Anarchizm egoistyczny

Anarchizm egoistyczny, egoistyczny anarchizm lub anarchoegoizm, często skracany do po prostu egoizmu, jest szkołą myśli anarchistycznej mającej korzenie w filozofii Maxa Stirnera, XIX-wiecznego filozofa egzystencjalistycznego, którego „imię pojawia się ze sporą regularnością w historycznych badaniach na temat myśli anarchistycznej jako przykład jednego z najwcześniejszych i najbardziej znanych przedstawicieli indywidualistycznego anarchizmu^[1]”.

 Główny artykuł: Max Stirner.

Johann Kaspar Schmidt (25 października 1806 – 26 czerwca 1856), znany także jako Max Stirner (pseudonim, który przyjął z czasów szkolnych, nadany mu z powodu wysokiego czoła – niem. Stirn), był niemieckim filozofem, zaliczającym się do literackich prekursorów nihilizmu, egzystencjalizmu, postmodernizmu i anarchizmu, zwłaszcza anarchizmu indywidualistycznego. Głównym dziełem Stirnera jest Jedyny i jego własność. Pierwsza publikacja tej pracy nastąpiła w 1844 r. w Lipsku i od tego czasu ukazała się w licznych wydaniach i tłumaczeniach.

Filozofia Stirnera jest zwykle nazywana egoizmem. Twierdzi, iż egoista odrzuca dążenie do „wielkiej idei, słusznej sprawy, doktryny, systemu, wzniosłego powołania” i nie ma powołania politycznego, lecz „żyje sam dla siebie”, bez względu na to „jak dobrze lub źle ludzkość sobie z tym poradzi”^[2]. Stirner stwierdził, że jedynym ograniczeniem praw jednostki jest zdolność człowieka do uzyskania tego, czego pragnie^[3]. Sugeruje, że najczęściej akceptowane instytucje społeczne – w tym pojęcie państwa, własności jako prawo, prawa naturalnego w ogóle i samego konceptu społeczeństwa – są jedynie „upiorami”. Stirner chciał „obalić nie tylko państwo, ale także społeczeństwo jako instytucję odpowiedzialną za członków państwa”^[4].

 Ta sekcja jest niekompletna. Jeśli możesz, rozbuduj ją.

Urodzony w Szkocji niemiecki pisarz John Henry Mackay dowiedział się o Stirnerze, czytając kopię History of Materialism and Critique of its Present Importance Friedricha Alberta Langego. Mackay poszukał później egzemplarza Jedyny i jego własność i po zafascynowaniu się nim napisał biografię Stirnera pt. Max Stirner - sein Leben und sein Werk, opublikowaną w języku niemieckim w 1898 roku^[5]. Szerzenie stirnerowskiego egoizmu oraz walka z dyskryminacją gejów i biseksualnych mężczyzn prowadzona przez Mackaya wywarła wpływ na Adolfa Branda, który w 1896 r. zaczął publikować pierwsze czasopismo LGBT na świecie, Der Eigene^[6]. Nazwa tej publikacji została zaczerpnięta od Stirnera - który wywarł ogromny wpływ na młodego Branda - i odnosi się do koncepcji Stirnera "posiadania samej siebie" przez jednostkę. Der Eigene koncentrowało się na materiałach kulturalnych i naukowych i mógł mieć średnio około 1500 prenumaratorów na numer w ciągu swojego życia. Benjamin Tucker śledził to czasopismo ze Stanów Zjednoczonych^[7].

Inną niemiecką anarchistyczną publikacją, na którą Stirner wywarł duży wpływ, było Der Einzige. Zaczęło się ono ukazywać 1919 r. jako tygodnik, a następnie sporadycznie wychodziło do 1925 r. i było redagowane przez kuzynów – Anselma Ruesta (pseudonim Ernsta Samuela) i Mynonę (pseudonim Salomo Friedlaendera). Jego tytuł został zaczerpnięty z niemieckiej nazwy stirnerowskiej książki Jedyny i jego własność. Innym wpływem była myśl niemieckiego filozofa Friedricha Nietzschego^[8]. Publikacja była związana z lokalnym ekspresjonistycznym nurtem artystycznym i przejściem od niego do dadaizmu^[9].

Wpływ Stirnera przejawiał się również w inny sposób w hiszpańskim i francuskim anarchizmie indywidualistycznym. Hiszpański pisarz, Xavier Díez, pisał: "Teoretyczne stanowiska i żywotne doświadczenia francuskiego indywidualizmu są głęboko obrazoburcze i skandaliczne, nawet w kręgach libertariańskich. Nawoływanie do nudystycznego naturyzmu, silna obrona metod kontroli urodzeń, idea "unii egoistów" z wyłącznym uzasadnieniem praktyk seksualnych, które będą starały się wprowadzić w życie, nie bez trudności, ustanowią sposób myślenia i działania, i zaowocują sympatią wśród niektórych i silnym odrzuceniem wśród innych"^[10].

Jun Tsuji był japońskim anarchistą, epikurejskim i dadaistycznym muzykiem grającym na shakuhachi, a także aktorem i artystą, który po odkryciu filozofii Stirnera i fascynacji nią, jako pierwszy przetłumaczył Jedynego i jego własność na język japoński^[11]. Stirner wpłynął również na japońskiego pisarza i działacza anarchistycznego Sakae Ōsugi, który inspirował się także Friderichem Nietzschym, Henrim Bergsonem, Piotrem Kropotkinem i Georgesem Sorelem^[12].

W latach sześćdziesiątych XX wieku francuski anarchokomunista Daniel Guérin w Anarchism: From Theory to Practice twierdził, że Stirner "zrehabilitował jednostkę w czasie, gdy pole filozoficzne było zdominowane przez heglowski antyindywidualizm, a większość reformatorów w dziedzinie społecznej została doprowadzona przez występki burżuazyjnego egoizmu do podkreślenia jego przeciwieństwa" i wskazał na "śmiałość i zakres jego myśli"^[13].

Brytyjski pisarz Herbert Read był pod silnym wpływem egoizmu, który później zbliżył się do egzystencjalizmu. W Herbert Read Reassessed pisze, że w Read's Education Through Art (1943) David Goodway pisze: "Mamy tu egoizm Maxa Stirnera zasymilowany w anarchokomunizmie Piotra Kropotkina". Cytuje Read'a za to stwierdzenie, które pokazuje wpływ egoizmu: "Wyjątkowość nie ma praktycznej wartości w izolacji. Jedną z najpewniejszych lekcji współczesnej psychologii i ostatnich doświadczeń historycznych jest to, że edukacja musi być procesem nie tylko indywiduacji, ale także integracji, która jest pogodzeniem indywidualnej wyjątkowości z jednością społeczną [...] jednostka będzie «dobra» w takim stopniu, w jakim jej indywidualność jest realizowana w organicznej całości wspólnoty^[14]".

• Anarchizm indywidualistyczny
• Anarchizm egzystencjalny
• Nurty anarchizmu
• Egoizm etyczny

• DouglasD. Moggach DouglasD., The New Hegelians, Cambridge University Press, 2006  (ang.).
• UlrikeU. Heider UlrikeU., Anarchism: Left, Right and Green, San Francisco: City Lights Books, 1994  (ang.).
• Thomas A.T.A. Stanley Thomas A.T.A., Osugi Sakae, Anarchist in Taisho Japan: The Creativity of the Ego, Harvard University Asia Center, 1 czerwca 1982  (ang.).