Խարբերդի գավառակ

Խարբերդ, գավառակ Արևմտյան Հայաստանում, Խարբերդի վիլայեթում։ Կենտրոնը Խարբերդ քաղաքն էր։

Գավառակի տարածքով է հոսում Արածանի գետը։ Գավառակը զբաղեցնում է Խարբերդի բերրի ու արգավանդ դաշտը։

Գավառակն ի սկզբանե կրել է Խարբերդ անվանումը։ Երբ գավառի կենտրոնը դառնում է Մեմուրաթ-ուլ-Ազիզ գյուղաքաղաքը, գավառակը վերանվանվում է Խարբերդի Մեզրեի։ Այնուհետը երբ կենտրոնը դառնում է Քեբանմադեն, այն վերանվանվում է Քեբանմադեն։

1915 թվականի Մեծ եղեռնի ժամանակ բռնագաղթի է ենթարկվել 7348 հայ։

Հիմնականում աճեցնում էին բամբակ, բրինձ, գարի, եգիպտացորեն, ցորեն և խաղող, մրգեր։ Գավառակը հայտնի էր իր քաղցրահամ մրգերով։ Արտահանվում էր հաշիշ։

Խարբերդն ուներ 72 եկեղեցի և 5 վանք։

XX դարի սկզբում գավառակում գործում էր 27 դպրոց^[1]։

• Խարբերդի նահանգի հայաբնակ բնակավայրեր

• «Հայաստանի և հարակից շրջանների տեղանունների բառարան» (5 հատորով), 1986-2001 թթ., Երևանի Համալսարանի հրատարակչություն
• Արեւմտահայաստանի եւ Արեւմտահայութեան Հարցերու Ուսումնասիրութեան Կեդրոն