednim decenijama prostor, uključujući i samo groblje, bio je poznat kao Vladanovac (po gradonačelniku), ali je postepeno zamenjen imenom Novo groblje.[6][7] Na uspostavljanju groblja radili su i gradonačelnici Živko Karabiberović i Mijailo Bogićević. Groblje je ucrtano u planove grada 1884. godine, ali građani prvobitno nisu odobravali novu lokaciju, jer je bila udaljena od centra grada, pa je uspostavljena linija konjskog tramvaja Terazije-Novo groblje.

Novo groblje[8] je, na mestu na kojem se i danas nalazi, prvi put ubeleženo na planu Beograda iz 1884. godine. Pravila za službu na novom gradskom groblju usvojena su 1885, a završetak uređenja bio je 16. avgusta 1886. godine. Sa sahranjivanjem se otpočelo već sutradan. Bio je to Dragutin Dimić, sin grobljanskog baštovana Veljka Dimića. Tako je Novo groblje postalo i prvi planski regulisan prostor te vrste u Beogradu. Početak njegovog funkcionisanja označava veliku prekretnicu u savremenom komunalnom uređenju i životu grada. Neformalno je nazivano i Vladanovac[9], po predsedniku opštine Vladanu Đorđeviću. Groblje je prvobitno pokrivalo 2 ha (4,9 hektara), ali je do 2017. naraslo na 30 ha (74 hektara).[5] Ponovno zakopavanje ostataka sa Tašmajdana oteglo se nekoliko decenija i završeno je tek 1927. godine.

Prvi spomen-obeležje podignut je 1907. godine, kada su sa Tašmajdana ponovo sahranjeni ostaci srpskih vojnika koji su poginuli u ratovima protiv Turaka i Bugara u 19. veku. Tokom bombardovanja Beograda u Prvom svetskom ratu, groblje je oštećeno 1915. godine. U Međuvojni je formirano i sedam vojnih groblja zajedno sa Spomen kosturijom braniocima Beograda 1914–1918.[5][6]

Iako je formirano kao srpsko pravoslavno groblje i u periodu između dva svetska rata, dodeljivanjem posebnih parcela, bilo je rešeno sahranjivanje građana ostalih veroispovesti - katolika, protestanata, jevreja, muslimana. Takođe, Rusima koji su došli u Srbiju nakon Oktobarske revolucije dodeljene su posebne parcele. Početkom 1930-ih podignuta je i moderna mrtvačnica u neovizantijskom stilu po projektu arhitekte Rajka Tatića. Pre rata su postojali kandilari, osobe koje su palile kandila i na drugi način se brinuli o grobovima, za šta su im rodbine pokojnika plaćale.[10] Jedan grobar, "čika Miša", tvrdio je 1938. da je pokopao 60.000 pokojnika za 18 godina.[11] Prostor parcele 109 je bio rezervisan za samoubice.[12]

Groblje oslobodilaca Beograda, za borce poginule 1944. godine, proširenje preko Ruzveltove ulice na zapad, podignuto je 1954. godine. Godine 1959., podignuto je spomen groblje za sve poginule borce u Drugom svetskom ratu po projektu arhitekata Bogdana Bogdanovića i Svetislava Ličine. Ličina je projektovao i Aleju zaslužnih građana 1965. godine.[5][6] Godine 1963. otvoren je krematorijum. Iako je prva inicijativa za izgradnju krematorijuma potekla 1904. godine od strane Društva „Oganj”, a ministar zdravlja Čedomir Mihajlović je odobrio izgradnju 1928. godine, zbog nedostatka prostora, sredstava i protivljenja javnosti, trebalo je decenijama da se izgradi krematorijum. otvori jedan. Nalazi se na mestu gde se nalazila stara aškenaška kapela.[13] 1964. godine, prve godine rada krematorijuma, bilo je samo 6 kremacija, od kojih je 5 organizovano za strane državljane.[14]

Odlukom Narodne skupštine Srbije iz 1983. godine Novo groblje je proglašeno spomenikom kulture od velikog značaja.[5][6] Od 2004. godine član je Asocijacije značajnih groblja Evrope, a od 2018. godine i Evropske rute groblja.[2]

Crkva Svetog Nikole

[uredi | uredi izvor]
Glavni članak: Crkva Svetog Nikole u Beogradu
Crkva Svetog Nikole na Novom groblju u Beogradu

Novoizgrađeno groblje nije imalo ni kapelu ni crkvu. Godine 1893, podignuta je grobljanska crkva Svetog Nikole, zadužbina Draginje i Stanojla Petrovića, po projektu Svetozara Ivačkovića. Ikonostas crkve delo je Stevana i Poleksije Todorović, a freske Andreje Domenika, na nacrtu Petra Ranosovića. Bračni par Petrović sahranjen je u kripti crkve sa petogodišnjim sinom Petrom.[5][2][6]

Dugo vremena crkva je služila i za parohijske službe, sve dok crkva Svetog Lazara nije sagrađena u naselju Bulbulder. U tom periodu su se u crkvi obavljala i venčanja i krštenja, dok su se ispred nje održavali javni sajmovi.

Vojnička groblja, aleje i Vrt sećanja

[uredi | uredi izvor]

Vojnička groblja

[uredi | uredi izvor]
Glavni članci: Spomen-kosturnica branilaca Beograda 1914—1918., Ruska nekropola u Beogradu, Francusko vojno groblje u Beogradu, Italijansko vojno groblje u Beogradu, Britansko vojno groblje u Beogradu, Bugarsko vojno groblje u Beogradu i Austrougarsko vojno groblje u Beogradu

Prvi memorijalni spomenik na Novom groblju je Srpska kosturnica, izgrađena 1907. godine, u kojoj su sa Starog tašmajdanskog groblja, kod crkve Svetog Marka, preneti posmrtni ostaci ratnika iz srpsko-turskih ratova 1876-1878. i srpsko-bugarskog rata 1885. godine koje su prenete sa tašmajdanskog groblja. Kosturnica se nalazi u blizini crkve Svetog Nikole.

Posebnu znamenitost Novog groblja čine vojnička groblja gde su sahranjeni poginuli u balkanskim ratovima i Prvom i Drugom svetskom ratu. U njoj se nalaze ostaci srpskih i drugih savezničkih vojnika, kao i vojnika Centralnih sila.[15] Ovde počivaju pripadnici srpske[16] i savezničkih armija, ali i ratnih protivnika Srbije. Kao posebne celine izdvajaju francusko,[17][18] rusko, italijansko,[17] austro-ugarsko,[18] bugarsko,[18][19] i englesko vojno groblje (groblje Komonvelta).[5][20][21] Komisija za ratne grobove Komonvelta održava grobove Komonvelta. Rusko vojno groblje sadrži grobove za preko 3.000 ruskih belih emigranata koji su stigli u Jugoslaviju nakon Ruske revolucije 1917. godine i građanskog rata koji je usledio. Među njima su sveštenici, vojnici i neka značajna imena nauke i kulture, koji su pobegli od boljševičke vladavine. Na ivici ruskog groblja su monumentalna spomen kosturnica „Ruska slava“ i Iverskaja kapela.[22] Kapelu je 1931. godine projektovao Valerij Vladimirovič Staševski, repliku prvobitne kapele u Moskvi koju su boljševici srušili iste godine.[5][2][6]

  • Spomenik na Vojnom groblju srpsko-osmanskih ratova (1876–1878).
    Spomenik na Vojnom groblju srpsko-osmanskih ratova (1876–1878).
  • Spomen kosturnica braniocima Beograda 1914–1918 sa Alejom narodnih heroja oko nje.
    Spomen kosturnica braniocima Beograda 1914–1918 sa Alejom narodnih heroja oko nje.
  • Italijansko vojno groblje iz Prvog svetskog rata
    Italijansko vojno groblje iz Prvog svetskog rata
  • Francusko vojno groblje iz Prvog svetskog rata
    Francusko vojno groblje iz Prvog svetskog rata
  • Austrougarsko vojno groblje iz Prvog svetskog rata
    Austrougarsko vojno groblje iz Prvog svetskog rata
  • Spomen kosturnica ruskom vojnicima poginulim u Prvom svetskom ratu
    Spomen kosturnica ruskom vojnicima poginulim u Prvom svetskom ratu
  • Britansko vojno groblje iz Drugog svetskog rata
    Britansko vojno groblje iz Drugog svetskog rata


Dve zasebne celine na Novom groblju predstavljaju groblje boraca NOR-a, izgrađeno 1959. godine po projektima arhitekta Bogdana Bogdanovića i Svetozara Ličine, i Aleja zaslužnih građana izgrađena 1965. godine po projektu arhitekte Svetozara Ličine.

Groblje oslobodilaca Beograda 1944.

[uredi | uredi izvor]
Spomenik partizan na večnoj straži
Glavni članak: Groblje oslobodilaca Beograda 1944.

Tačno preko puta glavnog ulaza[15] u Novo groblje nalazi se Groblje oslobodilaca Beograda 1944. godine, na kojem je sahranjeno 2944 boraca NOVJ i 961 borac Crvene armije, koji su poginuli u borbama za oslobođenje Beograda i masovna grobnica 1.381 boraca NOV i 711 boraca Crvene armije koji su poginuli tokom Beogradske ofanzive.

Tokom Beogradske ofanzive, u kojoj su partizani i Crvena armija 20. oktobra 1944. proterali Nemce okupatore iz Beograda, poginula su 24 tenka Crvene armije. Dana 23. oktobra 1944. godine, pogrebna povorka od 24 tenka prešla je sa Trga Slavija na Trg Republike, gde su sahranjeni članovi posade. Godine 1954. kripta i spomenik, kao i ostaci svih ostalih vojnika, premešteni su na Novo groblje Beograda i formirano je Groblje oslobodilaca Beograda.[23][24][25] Zvanično otvoren 20. oktobra 1954. godine, povodom obeležavanja 10. godišnjice oslobođenja Beograda, dizajn kompleksa je postao nacrt za brojna druga memorijalna mesta u Jugoslaviji.[26]

Na groblju se nalazi spomen obeležje oslobodiocima Beograda sa monumentalnim kapijama prekrivenim reljefima vajara Radeta Stankovića i skulpturom „Crvenoarmejac“ Antuna Augustinčića.[25][27] Stanković je ispred spomen obeležja vajao i statuu Partizana koji drži pušku pod nazivom „Borac na večnoj straži“. Kompleks je bio prvi memorijalni kompleks izgrađen u Beogradu posle Drugog svetskog rata. Projektovali su ga arhitekta Branko Bon i inženjer hortikulture Aleksandar Krstić. Samostalno, Groblje oslobodilaca Beograda proglašeno je spomenikom kulture 1987. godine.[28]

Groblje je delimično renovirano 2019. godine u čast 75 godina oslobođenja od Drugog svetskog rata. Postavljena je trobojna ukrasna svetla, bela, plava i crvena, u bojama srpske i ruske zastave. Šarena svetla na groblju poginulih vojnika nisu naišla na dobar prijem u javnosti.[25][29][30]

Ruski ministar odbrane Sergej Šojgu je tokom posete Beogradu u februaru 2020. godine doneo iz Sankt Peterburga lonac ruske zemlje, koji je izliven na lokaciju Vječnog plamena, čime je ujedno i početak njegove izgradnje. Skulptorsko-arhitektonska kompozicija je delo ruskog vajara Andreja Tirtišnjikova.[31] To je drugo spomen obeležje pod nazivom Večna vatra u Beogradu, po spomen obeležju podignutom 2000. godine na Starom sajmištu. Otvaranje je planirano za 26. mart, tokom posete ruskog ministra spoljnih poslova Sergeja Lavrova Srbiji.[32] Sve ovo je odloženo zbog pandemije COVID-19. U septembru 2020. godine najavljeno je da će spomen obeležje biti otvoreno do kraja godine.[33] Plamen je 14. decembra 2020. upaljen sa večnog plamena na Grobu Neznanog vojnika u Moskvi i prevezen u Beograd avionom Ministarstva odbrane Rusije. Upaljen je sutradan, u prisustvu predsednika Srbije Aleksandra Vučića i ministra Lavrova.[34]

Spomen-groblje žrtava bombardovanja Beograda 1941. i 1944.

[uredi | uredi izvor]
Glavni članak: Spomen-groblje žrtava bombardovanja Beograda 1941. i 1944.

Takođe, ovde su sahranjeni Beograđani poginuli u bombardovanjima Beograda aprila 1941. i aprila 1944. godine. Ovo groblje je formirano kao celina 1966. godine po projektu arhitekte Milice Momčilović.[35]

Aleje

[uredi | uredi izvor]
Glavni članci: Aleja velikana na Novom groblju u Beogradu i Aleja zaslužnih građana na Novom groblju u Beogradu
Aleja streljanih rodoljuba 1941–1944.

U Aleji zaslužnih građana su pojedinačne i skupne grobnice, u kojima su sahranjeni akademici, književnici, glumci, generali, narodni heroji i druge poznate ličnosti. U Aleji su sahranjeni: slikari Petar Lubarda i Stojan Aralica, književnici Danilo Kiš, Ivo Andrić, Miloš Crnjanski, Skender Kulenović, generali-narodni heroji Viktor Bubanj, Ivan Gošnjak, Kosta Nađ, Nikola Ljubičić, političari Veljko Vlahović, Spasenija Cana Babović, Krsto Popivoda, Vladimir Rolović, Zoran Đinđić glumci Branka Veselinović, Nikola Simić, Dragomir Bojanić Gidra, Rahela Ferari, Ivan Bekjarev, Mija Aleksić, Ljuba Tadić, Stevo Žigon i mnogi drugi. U Aleji velikana nema skulptura ni drugih umetničkih dela.

Oko spomen-kosturnice boraca iz Prvog svetskog rata nalazi se Aleja narodnih heroja Jugoslavije, u kojoj su pored narodnih heroja, sahranjene i druge istaknute vojne i političke ličnosti iz perioda SFRJ. Neki od sahranjenih u ovoj Aleju su: Aleksandar Ranković, Slobodan Penezić Krcun, Slavko Rodić, Đoko Jovanić i dr.

Arkade

[uredi | uredi izvor]
Glavni članak: Arkade na Novom groblju u Beogradu
Arkadni deo sa grobovima, Nikola Pašić i Janko Vukotić

Iako je ovaj deo pored zida, prvobitno je zamišljen kao niz lukova („arkada“). Vremenom su arkade ostale samo kao ukrasni i arhitektonski deo spoljnog zida groblja. Deonica je građena 1926–1927, istovremeno sa Alejom velikana. U njemu se nalaze grobnice značajnih javnih ličnosti i bogatijih građana. Ovde su grobovi Milenka Vesnića (1863–1921), političara i diplomate, Nikole Pašića (1844–1926), političara, Janka Vukotića (1866–1927), generala i političara, Sretena Stojanovića (1898–1960), vajara i Svetlane Velmar-Janković (1933–2014), pisaca.[5][2]

Porodične grobnice

[uredi | uredi izvor]

U svojim pojedinačnim ili porodičnim grobovima sahranjeni su značajni ljudi iz srpske istorije, kulture i nauke. Oni uključuju:

Sefardsko groblje u Beogradu

[uredi | uredi izvor]
Glavni članak: Sefardsko groblje u Beogradu

Pored Groblja oslobodilaca nalazi se Jevrejsko groblje, na kome se nalazi spomenik palim jevrejskim borcima u ratovima 1912-1919. godine, kosturnica jevrejskih izbeglica iz Austrije i spomenik jevrejskim žrtvama nacističkog terora i borcima palim u NOB-u 1941-1945. godine, rad arhitekte Bogdana Bogdanovića. To je jedno od dva jevrejska groblja u Beogradu o kojima brine udruženje hevra kadiša.[36]

Aškenasko groblje u Beogradu

[uredi | uredi izvor]
Glavni članak: Aškenasko groblje u Beogradu

U blizini glavnog kompleksa Novog groblja nalazi se malo jevrejsko aškenasko groblje. Ovo groblje se nalazi direktno preko puta većeg sefardskog jevrejskog groblja. Poznato je po skulpturama, među kojima je i „Poljubac smrti” Tome Rosandića, na grobu Jakova i Ruže Klopfer. Aškenasko groblje, osnovano 1876. godine, zatvoreno je radi daljeg proširenja jer više nema mesta.[36][37]

Vrt sećanja

[uredi | uredi izvor]
Glavni članak: Vrt sećanja na Novom groblju u Beogradu

U sastavu Novog groblja je i Vrt sećanja, u kojem se posipa prah kremiranih pokojnika i gde je njihovo ime ispisano na crnim pločama.

Znamenitosti Novog groblja

[uredi | uredi izvor]

Ono što memorijalno-prostornu i spomeničku celinu Novog groblja izdvaja kao značajnu kulturno-istorijsku pojavu, jeste izuzetno bogatstvo skulpturnih spomenika, dela srpskih i jugoslovenskih vajara, od najstarijih do savremenih. Ovde se nalazi 900 skulpturalnih spomenika čiji su autori oko 80 istaknutih umetnika. Radi se uglavnom o bistama i plaketama, u bronzi ili kamenu, pored određenog broja reljefa simbolične sadržine.

Među nadgrobnim spomenicima nalazi se 1.597 umetničkih dela 130 srpskih vajara, pa se groblje smatra „muzejem na otvorenom“. Umetnici koji su svojim delima doprineli ovom „muzeju“ su Ivan Meštrović, Đorđe Jovanović, Toma Rosandić, Sreten Stojanović, Petar Palavičini, Nebojša Mitrić, Risto Stijović, Živojin Lukić, Simeon Roksandić, Roman Verhovski, Olga Jevrić, Đovani Bertoto, Oto Logo, Petar Ubavkić, Lojze Dolinar, Stevan Bodnarov, Oskar Barbela i Nikola Janković.[5][6] Najstarija generacija vajara ovde je predstavljena delima Đorđa Jovanovića i Simeona Roksandića. Jovanović ima ovde preko 35 izloženih dela, stvaranih od kraja 19. veka do tridesetih godina 20. veka. Među najznačajnije spadaju ženske figure na grobu Sime Matavulja iz 1910, a od kasnijih radova spomenici dr Lazi Pačuu i Živojinu Mišiću. Roksandić je na ovom prostoru zastupljen sa svoja tri rada. Hrvatski vajar Rudolf Valdec je predstavljen jednim reljefom u bronzi simbolične sadržine, a Ivan Meštrović svojim četirima radovima, od kojih je najpoznatije poprsje Nikole Pašića. Slovenački vajar Lojze Dolinar zastupljen je na Novom groblju sa četiri svoja ostvarenja. Veća zastupljenost je beogradskih vajara. Sreten Stojanović je zastupljen sa preko dvadeset skulptura, od kojih je najpoznatija figura i reljef na grobu književnika Petra Kočića. Dragomir Arambašić zastupljen je sa četiri reljefa u bronzi, a Petar Palavčini ostavio je ovde svojih dvanaest dela, od kojih su najpoznatija „Dečak s frulom“, reljef na grobu Stevana Mokranjca, i poprsje Olge Konjević. Jedna od prvih žena u Srbiji koja je živela i radila u Parizu, Vuka Velimirović, zastupljena je ovde poprsjem na grobu Velje Vukićevića, rađenim u Parizu 1931. godine i sa dva reljefa u bronzi. Živojin Žika Lukić je ovde ostavio preko dvadeset plaketa i ostale radove poprsja, reljefe i skulpture na kosturnici braniocima Beograda 1915. godine, podignutoj 1934. godine na mestu srpskog vojnog groblja. Rista Stojanović je predstavljen četirima svojim radovima, od kojih je najpoznatiji „Klečeći ženski akt“ u kamenu na grobnici trgovca Jovana Jankovića. Od novijih umetnika, tu su dela Frane Menegela Dinčića, Stevana Badnarova, Otoa Loga, Nebojše Mitrića, Mihaila Paunovića i drugih.

Druga konkretna, važna dela uključuju:[2]

  • Statua devojke u haljini krinolina na parceli trgovca i dobrotvora Joce Jovanovića Šapčanina; rad italijanskog vajara Ahila Kanese.
  • Muze književnosti i slikarstva na porodičnom grobu Matije Bana, njegove ćerke Poleksije Todorović i njenog supruga Stevana Todorovića.
  • Najstarije reljefe na groblju uradio je Đorđe Jovanović za grob Andre Nikolića. Neki od reljefa predstavljaju Nikolićevo četvoro mlađe dece, koja su sva umrla od difterije. Na samom grobu isklesan je polomljeni stub kojim je obeležen smrt Dušana, Nikolićevog starijeg sina, koji je preživeo detinjstvo, ali je poginuo u Prvom svetskom ratu, na planini Suvobor tokom Kolubarske bitke 1914. godine.

Poznate ličnosti sahranjene na Novom groblju

[uredi | uredi izvor]

pogledati i članak: Spisak sahranjenih u Aleji zaslužnih građana na Novom groblju u Beogradu

Od 1972. do 18. oktobra 1991. je ovde bio sahranjen Đorđe P. Karađorđević, stariji sin kralja Petra I Karađorđevića. Na Oplenac je premešten 20. oktobra 1991.[38]

Galerija

[uredi | uredi izvor]

Reference

[uredi | uredi izvor]
  1. ^ „The new cemetery in Belgrade” (PDF). beogradskagroblja.com. Pristupljeno 17. 9. 2023. 
  2. ^ a b v g d đ e ž z i j k l lj m n nj o p r s t ć Branka Vasiljević (12. 11. 2018). Prošlost u galeriji pod otvorenim nebom [History in the gallery under the open sky]. Politika (na jeziku: srpski). str. 14. 
  3. ^ Beograd – plan i vodič. Geokarta. 1999. ISBN 86-459-0006-8. 
  4. ^ Beograd – plan grada. M@gic M@p. 2006. ISBN 86-83501-53-1. 
  5. ^ a b v g d đ e ž z i Branka Vasiljević (30. 9. 2017), „Muzej pod otvorenim nebom”, Politika (na jeziku: srpski), str. 15 
  6. ^ a b v g d đ e ž Dimitrije Bukvić (28. 10. 2012), „Obnova najstarijeg groblja u prestonici”, Politika (na jeziku: srpski) 
  7. ^ Dragan Perić (23. 4. 2017), „Šetnja pijacama i parkovima”, Politika-Magazin No 1021 (na jeziku: srpski), str. 28—29 
  8. ^ J. Sekulić, Novo groblje u Beogradu-spomenička celina izuzetnog značaja, Godišnjak grada Beograda knj.XXVI, Beograd 1979. god.; I. Petrović, Evropska groblja, Beograd 1973. god.; N. Živković, DUP i Novo Groblje u Beogradu, Glasnik 19, DKS, Beograd 1995. ; B. Kostić, Novo groblje u Beogradu, Beograd 1999. god.;
  9. ^ Sto hiljada Beograđana počiva na Novom groblju. "Politika", 15. okt. 1934
  10. ^ "Vreme", 24. dec. 1939
  11. ^ "Politika", 6. mart 1938
  12. ^ "Politika", 17. mart 1938
  13. ^ Branka Vasiljević (16. 10. 2019). „Kremiranje je i ekološko pitanje” [Cremation is also an ecological question]. Politika (na jeziku: srpski). str. 14. 
  14. ^ Branka Vasiljević (18. 10. 2019). Nedostatak krematorijuma glavni problem [Lack of crematories is the main problem]. Politika (na jeziku: srpski). str. 15. 
  15. ^ a b Vojnička Grojlja > Oltari sebičnih otadžbina, Vreme, 22 April 2004 (retrieved: 22 October 2009) Lua greška in Modul:In_lang at line 41: attempt to call local 'name_from_tag' (a nil value).
  16. ^ Spomen-kosturnicu u kojoj leži 5000 heroja decenijama niko ne obilazi („Večernje novosti“, 12. januar 2014)
  17. ^ a b New Cemetery Arhivirano jul 7, 2009 na sajtu Wayback Machine, Turistički vodič kroz Beograd
  18. ^ a b v „Javno komunalno preduzeće "Pogrebne usluge" – Beograd”. Arhivirano iz originala 2010-04-13. g. Pristupljeno 2009-10-25. 
  19. ^ ...osvećena kosturnica bugarskih vojnika.... "Politika", 3. dec. 1934
  20. ^ „Casualty details – Clinton, Walter”. Commonwealth War Graves Commission. Pristupljeno 1. 11. 2009. 
  21. ^ „Casualty details – Jovanovic, Ratko G.”. Commonwealth War Graves Commission. Pristupljeno 1. 11. 2009. 
  22. ^ Miloš Lazić (11. 10. 2020). U slavu "belih" Rusa [In the name of "white" Russians]. Politika-Magazin, No. 1202 (na jeziku: srpski). str. 28. 
  23. ^ Dimitrije Bukvić (21. 10. 2018). „Noć kad se usijalo nebo nad Beogradom” [The night when the sky above Belgrade incandescent]. Politika (na jeziku: srpski). str. 08. 
  24. ^ „Beograd: Trg Republike ne menja ime” (na jeziku: srpski). Večernje novosti. 11. 1. 2013. 
  25. ^ a b v Tanjug (18. 10. 2019). „Svečano puštena u rad rasveta na Groblju oslobodilaca Beograda” [Ceremonial inauguration of the decorative lights at the Cemetery of Belgrade Liberators]. Večernje Novosti (na jeziku: srpski). 
  26. ^ Branka Vasiljević (2. 3. 2022). „Počela obnova Groblja oslobodiocima Beograda” [Reconstruction of the Cemetery of Belgrade Liberators began]. Politika (na jeziku: srpski). str. 15. 
  27. ^ „Svečano puštena nova rasveta na Groblju oslobodiocima Beograda” [New lights ceremonially inaugurated at the Cemetery of Belgrade Liberators]. Politika (na jeziku: srpski). 19. 10. 2019. str. 16. 
  28. ^ Branka Vasiljević (6. 11. 2021). Uskoro počinje obnova Groblja oslobodiocima Beograda 1944 [Soon begins renovation of the Cemetery of Belgrade Liberators 1944]. Politika (na jeziku: srpski). str. 14. 
  29. ^ „Svečano puštena nova rasveta na Groblju oslobodiocima Beograda” [New lights ceremonially inaugurated at the Cemetery of Belgrade Liberators]. Politika (na jeziku: srpski). 19. 10. 2019. str. 16. 
  30. ^ Bob Nancy [BobNancy3] (19. 10. 2019). „Vesić se pohvalio novom rasvetom...” [Vesić brags with new lights...] (tvit) — preko Twitter-a. 
  31. ^ Zahvalnost Moskvi na stavu o Kosmetu [Thanks to Moscow for its stance on Kosmet]. Politika (na jeziku: srpski). 18. 2. 2020. str. 1 & 5. 
  32. ^ Branka Vasiljević (15. 3. 2020). "Večna vatra" biće upaljena posle dve decenije ["Eternal Flame" will be lit after two decades]. Politika (na jeziku: srpski). 
  33. ^ A.J.P. (10. 9. 2020). „"Večna vatra" za stradale Srbe i Ruse u Drugom svetskom ratu” ["Eternal flame" for the fallen Serbs and Russians in World War II]. Politika (na jeziku: srpski). str. 14. 
  34. ^ Plamen "Večne vatre" stiže iz Kremlja [Flame of the "Eternal fire" arrives from the Kremlin]. Politika (na jeziku: srpski). 15. 12. 2020. str. 6. 
  35. ^ http://beogradskagroblja.com/pdf_vodic/vodic_sr.html#book2/page37
  36. ^ a b Daliborka Mučibabić, Branka Vasiljević (11. 7. 2019). Jevrejsko groblje proširuju za hektar i po [Jewish cemetery is being expanded by one and a half hectare]. Politika (na jeziku: srpski). str. 14. 
  37. ^ Branka Vasiljević (3. 6. 2018). „Spomenik istorije i kulture pod otvorenim nebom” [Cultural monument in open air]. Politika (na jeziku: srpski). 
  38. ^ B.S. (18. oktobar 1991). „Sahrana na Oplencu - Danas ekshumacija Đorđa Karađorđevića”. istorijskenovine.unilib.rs. Borba. Pristupljeno 16. avgust 2023. 

Literatura

[uredi | uredi izvor]

Spoljašnje veze

[uredi | uredi izvor]
Novo groblje na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Ново_гробље_(Београд)&oldid=28589294”