Bitwa pod Ulesiem (1920)

Bitwa pod Ulesiem

Wojna polsko-bolszewicka
Czas	19 maja 1920
Miejsce	pod Ulesiem[a]
Terytorium	Zarząd Cywilny Ziem Wschodnich
Przyczyna	majowa ofensywa Frontu Zachodniego
Wynik	klęska II BLB, odwrót wojsk polskich
Strony konfliktu
Polska  Rosyjska FSRR
Dowódcy
płk Stefan de Latour ppłk Jan Janiszowski W.F. Karpow
Siły
II Brygada L-B 24 pułk piechoty 5 Dywizja Strzelców
brak współrzędnych

Bitwa pod Ulesiem – część wielkiej bitwy nad Berezyną. Walki polskiej II Brygady Litewsko-Białoruskiej i dwóch batalionów 24 pułku piechoty z sowiecką 5 Dywizją Strzelców w czasie majowej ofensywy wojsk Michaiła Tuchaczewskiego w okresie wojny polsko-bolszewickiej.

W maju 1920, po zajęciu Kijowa i zdobyciu przyczółków mostowych po wschodniej stronie Dniepru, wojska polskie przeszły do obrony. Wódz Naczelny Józef Piłsudski zdawał sobie sprawę z tego, że nie udało mu się rozbić większych sił nieprzyjaciela, a jedynie zmusił je do wycofania się dalej na wschód. Stąd też planował nowe uderzenie, tym razem na północnym odcinku frontu wschodniego^[1]. W tym czasie dowódca Frontu Zachodniego Michaił Tuchaczewski grupował wojska na wschodnim brzegu Berezyny i także przygotowywał je do ofensywy^[2].

Wojsko Polskie

• 1 Armia gen. Stefana Majewskiego obsadzała odcinek Dryssa–Połock–Uszacz–Lepel. W pierwszym rzucie posiadała 8 Dywizję Piechoty i 1 Dywizję Litewsko-Białoruską, a w odwodzie 3 Dywizję Piechoty Legionów i 1 Brygadę Jazdy.
• 4 Armia gen. Szeptyckiego w składzie 2 Dywizja Piechoty Legionów, 6., 14. i 9. dywizje piechoty broniła linii Berezyny od Lepla po ujście do Dniepru.

17 maja dowodzenie nad obu armiami przejął gen. Stanisław Szeptycki^[3].

Armia Czerwona

Na wschodnim brzegu Berezyny utworzono zgrupowanie uderzeniowe^[4]:

• 15 Armia Augusta Korka w składzie 4., 6., 5., 53., 56. dywizje strzeleckie i 15 Dywizja Kawalerii^[b]
• Grupę Północną Jewgienija Siergiejewa w składzie 48 Dywizja Strzelców i 164 Brygada Strzelców
• 16 Armia Nikołaja Sołłohuba w składzie 2., 8., 10., 17. i 21. dywizje strzeleckie^[c].

Całością sił uderzeniowych dowodził dowódca Frontu Zachodniego Michaił Tuchaczewski^[6][7].

14 maja wojska Frontu Zachodniego Michaiła Tuchaczewskiego przeszły do ofensywy^[1]. 16 maja 1 Dywizja Litewsko-Białoruska gen. Jana Rządkowskiego wycofała się nad Berezynę^[8][9]. Wobec rosnącej przewagi nacierającej sowieckiej 5 Dywizji Strzelców, jednostki polskie opuściły Lipsk^[10] Dowódca 1 Dywizji Litewsko-Białoruskiej gen. Jan Rządkowski postanowił odbudować jednak linię frontu na Berezynie i odebrać Sowietom Lipsk^[11].

Zadanie to otrzymała II Brygada Litewsko-Białoruska wzmocniona dwoma batalionami 24 pułku piechoty ze składu 3 Dywizji Piechoty Legionów. Brygada skoncentrowała się w rejonie Ulesia, oczekując na przybycie dwóch zapowiedzianych batalionów^[12].Tak utworzone zgrupowanie miało uderzyć w kierunku na Lipsk – Mościszcze z zamiarem wyrzucenia Sowietów za Berezynę^[11].

Późnym popołudniem 19 maja przeciwnik uprzedził oddziały polskie i rozpoczął przeciwnatarcie wzdłuż traktu na Ulesie^[13]. Sowiecki pułk kawalerii rozbił 4 kompanię grodzieńskiego pułku strzelców i wyszedł na tyły II BLB. Atakując dalej, zaskoczył bataliony 24 pp odpoczywające po forsownym marszu w folwarku Karolin^[13]. Zaskoczenie było tak duże, że tylko małe grupki żołnierzy próbowały bezskutecznie stawić opór. II Brygada Litewsko-Białoruska i bataliony 24 pp zostały zmuszona do szybkiego odwrotu na południowy zachód w kierunku Bereśniówki^[11].

Bitwa pod Ulesiem zakończyła się porażką II Brygady Litewsko-Białoruskiej i odwrotem polskich oddziałów. Brygada poniosła ciężkie straty i na kilka dni utraciła zdolność bojową. Odwrót II Brygady wymusił wycofanie się innych oddziałów polskiej 1 Armii znad Berezyny w kierunku Mołodeczna^[11]. Straty batalionów 24 pułku piechoty sięgały 50% stanu osobowego^[13].

• Janusz Cisek, Konrad Paduszek, Tadeusz Rawski: Wojna polsko-sowiecka 1919–1921. Warszawa: Wojskowe Centrum Edukacji Obywatelskiej, 2010.
• Ludwik Jędrzejczyk: Zarys historii wojennej 80-go pułku Strzelców Nowogródzkich. Warszawa: Zakłady Graficzne „Polska Zjednoczona”, 1930, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
• Zdzisław Grzegorz Kowalski: Wojna polsko-bolszewicka 1919-1920 na łamach polskich fachowych periodyków wojskowych z lat 1919-1939. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2001. ISBN 83-7174-856-6.
• Janusz Odziemkowski: Leksykon wojny polsko – rosyjskiej 1919 – 1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2004. ISBN 83-7399-096-8.
• Janusz Odziemkowski: Leksykon bitew polskich 1914 – 1920. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 1998. ISBN 83-85621-46-6.
• Józef Pałac: Zarys historii wojennej 24-go pułku piechoty. Warszawa: Zakłady Graficzne „Polska Zjednoczona”, 1930, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
• Ludwik Jędrzejczyk: Zarys historii wojennej 80-go pułku Strzelców Nowogródzkich. Warszawa: Zakłady Graficzne „Polska Zjednoczona”, 1930, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
• Józef Piłsudski, Michaił Tuchaczewski: „Rok 1920”. „Pochód za Wisłę”. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie, 1989. ISBN 83-218-0777-1.
• Wiesław Wysocki (red.): Szlakiem oręża polskiego; vademecum miejsc walk i budowli obronnych. T. 2, poza granicami współczesnej Polski. Warszawa: Wydawnictwo „Gamb”, 2005. ISBN 83-7399-050-X.