നാഗ്പൂർ ജില്ല

മഹാരാഷ്ട്ര സംസ്ഥാനത്തിലെ വിദർഭ മേഖലയിലെ ഒരു ജില്ലയാണ് നാഗ്പൂർ ജില്ല (മറാഠി ഉച്ചാരണം: [naːɡpuːɾ]) . നാഗ്പൂർ നഗരമാണ് ജില്ലാ ഭരണ കേന്ദ്രം. ഈ ജില്ല മഹാരാഷ്ട്രയിലെ നാഗ്പൂർ ഡിവിഷന്റെ ഭാഗമാണ്.`^[1]

കിഴക്ക് ഭണ്ഡാര, തെക്കുകിഴക്ക് ചന്ദ്രപൂർ, തെക്ക് പടിഞ്ഞാറ് വാർധ, വടക്ക് പടിഞ്ഞാറ് അമരാവതി, വടക്ക് മധ്യപ്രദേശ് സംസ്ഥാനത്തെ ചിന്ദ്‌വാര ജില്ല, സിയോനി എന്നീ ജില്ലകളാണ് നാഗ്പൂർ ജില്ലയുടെ അതിർത്തികൾ.

ഇന്നത്തെ നാഗ്പൂർ നഗരത്തിന് ചുറ്റുമുള്ള മനുഷ്യവാസത്തിന്റെ തെളിവുകൾ 3000 വർഷം മുതൽ ബിസി എട്ടാം നൂറ്റാണ്ട് വരെ കണ്ടെത്താനാകും. ദ്രുഗ്ധാംനയിലെ മെഹിർ ശ്മശാന സ്ഥലങ്ങൾ സൂചിപ്പിക്കുന്നത് നാഗ്പൂരിന് ചുറ്റും മെഗാലിത്തിക് സംസ്കാരം നിലനിന്നിരുന്നുവെന്നാണ്. വാർധ ജില്ലയിലെ ദേവാലിയിൽ നിന്ന് കണ്ടെത്തിയ പത്താം നൂറ്റാണ്ടിലെ ചെമ്പ് ഫലകത്തിലാണ് നാഗ്പൂർ എന്ന പേരിന്റെ ആദ്യ പരാമർശം കാണുന്നത്.`^[2]

1853-ൽ, രാഘോജി മൂന്നാമന്റെ മരണശേഷം, നാഗ്പൂർ നാട്ടുരാജ്യത്തെ ബ്രിട്ടീഷുകാർ കൂട്ടിച്ചേർക്കുകയും ഇന്നത്തെ ജില്ലയുടെ അധീനതയിലുള്ള പ്രദേശം അന്നത്തെ നാഗ്പൂർ പ്രവിശ്യയുടെ ഭാഗമാവുകയും ചെയ്തു. 1861-ൽ ഇത് സെൻട്രൽ പ്രവിശ്യകളുമായി ലയിപ്പിച്ചു. 1903-ൽ ഇത് സെൻട്രൽ പ്രവിശ്യകളുടെയും ബെരാറിൻ്റെയും ഭാഗമായി. 1950-ൽ പുതുതായി രൂപീകരിച്ച മധ്യപ്രദേശ് സംസ്ഥാനത്തിൻ്റെ ഭാഗമായി നാഗ്പൂർ ജില്ല സൃഷ്ടിക്കപ്പെടുകയും നാഗ്പൂർ അതിന്റെ തലസ്ഥാനമായി മാറുകയും ചെയ്തു. 1956-ൽ ഇന്ത്യൻ സംസ്ഥാനങ്ങളുടെ പുനഃസംഘടനയ്ക്ക് ശേഷം നാഗ്പൂർ ജില്ല ബോംബെ സംസ്ഥാനത്തിൽ ഉൾപ്പെടുത്തി. 1960 മെയ് 1 ന് ഇത് മഹാരാഷ്ട്ര സംസ്ഥാനത്തിന്റെ ഭാഗമായി.