15 de majo

El 15 de majo xe el 135° dì de l'ano secondo el całendàrio gregorian e el 136° inte i ani bisestiłi). Ghe manca 230 dì par ła fin de l'anno.

• 589 – El Re Autari el marida Teodołinda fioła del duca Garibaldo I de Baviera. Catòlega aderente al sisma dei Trè Capìtołi, el ga avesto na granda influensa inte ła nobiltà Longobarda.
• 1252 – Papa Inosenso IV el fa ła boła "Ad extirpanda"
• 1525 – Bataja de Frankenhausen: i prinsipi todeschi i sconfize l'ezèrsito dei contadini comandai da Thomas Müntzer
• 1602 – Barthołomew Gosnold devien el primo eoropeo a descuèrzare Cape Cod.
• 1610 – Maria de' Medici la vien incoronada rezina de Fransa
• 1618 – Keplero el conferma ła so descuerta de ła Tersa leje del movimento dei pianeti (descueta ła prima volta el 8 de marso, dopo da eło descartada par via de càlcułi sbajai).
• 1648 – Firma de ła Paze de Vestfałia. Fin de ła Guera dei trent'ani.
• 1768 – Firma del Tratà de Versailles intrà ła Repùblega de Zènoa e el Regno de Fransa par ła Còrsega.
• 1718 – James Puckle, un avocà de Londra, el breveta ła prima mitrałiatora.
• 1796
  • Prima coàłision: firma del Tratà de paze de Parize intrà ła Fransa e el Regno de Sardegna, dopo de l'Armistìsio de Cherasco.
  • Prima coałision: Napołeon I de Fransa el va drento Miłan vitoriozo. Nase ła Repùblega Transpadana.
• 1797 – Le trupe Fransezi łe vien drento Venèsia metindo fin a ła miłenària Repùblega de Venèsia
• 1800 – Papa Pio VII pùblega l'ensìclega "Diu Satis", so ła so ełesion al pontìfegà.
• 1811 – El Paraguay el ciapa l'indipendensa da ła Spagna.
• 1848 – Co un colpo de man, Ferdinando II de łe Do Sicìlie el desfa el parlamento democràtego e sostituise el goerno costitusionałe de Carlo Troya co un ministero conponesto solché da ełementi conservatori.
• 1858 – La tersa Royal Opera House ła se verze ufisalmente a Londra.
• 1860 – Spedision dei Miłe: bataja de Całatafimi – I Miłe, co dei vołontari siciłiani, guidai da Juzepe Garibaldi, el dèzema łe trupe borbòneghe comandae da Francesco Landi.
• 1862 – El presidente statunitense Abraham Lincoln firma na leje che ła istituise el Departemento de l'agricultura dei Stati Unii d'Americani.
• 1864
  • Guera de secesion americana: finise ła bataja de Resaca, Georgia.
  • Guera de secesion americana: bataja de New Market, Virginia – Scołari del Virginia Miłitary Institute i conbate co l'ezèrsito confederà, par costrénzere el zenerałe de l'Union Franz Sigel fora da ła Shenandoah Valley.
• 1869 – Sufrajo feminiłe: a New York, Susan B. Anthony e Elizabeth Cady Stanton łe forma ła Nasestional Woman Suffrage Association.
• 1891 – Papa Leone XIII pùblega l'ensìclega "Rerum novarum" so ła dotrina sociałe de ła Ceza.
• 1902 – In un canpo fora Gras Vałey (Całifornia), drio łe testimonianse, Lyman Gilmore devien ła prima persona che fa vołare un aparechio a motore (un aliante a vapore).
• 1905 – Las Vegas (Nevada) el vien fondada co 110 acri (cheło che devegnerà el sentro de ła sità) i vien vendesti a l'asta.
• 1911 – La Corte Suprema dei Stai Unii declara che ła Standard Oil detien un "irajonevołe" monòpułio, in base a el Sherman Antitrust Act, e órdena el discioimento de ła conpagnia.
• 1911 – Ła vien fondada a Venèsia ła Conpagnia de ła Veła de Venèsia.
• 1916 – Scumìsia l'ofensiva austrìaga inte el fronte dei altipiani trentini conosesta seventemente cofà Strafexpedition..
• 1918 – Le poste statunitensi łe scumìsia el primo servìsio regolare inte el mondo de posta aèrea, intrà New York, Filadelfia e Washington.
• 1928
  • Ativà l'Aerial Medical Service, ła ze stada ativà el servìsio Royal Flying Doctor Service, ancora uncó operativo.
• 1930 – In bordo de un trimotore Boeing, Ellen Church ła devien ła prima hostess (el voło el zera da Oakland (California) a Chicago (Illinois)).
• 1931 – El Papa Pio XI, inte l'ano dèzemo del so pontìfegà, pùblega ła letera ensìclega "Cuadragèzemo Ano" so ła recostrusion de l'órdene sociale
• 1932 – In Japon: Insidente del 15 de majo.
• 1934 – El Departemento de ła Giustisia dei Stai Unii el da na ripaga de 25 000 dołari par John Dillinger.
• 1940
  • Le calse de nylon łe vien meteste in véndita par ła prima volta inte i USA.
  • Seconda guera mondiale: łe trupe todesche łe òcupa Amsterdam e i invade ła Fransa setentrionale.
  • Dick e Mac McDonald verto el primo ristorante McDonald's.
• 1942 – Seconda guera mondiale: inte i Stati Unii, un projeto de leje par ła creasion del Corpo Auizliàrio Femenin de l'Ezèrsito (Women's Auxiliary Army Corps o WAAC), el devien leje.
• 1943
  • Iosif Stalin el desfa el Comintern (o Tersa Internasionale)
  • In Tunizia łe trupe italo-todesche łe se rende ai Łiai e i perde definitivamente ogni pozision in Africa setentrionale.
• 1948
  • Ezito, Transzordània, Libano, Siria, Iraq e Aràbia Saudia i intaca Israele.
  • L'omisìdio de na puteła de trè ani a Blackburn, Inghiltera, porta a ła schedatura de łe inpronte dijtali de oltre 40.000 omani, inte el tentativo de catare el colpevole.
• 1955 – Prima ascesa del Makalu, cuinta veta pì alta del mondo.
• 1957 – El Regno Unio prova ła so prima bonba a l'idrojeno inte l'Operasion Graple.
• 1958 – L'Union Soviètega el lansa el Sputnik 3.
• 1960 – El Sputnik 4 el vien lansà inte l'òrbita terestre.
• 1963 – Programa Mercury: ła NASA ła lansa l'ultima mision del programa, ła Mercury 9 (el 12 de ziugno l'aministratore de ła NASA, James E. Webb, el fa raporto al Congreso declarando conpletà el programa).
• 1972 – A Laurel (Maryland) un bideło dezocupà, co problemi psìcheghi, el spara al goernatore de l'Alabama, George Wallace co zera drio ła canpagna par łe elesion presidensiali 1972. Wallace el restarà paralizà.
• 1974 – Masacro a ła Maalot High School in Israele.
• 1988 – Guera soviètego-afghana: dopo pì de oto ani de conbatimenti, l'Armada Rosa scumìsia el retiro da l'Afghanistan.
• 1990 – El Retraesto del dotor Gachet de Vincent van Gogh el vien vendesto par al sifra record de 82,5 milioni de dołari.
• 1991 – Édith Creson devien ła prima primo ministro dona de ła Fransa.
• 1991 – El bloco serbo el dezaprova l'elesion de un croato, Stjepan Mesić, cofà presidente de ła Jugoslavia.
• 1992 – L'Expo '92 Verze a Genova.
• 2004 – Israele/Strisa de Gaza: łe forse armae israeliane łe da scumìsio a l'Operasion Arcobaleno.
• 2015 – El primo ministro del Lusenburgo Xavier Bettel el se marida col conpagno Gauthier Destenay, divegnendo el primo cao de Goerno de l'Union eoropea a maridarse co na persona de l'isteso seso co el zera drio l'incargo.

• 1985:
  • Tania Cagnoto, tufatora italiana

Internasionali:

• ONU – Dì internasionale de ła fameja

Nasionali:

• Italia – Festa dei Ceri a Gubio
• Italia – Pełegrinajo de łe diòceze toscane al Santuario de ła Madona de łe Gràsie, patrona de ła Toscana, a Montenero
• Paraguay – Festa de l'indipendensa

Cristianèzemo:

• Santi 50 màrtiri mercedari de Maleviłe
• Sant'Achiłeo de Larisa, véscovo
• Sant'Alvardo, màrtire
• Santi Bohtiso, Isaco e Simeone, màrtiri in Persia
• San Caleb, re
• Santi Casio e Vitorino, màrtiri
• Santa Cesàrea, eremita a Otranto
• Sant'Ełero de Galeata, abate
• Sant'Eutìsio de Ferento, màrtire
• Sant'Isidoro l'Agricoltore, làego
• San Liberatore, véscovo e màrtire
• Santi Pietro, Andrea, Paolo e Dionisia, màrtiri
• San Rèteghio de Autun, véscovo
• San Ruperto de Bingen, pełegrino
• San Severino de Setenpeda, véscovo
• San Sinplicio de Olbia, véscovo e màrtire
• San Witesindo, màrtire
• Beà Andrea Abełon, domènegano
• Beata Berta de Bingen, madre de San Ruperto
• Beai Diego da Valdieri e Clemente da Bresanone, fransescani, màrtiri
• Beà Egidio da Vouzela, domènegano
• Beà Girolamo da Mondovì, mersedaro

Relijon romana antiga e moderna:

• Idi (Feriae Iovi)
• Nadałe de Mercùrio
• Maia
• Marte Invito (Mars Invictus)
• Prozesion dei Argzi (Itur a Argeos)

• Wikimedia Commons el detien imàjini o altri file so 15 de Majo
• Scholia el detien schemi gràfeghi so 15 de majo