Сёз

Сёз - тилни ара биримиди. Тилни, ангылам джюгю болгъан, бир-бирине байланнган бир неда андан аслам тауушдан (морфемадан) къуралгъан, таууш багъаны тутхан тил биримди. Эки учуна бирер бошлукъ (пробел) салыннган тил бирими да деб ангылатылады. Сёзле бир тамыр эмда аннга байланнган бир неда андан артыкъ къошакъладан къураладыла. Сёзлени бирге джыйыб сёз тутумла, неда айтымла къурайдыла.

Джазмада сёзле бёлюмледен, слогла а уа харифледен къуралады. Бир сёз эм азы бла бир бёлюмден къуралады: джан, ат, мал, ол д. а. к.

Сёз бла биз белгили затланы, неда къол бла туталмазлыкъ ангыламланы, адамны кёлюн, халын белгилейбиз. Алай бла сёз тилни магъана тутхан баш бирими болады. Башха тиллеча къарачай-малкъар тил да «сёз тилди». Сёзледен, грамматика джорукъланы эмда айтымны джорукъларыны тамалында айтымла къураладыла, айтымладан а уа текстле.

Сёзню структурасы къыйын болгъаны себебли, бусагъатдагъы тинтиучюле аны шартларын кёргюзген заманда анализни кёб аспектли типин хайырландырадыла, ол демек, тилни талай шартын белгилейдиле,тинтеди��е.:

• Фонетика джанында тамамланнган эмда бир басымлылыкъ.
• Семантика джанындан тамамланнганлыкъ (лексикалыкъ, грамматикалыкъ эмда структуралыкъ магъанасыны болууу).
• Номинатив функциясы (кертиликде болууну аты эмда аны лексика магъанада бериу).
• Айтылгъан (сёз тилде хазыр биримди, джангыдан къуралыб айтылмайды).
• Синтаксис эркинликли (айры айтылыргъа мадары барды; неда айтымда орунун эркин тюрлендирир мадары барды).
• Ич тизгин къурамы (сёз морфемаладан къуралады).
• Юлешинмемеклик (башха элеметле биримни юлешелмейдиле).
• Бютеулей тамаланнганлыкъ.
• Семантика джууашлыкъ (башха сёзле бла тутушла къураргъа болады).
• Лексикалыкъ-грамматикалыкъ магъана.
• Тутумлулукъ (сёз таууш/графика къабукъда турады).
• Билги бермеклик (сёз затны шартларыны, болууланы юсюнден билги береди).