Dowództwo Połączonych Sił Cieśnin Bałtyckich i Bałtyku Zachodniego COMBALTAP

Dowództwo Połączonych Sił Cieśnin Bałtyckich i Bałtyku Zachodniego

Allied Forces Baltic Approaches COMBALTAP

Historia
Organizacja	NATO
Sformowanie	1962
Rozformowanie	2002
Organizacja
Dyslokacja	Kiel-Holtenau (do 1976) Karup
Podległość	AFNORTH (do 1994) AFCENT (do 2002)

Dowództwo Połączonych Sił Cieśnin Bałtyckich i Bałtyku Zachodniego (ang. Allied Forces Baltic Approaches COMBALTAP) – nieistniejące już jedno z dowództw taktyczno-operacyjnych^[a] NATO.

W kwietniu 1951 generał Dwight Eisenhower podpisał rozkaz powołujący Naczelne Dowództwo Połączonych Sił Sojuszniczych NATO w Europie (ACE)^[2]. Obszar Europy podzielono na trzy teatry działań wojennych^[3]:

• Północnoeuropejski Teatr Działań Wojennych
• Centralny (Środkowoeuropejski) Teatr Działań Wojennych
• Południowoeuropejski Teatr Działań Wojennych

Konsekwencją rozkazu było powołanie Dowództwa Połączonych Sił Sojuszniczych Europy Północnej AFNORD. Nowo utworzone dowództwo przejęło kompetencje rozwiązanej Regionalnej Grupy Planowania Europy Północnej^[4].

W kwietniu 1958 zatwierdzono plan rozbudowy sił sojuszu MC-70. W następstwie wzrostu w strategicznych planach Sojuszu rangi północnej flanki Europejskiego Teatru Wojny, a w niej rejonu Cieśnin Bałtyckich, w 1962 utworzono Dowództwo Połączonych Sił Cieśnin Bałtyckich i Bałtyku Zachodniego COMBALTAP, któremu podporządkowano wszystkie niemieckie siły morskie stacjonujące w bazach morskich Zatoki Helgolandzkiej, Zatoki Kilońskiej i Meklemburskiej, wydzielone niemieckie siły lądowe i siły powietrzne, a także siły zbrojne Danii^[b]. Jednocześnie rozwiązano Dowództwo Połączonych Sił Morskich Europy Centralnej (NAVCENT) z podległymi dwoma Dowództwami (NAVNORCENT i NORSEACENT)^[6]
Nowo powstałe dowództwo COMBALTAP odpowiadało za obronę Danii, Szlezwik-Holsztynu i Hamburga, południowo-zachodniej część Morza Bałtyckiego (do południka 16° na wschód od Bomholmu), cieśnin: Sund, Wielki i Mały Bełt, Kattegat, Skagerrak oraz wschodniej części Morza Północnego, a także przestrzeni powietrznej nad wymienionymi rejonami. Zachodnią granicę strefy stanowił południk 5° szerokości wschodniej^[5]. Samo dowództwo i sztab obsadzone było w jednej trzeciej przez żołnierzy niemieckich, w jednej trzeciej przez duńskich, pozostałą trzecią część stanowili Amerykanie, Brytyjczycy, Kanadyjczycy i Norwegowie^[7].

Głównym zadaniem nowo utworzonego Dowództwa była obrona Cieśnin Bałtyckich przed ewentualnym wysadzeniem na wyspy duńskie desantu morskiego i blokada Floty Bałtyckiej na Morzu Bałtyckim^[8].
Dowódcą BALTAP-u był zawsze duński wiceadmirał (generał), natomiast zastępcą wiceadmirał niemiecki^[9].
Według oceny strategów NATO, będące w dyspozycji dowódcy BALTAP-u siły RFN i Danii były dalece niewystarczające by pokonać wojska Układu Warszawskiego. Dlatego też planowano ich wzmocnienie dwoma amerykańskimi grupami lotniskowcowymi (Z.O. 401 i Z.O. 402) oraz ZOB USA (Z.O. 101.1) operującymi na Morzu Północnym i Morzu Norweskim. Wzmocnienie stanowiły też wydzielone siły morskie Norwegii (Z.O. 461) operujące w rejonie cieśnin Skagerrak i Kattegat. Dodatkowo rejon cieśnin wzmacniało około 50 tys. żołnierzy amerykańskiej piechoty morskiej i lotnictwo 2 PTSP^[10].

Pierwszą próbą zdolności do wykonywania zadań było ćwiczenie sił morskich Republiki Federalnej Niemiec i Danii przeprowadzone na Bałtyku w dniach 20–31 sierpnia 1962. Wzięło w nim udział 15 000 ludzi, 30 okrętów wojennych oraz część niemieckiej 6 Dywizji Zmechanizowanej. Ćwiczenie pod kryptonimem Doorkeepef (Odźwierny), miało na celu blokowanie wyjść z Bałtyku z jednoczesnym symulowaniem operacji desantowej na wybrzeża NRD i Polski^[7].

12 grudnia 1991 NATO zatwierdziło Dyrektywę Komitetu Wojskowego do wojskowej implementacji Sojuszniczej Koncepcji Strategicznej MC-400^[11]. Podjęte decyzje w zakresie restrukturyzacji zintegrowanych struktur dowodzenia NATO dotyczyły przede wszystkim Europejskiego TW. W styczniu 1994 Dowództwo Połączonych Sił Cieśnin Bałtyckich i Bałtyku Zachodniego zostało wyłączone ze struktur Dowództwa Połączonych Sił Sojuszniczych Europy Północnej AFNORTH i podporządkowane Dowództwu Połączonych Sił Sojuszniczych Europy Centralnej AFCENT^[12]. Likwidacji uległo Dowództwo Połączonych Sił Powietrznych CB i BZ COMAIRBALTAP, a funkcje i zadania przekazano nowo utworzonemu Połączonemu Stanowisku Dowodzenia Lotnictwa Taktycznego i Obrony Powietrznej 1 CAOC w Finderup. W tym też czasie zlikwidowano Dowództwo Połączonych Sił Morskich Cieśnin Bałtyckich i Bałtyku Zachodniego COMNAVBALTAP^[13].

w latach 60. XX w.^[14]

• Dowództwo Połączonych Sił Cieśnin Bałtyckich i Bałtyku Zachodniego COMBALTAP – Karup (Dania)
  • Dowództwo Połączonych Sił Lądowych Szlezwik-Holsztynu, Jutlandii i wyspy Fioni COMLANDJUT – Rendsburg (Dania)^[c]
  • Dowództwo Połączonych Sił Lądowych Zelandii COMLANDZEALAND^[d] – Ringstedt (Dania)
  • Dowództwo Połączonych Sił Powietrznych Cieśnin Bałtyckich i Bałtyku Zachodniego COMAIRBALTAP^[c] – Karup
  • Dowództwo Połączonych Sił Morskich Cieśnin Bałtyckich i Bałtyku Zachodniego COMNAVBALTAP^[c] – Karup

w latach 80. XX w.^[15]

• Dowództwo Połączonych Sił Zbrojnych Cieśnin Bałtyckich i Bałtyku Zachodniego COMBALTAP – Karup (Dania)
  • Dowództwo Połączonych Sił Lądowych Szlezwik-Holsztynu, Jutlandii i wyspy Fioni COMLANDJUT – Rendsburg (Dania)
    • Jutlandzki Korpus Armijny JKA
    • siły wzmocnienia USA i WB
      • dywizja piechoty morskiej USA
      • dywizja piechoty morskiej WB
  • Dowództwo Połączonych Sił Lądowych Zelandii COMLANDZEALAND – Ringstedt (Dania)
    • Dowództwo Obrony Bornholmu COMBORNHOLM
    • Dowództwo Wschodniego Okręgu Wojskowego
      • 1 Brygada Zmechanizowana
      • 2 Brygada Zmechanizowana
  • Dowództwo Połączonych Sił Powietrznych Cieśnin Bałtyckich i Bałtyku Zachodniego COMAIRBALTAP – Karup
    • Siły Powietrzne Danii
      • 721 eskadra lotnictwa myśliwsko-bombowego – Aalborg
      • 723 eskadra lotnictwa myśliwsko-bombowego – Aalborg
      • 725 eskadra lotnictwa myśliwsko-bombowego – Karup
      • 726 eskadra lotnictwa myśliwsko-bombowego – Aalborg
      • 727 eskadra lotnictwa myśliwsko-bombowego – Skrydstrup
      • 729 eskadra lotnictwa myśliwsko-bombowego – Karup
      • 730 eskadra lotnictwa myśliwsko-bombowego – Skrydstrup
      • Grupa Obrony Powietrznej (8 baterii „Hawk”) – Skrydstrup
    • Siły Powietrzne Niemiec
      • 41 skrzydło lotnictwa myśliwsko-bombowego – Husum
      • 52 skrzydło lotnictwa rozpoznawczego – Leck
      • 3 pułk rakiet przeciwlotniczych „Hawk” – Helide
    • niemiecka Dywizja Lotnictwa Myśliwskiego
      • 1 skrzydło lotnictwa myśliwsko-bombowego – Jagel
      • 2 skrzydło lotnictwa myśliwsko-bombowego – Eggebek
      • 3 skrzydło lotnictwa ZOP – Nordholtz
      • 5 skrzydło lotnictwa Pom – Kiel
  • Dowództwo Połączonych Sił Morskich Cieśnin Bałtyckich i Bałtyku Zachodniego COMNAVBALTAP – Karup
    • ZO 500 – Bałtyk Zachodni
      • niemiecka 2 eskadra kutrów rakietowych
      • niemiecka 3 eskadra kutrów rakietowych
      • niemiecka 5 eskadra kutrów rakietowych
      • niemiecka 7 eskadra kutrów rakietowych
      • niemiecka 1 eskadra trałowców
      • niemiecka 3 eskadra trałowców
      • niemiecka 5 eskadra trałowców
      • niemiecka 7 eskadra trałowców
      • niemiecka 1 eskadra zaopatrzenia
      • niemiecka eskadra ścigaczy OP
      • niemiecka grupa okrętów desantowych
    • ZO 420 – Bałtyk Zachodni
      • duńska eskadra fergat
      • duńska 1 eskadra kutrów rakietowych
      • duńska eskadra trałowców
      • duńska 3 eskadra SM
      • duński dywizjon MS
    • ZO 457 – Bałtyk Środkowy
      • niemiecka 1 eskadra OP
      • niemiecka 3 eskadra OP
      • duńska eskadra OP
    • ZO 445 – Morze Północne
      • eskadra obrony przeciwminowej
      • 2 eskadra zaopatrzenia
    • ZO 501 – Morze Północne
      • niemiecka 1 eskadra niszczycieli rakietowych
      • niemiecka 2 eskadra niszczycieli rakietowych
      • niemiecka 4 eskadra fregat rakietowych

• Julian Kaczmarek, Adam Skowroński: NATO, Europa, Polska. Wrocław: Atta 2, 1998. ISBN 83-86882-66-2.
• Janusz Solak: Niemcy w NATO. Warszawa: Bellona SA, 1999. ISBN 83-11-08879-9.
• Stanisław Zarychta: Struktury militarne NATO 1949–2013. Warszawa: Bellona SA, 2013. ISBN 978-83-11-13021-0.