Ermua

Ermua
Bizkaia, Euskal Herria
Ermuko erdigunea.
Administrazioa
Estatua	Espainia
Erkidegoa	Euskal Autonomia Erkidegoa
Lurraldea	Bizkaia
Eskualdea	Durangaldea
Izen ofiziala	Ermua
Alkatea	Juan Carlos Abascal Candas (PSE-EE/PSOE)
Posta kodea	48260
INE kodea	48034
Herritarra	ermuar[1]
Kokapena
Koordenatuak	43°11′12″N 2°30′09″W / 43.1867°N 2.5025°W / 43.1867; -2.5025
Azalera	6,17 km²
Garaiera	199 metro
Distantzia	43 km Bilbora
Demografia
Biztanleria	15.599 (2023) 10 (2022)
7.971 (%51,1)   (%50,7) 7.909
Dentsitatea	2665,96 bizt/km²
Hazkundea (2003-2013)[2]	-% 2,92
Zahartze tasa[2]	% 21,1
Ugalkortasun tasa[2]	‰ 32,95
Ekonomia
Jarduera tasa[2]	% 77,2 (2011)
Genero desoreka[2]	% 7,48 (2011)
Langabezia erregistratua[2]	% 12,74 (2013)
Euskara
Euskaldunak[2]	% 27,59 (2010)
Kaleko erabilera [3]	%  (2016)
Etxeko erabilera [4]	% 14.21 (2016)
Datu gehigarriak
Webgunea	http://www.ermua.es

Ermua^[1] Bizkaiko ekialdeko udalerri bat da. Administratiboki Durangaldea eskualdean sartuta dago, nahiz eta geografikoki, Ego ibarrean kokatua egonik, Debabarrenekoa izan; horregatik hainbat zerbitzutarako eskualde horretan integratzen da.

Gipuzkoako Eibar udalerritik abiatuta, Bizkaiko lehenengo herria da Ermua. 6,49 km²-ko azalera du, eta 2016. urtean 15.989 biztanle zituen; 60 eta 70 hamarkadetako biztanle hazkundea zela-eta Eibar eta Ermua ia bat eginda daude.

Ermua 1805 urtera arte Hermua idazten zen, eta er(ria), herria, eta muga hitz elkartean uste da bere jatorria, Gipuzkoarekin duen mugari egiten dio erreferentzia.

Beste teoria batek dio Eremu hitzaren eratorria izan daitekeela, latineko eremus-etik.

Ermua haran estu batean dago, Ego ibaiaren ondoan. Haranaren estutasunak eta erliebearen zailtasunak etxebizitza gehienak haranaren behealdean eraiki beharra ekarri zuen XX. mendeko etorkinak erruz herriratu zirenean. Ermua Oiz eta Urko mendien artean dago; hurrenez hurren, 1.026 eta 730 metro dituzte mendi horiek. Gainera, hirigunea itsas-mailatik 166m-ra dago.

Bizkaian dentsitate handienetariko udalerria da. 1960ko eta 1970eko hamarkadetan eraiki ziren etxebizitza berri gehienak 9 solairuko blokeak dira.

Udalerria hiriguneak eta hainbat auzok osatzen dute, esaterako: Ongarai, San Pelaio, Okinzuri, Santa Ana eta San Lorentzo. Dena den, auzo hauek hirigunetik oso hurbil daude eta beronen parte direla esan daiteke.

Iparraldean, Mallabia udalerriarekin egiten du muga; hegoaldean (Sallabente auzoa), Zaldibarrekin; eta, ekialdean, Eibarrekin.

Ermua Deba ibaiaren adarra den Ego ibaiaren goialdean kokatuta dago. Berau udalerritik oso hurbil sortzen da, bada Oiz eta Urko mendietatik datozen hainbat errekek osatzen dute ekialdean. Hegoaldean, aldiz, errekak Elgeta eta Zaldibarretik etortzen dira, eta Aixolako erreka eratzen dute; beronek, izen berdineko urtegi bat du eta ura ematen die Ermuari eta Eibarri.

Harana hain da estua, ezen hainbat zatitan estalita gelditu dela herriaren hazteko premiengatik.

Ermua 1140 eta 1383 artean sortu zuten, garai hartako udalerri bizkaitar askorekin gertatu bezala, sortzearen urte zehatza ez dakigu, ordea. Gaztelako hainbat erregek hiribilduaren foruak berretsi zituzten behin baino gehiagotan. Hasierako herri txiki hartako ekonomia nekazaritza eta burdinola bakan batzuetan oinarritzen zen. Ermua Zaldibarko jaunen menpe zegoen.

1514. urtean Ermuak 320 biztanle zituen eta hiru kale. Gernikako batzar nagusietako 12. jesarlekua betetzen zuen. Mendeetan zehar izandako izurriteek eta Frantziaren inbasioek (XVIII. mendearen amaierako Konbentzioaren gerra, esaterako), biztanleriaren hazkundea moteldu zuten; hala, 1843an, 400 biztanle inguru bizi ziren Ermuan.

Industrializazioaren garapenak, ordea, hazkunde demografiko eta ekonomikoa indartu egin zuten, auzoko Eibarren gertatu bezala, burdina eta armagintzarekin erlazionaturiko industriak aurretik ezagutu gabeko garapena izan zuten. Horrek lanpostu ugari sortu eta eskulan handiaren beharra ekarri zuen. Horregatik, Ermua immigraziorako jomuga bilakatu zen Espainiako hainbat pertsonarentzat. Galiziatik eta Gaztela eta Leondik etorri ziren, besteak beste.

1997an, Miguel Angel Blanco PPko zinegotziaren bahiketak eta ondorengo hilketak, famatu egin zuten Ermua Espainia osoan. Gertaera hark euskal gatazkan eragin esanguratsua izan zuen eta manifestaldi handiak eragin zituen herri eta hiri askotan. Ermuko herri ekimenen omenez, Ermuko Foroa sortu zen, terrorismoaren biktimen alde jotzea, ETAren ekintzak salatzea eta eusko nazionalismoa kritikatzea helburu izanik.

Espainiako Gerrate Zibilaren ondorengo urteetako hazkundeak, inolako ordenarik gabe egina, ermuarren bizi-kalitatea baldintzatu zuen urteetan zehar. Zerbitzu eta plangintza ezak ur eskasia ekarri zuen 1980ko hamarkadan. 1970eko hamarkadan hasitako krisialdi industrialak eta bizi-kalitatearen okertzeak, berriz, aurreko hamarkadetako hazkundearekin amaitu zuten. Gaur egun, Ermuak biztanleak galtzen ditu, etengabe.

Ermuko biztanleria

Ermuko alkatea 2018 urtea ezkeroztik Juan Carlos Abascal da, PSOE alderdikoa.

2003ko hauteskundeetan PSOEk 4.698 boto lortu zituen, PPk 1.962 boto, EAJ-EA koalizioak 1.528 boto eta Ezker Batuak 928 boto. Aipagarria da baliogabeko botoek izan zuten gorakada, ezker abertzaleak hauteskundeetara aurkezturiko zerrendak Espainiako Auzitegi Nazionalak baliogabe utzi eta gero. Zinegotziei dagokionean, PSOEk 9 lortu zituen, PPk 4, EAJ eta EAk 3 eta Ezker Batuak 1.

2007ko udal hauteskundeetan, PSE-EEk 9 zinegotzi eskuratu zituen, PPk 4, EAJk 2 eta EB-Bk beste 2. Hauteskunde horietarako ere ezker abertzalea ordezkatzen zuen EAE-ANVren zerrenda legez kanpo utzi zuten.

2011ko maiatzaren 22ko hauteskundeetako emaitzen ondorioz, PSE-EEko Carlos Totorikak gehiengoa galdu zuen, baina Ermuko alkate izaten jarraitu zuen, PP alderdiarekin egindako itun bati esker.^[5]

2015eko hauteskundeen ondoren, Totorika berriro hautatu zuten alkate, gutxiengoan, bere alderdiaren 6 botoei esker. Gainerako alderdiek nork bere hautagaiari eman zion botoa eta EAJk eta PPk zuri bozkatu zuten.

2019 udal hauteskundeetan PSE-EE izan zen garaile, 7 zinegotzi eskuratu baitzituen. Juan Carlos Abascal hautatu zuten alkate.

Ermuko euskara Debaerdiko euskaran^[9][10] dago sailkatuta, sortaldeko bizkaieraren barnean. Ermuarekin batera, Bergara, Eibar, Elgeta, Mallabia, Soraluze eta Antzuola ere sartzen dira bertan.

Ermuan eta Mallabian Drogetenitturri izena duen hilabetekari bat dago euskaraz; bertan bi herrien inguruko berriak argitaratzen dira. Aldizkari honen argitaratzailea Ermuko Euskal Birusa Elkarte Kulturala eukara-elkartea da.

• Valdespina jauregia, egun udaletxea.
• Donejakue apostoluaren eliza, herriko parrokia.
• Lobiano jauregia.

• Andres Orbe Larreategi (1672-1740), Bartzelonako apezpiku, Valentziako artzapezpiku eta Gaztelako inkisidore nagusia; Ermuko eraikin eta artelanen mezenasa.
• Andrés Agustin Orbe Zarautz (1722-1754): Valdespinako lehen markesa eta Ermuko alkatea.
• Maria Josefa Aedo González (1766-1805), Mesedeetako erlijiosoa.
• Gillermo Bengoetxea Izagirre (1878-1966), pilotaria, bertsolari eta idazlea.
• Alejandro Aranburu Ormaetxea (1885-1956), pilotaria.
• Maria Magunazelaia Loroño (1904-2000), txirrindularia.
• Espe Alegria (1906-1991), irakasle eta irrati-esataria.
• Irene Ibaibarriaga Ormaetxea (1918 - 2014), erraketista.
• Lucia Areitioaurtena Isasi-Isasmendi (1925 - 2019), erraketista.
• Juanita Ibaibarriaga Uriarte (1934-1992), aktibista.
• Jasone Salaberria Fuldain (1952-2021) euskal linguista, irakasle eta ikertzailea.
• Imanol Arias (1956-), aktorea.
• Estibalitz González Solozabal (1963-), idazlea eta ipuin-kontalaria.
• Txabi Arnal Gil (1967-), maisu eta idazlea.
• Miguel Ángel Blanco Garrido (1968-1997), ETAk hildako Alderdi Popularreko zinegotzia.
• Alazne Aiestaran Yarza (1972-) kazetaria eta EHUko irakasle eta ikerlaria.
• Igor Astarloa Askasibar (1976-), txirrindularia.
• Ainhoa Zuazua Rubira (1980-), abeslari sopranoa
• Matxalen Ziarsolo Areitioaurtena (1982-), eskubaloi jokalaria.

• Hermua (Araba)

Euskarazko Wikipedian bada atari bat, gai hau duena: Bizkaia

• Ermuko Udalaren webgunea
• Ermua Libertario^{[Betiko hautsitako esteka]}