Naczelne Dowództwo Połączonych Sił Sojuszniczych NATO w Europie ACE

Naczelne Dowództwo Połączonych Sił Sojuszniczych NATO w Europie (ang. Allied Command Europe ACE) – nieistniejące już jedno z dowództw strategicznych^[a] NATO.

Kwatera Główna Naczelnego Dowództwa Połączonych Sił Sojuszniczych NATO w Europie mieściła się w Rocquencourt we Francji, a potem przeniesiona została do Mons w Belgii. Na czele dowództwa stał naczelny dowódca sojuszniczy w Europie SACEUR.
W listopadzie 2002 przyjęto deklarację o reorganizacji struktur dowodzenia NATO. Na bazie Dowództwa Połączonych Sił Sojuszniczych NATO w Europie powstało Dowództwo Sił Sojuszniczych NATO ds. Operacji ACO^[2].

 Osobny artykuł: Sojusznicze Dowództwo Operacji.

W kwietniu 1951 generał Dwight Eisenhower podpisał rozkaz powołujący Naczelne Dowództwo Połączonych Sił Sojuszniczych NATO w Europie (ACE). Kwatera Główna Naczelnego Dowództwa Połączonych Sił Sojuszniczych NATO w Europie (Supreme Headquarters Allied Powers Europe (SHAPE) rozmieszczona została na terytorium Francji w Rocquencourt. Jej strukturę oparto na organizacji amerykańskiego sztabu. W początkowym okresie liczyła 183 oficerów delegowanych z 9 krajów^[3]. W związku z utworzeniem nowej organizacji, rozwiązano regionalne grupy planowania Europy Zachodniej, Europy Północnej, Europy Południowej i zachodniej części Morza Śródziemnego. Ich zadania przejęły^[4]:

• Dowództwo Połączonych Sił Sojuszniczych Europy Północnej (Allied Forces North Europe (AFNORD)
• Dowództwo Połączonych Sił Sojuszniczych Europy Centralnej (Allied Forces Central Europe (AFCENT)
• Dowództwo Połączonych Sił Sojuszniczych Europy Południowej (Allied Forces South Europe (AFSOUTH)

W 1951 zasadę podziału terytorialnego zastosowano w stosunku do Północno i Południowoeuropejskiego TDW. Ze względu na duże różnice stanowisk pomiędzy USA, Wielką Brytanią i Francją, a dotyczące relacji i podległości sił na Centralnym TDW, dowodził nim osobiście generał Eisenhower. Na tym TDW podlegali mu bezpośrednio^[5]:

• dowódca Połączonych Sił Powietrznych Europy Centralnej (CINCAIRCENT)
• dowódca Połączonych Sił Lądowych Europy Centralnej (CINCLANDCENT)
• flagowy oficer Europy Centralnej (FLAGCENT)

W późniejszych latach strukturę militarną systematycznie poprawiano i dopasowywano do zmieniającej się rzeczywistości^[6]. W 1953 nastąpiła pierwsza restrukturyzacja. Powołano Dowództwo Połączonych Sił Sojuszniczych Morza Śródziemnego AFMED. Odtworzono też Dowództwo Połączonych Sił Sojuszniczych Europy Centralnej AFCENT. Podporządkowane zostały mu^[7]:

• Dowództwo Połączonych Sił Powietrznych
• Dowództwo Połączonych Sił Morskich
• Dowództwo Połączonych Sił Lądowych Europy Centralnej

Wycofanie się Francji ze struktur militarnych NATO spowodowało kolejne zmiany w strukturach dowodzenia. Stanowiska zajmowane przez personel francuski zostały zastąpione przez personel pozostałych państw członkowskich. W Kwaterze Głównej Naczelnego Dowódcy Połączonych Sił Sojuszniczych NATO w Europie (SHAPE) straciło stanowiska czterech generałów francuskich, a do 1968 zlikwidowano stanowiska zastępców do spraw lotnictwa i marynarki wojennej, a także zastępcy do spraw broni atomowej^[8].
Obsada stanowisk w 1968^[9]

• SACEUR (USA) – generał czterogwiazdkowy
  • zastępca dowódcy (WB) – generał czterogwiazdkowy
  • szef sztabu (USA) – generał czterogwiazdkowy
    • zastępca szefa sztabu ds. planowania i operacji (RFN) – generał trzygwiazdkowy
      • asystent szefa sztabu ds. wywiadu (WB) – generał dwugwiazdkowy
      • asystent szefa sztabu ds. logistyki (Belgia) – generał dwugwiazdkowy
      • asystent szefa sztabu ds. operacji (USA) – generał dwugwiazdkowy
      • asystent szefa sztabu ds. łączności (RFN) – generał dwugwiazdkowy
    • zastępca szefa sztabu ds. logistyki i administracji (Włochy) – generał trzygwiazdkowy
      • asystent szefa sztabu ds. personalnych i administracji (RFN) – generał dwugwiazdkowy
      • asystent szefa sztabu ds. planów i strategii (USA) – generał dwugwiazdkowy
      • szef budżetu i finansów (Belgia) – generał dwugwiazdkowy
      • asystent szefa sztabu ds. informatyki (WB) – generał dwugwiazdkowy

Struktura ACE w latach 1975–1994^[10]:

• Naczelne Dowództwo Połączonych Sił Sojuszniczych NATO w Europie – Mons w Belgii
  • Dowództwo Połączonych Sił Sojuszniczych Europy Północnej – Kolsas w Norwegii
  • Dowództwo Połączonych Sił Sojuszniczych Europy Centralnej – Brunssum w Holandii
  • Dowództwo Połączonych Sił Sojuszniczych Europy Południowej – Neapol we Włoszech
  • Dowództwo Sił Powietrznych Wielkiej Brytanii – High Wycombe w Wielkiej Brytanii

W następstwie szybko następujących zdarzeń, które zachodziły w Europie Wschodniej na początku lat dziewięćdziesiątych, NATO podjęło reformy, które umożliwiły adaptację Sojuszu do nowego środowiska bezpieczeństwa w Europie. W lipcu 1990 na szczycie NATO w Londynie zadeklarowano koniec „zimnej wojny” i zaproszono kraje Europy Wschodniej do budowania partnerskich stosunków^[11].
Struktura ACE po restrukturyzacji w 1994^[12]:

• Naczelne Dowództwo Połączonych Sił Sojuszniczych NATO w Europie – Belgia
  • Siły Reagowania (Reaction Forces)
  • Dowództwo Połączonych Sił Sojuszniczych Europy Północno-Zachodniej – High Wycombe w Wielkiej Brytanii
  • Dowództwo Połączonych Sił Sojuszniczych Europy Centralnej – Brunssum w Holandii
  • Dowództwo Połączonych Sił Sojuszniczych Europy Południowej – Neapol we Włoszech
  • Dowódca Portugalskich Sił Powietrznych – Lizbona w Portugalii

We wrześniu 1999 wprowadzono kolejne zmiany w strukturze dowodzenia NATO. Naczelne Dowództwa Teatrów Wojny (MNCs) zastąpiono Strategicznymi Dowództwami, zaś Pośrednie Wyższe Podporządkowane Dowództwa (MSCs) zastąpiono Regionalnymi Dowództwami. Najniższe w hierarchii – Główne Podporządkowane Dowództwa (PSCs) przemianowano na Subregionalne Dowództwa (Dowództwa Komponentów i Połączone Dowództwa Subregionalne)^[13]. Nowa struktura nadal opierała się na geograficznym podziale obowiązków. Naczelne Dowództwo Połączonych Sił Sojuszniczych NATO w Europie (ACE) przeformowane zostało na Strategiczne Dowództwo Sił Sojuszniczych NATO w Europie (ACE)^[14].

Organizacja ACE w 1999^[15]:

• Dowództwo Połączonych Sił Sojuszniczych NATO w Europie – Mons w Belgii
  • Dowództwo Połączonych Sił Sojuszniczych Europy Północnej (RC North) – Brunssum w Holandii
  • Dowództwo Połączonych Sił Sojuszniczych Europy Południowej (RC South) – Neapol we Włoszech

Po terrorystycznych atakach z 11 września 2001 NATO zdało sobie sprawę z faktu, że musi być zdolne do szybkiego rozmieszczenia zrównoważonych, elastycznych, dobrze uzbrojonych oddziałów gotowych do prowadzenia operacji w dowolnie oddalonym regionie. W listopadzie 2002, na szczycie w Pradze, przyjęto deklarację o reorganizacji i dalszym rozszerzeniu NATO^[16]. 12 czerwca 2003 ministrowie obrony NATO zaakceptowali nową strukturę dowodzenia Sojuszu. Ważnym elementem tej organizacyjnej zmiany była koncepcja oparcia systemu dowodzenia na kryteriach funkcjonalności, a nie na tradycyjnym podziale geograficznym. Nowa struktura została utworzona wokół dwóch dowództw strategicznych. Na bazie Dowództwa Połączonych Sił Sojuszniczych NATO w Europie powstało Dowództwo Sił Sojuszniczych NATO ds. Operacji^[2]:

Funkcję naczelnego dowódcy połączonych sił zbrojnych NATO w Europie (Supreme Allied Commander Europe) od chwili powstania sojuszu pełnili wyłącznie wojskowi amerykańscy.

• Stanisław Zarychta: Struktury militarne NATO 1949–2013. Warszawa: Bellona SA, 2013. ISBN 978-83-11-13021-0.