Գեղարքունիքի մարզի լքված գյուղերի ցանկ

Ստորև ներկայացվում է Գեղարքունիքի մարզի լքված գյուղերի ցանկը^[1]^[2]^[3]^[4]^[5]^[6]^[7]^[8]

#	Անուն	Կառուցման տարեթիվ	Բնակավայր և հեռավորությունը նրանից	Լրացուցիչ տվյալներ
1	Գյուղատեղի «Աղի գյոլ»	10-17 դդ.	Գավառ քաղաքից 5 կմ ամ	Համանուն ամրոցի տարածքում։ Գյուղատեղիում է գտնվում 13-րդ դարի եկեղեցու և ջրաղացի ավերակները։
2	Գյուղատեղի «Յոնջալուխ»	9-17 դդ.	Գավառ քաղաքից 5-6 կմ ամ	Համանուն ամրոցի տարածքում։ Գյուղատեղիում է գտնվում խաչքարերով գերեզմանոցը։
3	Գյուղատեղի Ագարակ («Մանուչարի դոլակներ»)	13-17 դդ.	Գավառ քաղաքից 5 կմ հվ-աե	Արծվաքար թաղամասից 4,5 կմ հվ-աե։ Գյուղատեղիում է գտնվում գավթով կիսավեր եկեղեցին շրջապատված խաչքարերով, ինչպես նաև 1231 թվականին կառուցված «Ալոյի վանք» եկեղեցին, որի շրջակայքում պահպանվել է գերեզմանոցը թվով 36 խաչքարով։
4	Գյուղատեղի «Դոլակներ»	13-17 դդ.	Գավառ քաղաքի աե մասում	Արծվաքար թաղամասից 7 կմ հվ-ամ, Գավառ - Մարտունի խճուղուց աջ, գոմերի մոտ։ Գյուղատեղիում է գտնվում 13-րդ դարի «Արծվաթռիչ» («Ղամլուխի ժամ)» մատուռը, որը վերականագնվել է 1970-ական թթ.։
5	Գյուղատեղի «Խարաբեք»	13-18 դդ.	Գավառ քաղաքից 1,5 կմ հվ-ամ	Հացառատ թաղամասից 1,5 կմ հվ-ամ Հացառատ - Ծաղկաշեն ճանապարհից աջ։
6	Գյուղատեղի «Ղազարի Ձոր»	13-17 դդ.	Գավառ քաղաքից 5 կմ հվ-աե	Արծվաքար թաղամաս, «Սալոյի վանք» եկեղեցուց 1 կմ ամ։
7	Գյուղատեղի «Սառջլու»	10-17 դդ.	Գավառ քաղաքից 9 կմ ամ	Սբ. Խաչ սարից 1 կմ հվ-ամ։
8	Գյուղատեղի «Ղուշի բակեր»	16-18 դդ.	Ճամբարակ քաղաքից 0,5 կմ հս	Ճամբարակ-Վահան ճանապարհից ձախ։ Պահպանվել է գերեզմանողը խաչքարերով։
9	Գյուղատեղի «Գոմեր»	9-18 դդ.	Մարտունի քաղաքից 7-8 կմ հվ	Մթնաձոր գետի 2 կողմերում։ Գյուղատեղում պահպանվել են 3 գերեզմանոցներ բազմաթիվ խաչքարերով, ինչպես նաև 6-րդ դարի Սբ. Ստեփանոս եկեղեցին /վերակառուցված/ և նրանից քիչ հեռու 12-րդ դարի եկեղեցու ավերակներ։
10	Գյուղատեղի «Մթնաձոր»	9-17 դդ.	Մարտունի քաղաքից 8 կմ հվ	Գյուղատեղում պահպանվել է 13-րդ դարի կիսաքանդ եկեղեցին։
11	Գյուղատեղի «Ակներ»	10-18 դդ.	Վարդենիս քաղաքի աե մասում	Գարեջրի գործարանի մոտ, տեղացիներն այցելում են որպես Սբ. Վարդան սրբատեղի։
12	Գյուղատեղի	10-18 դդ.	Ախպրաձոր գյուղի հս մասում	«Կուրբանաքենդ» վայրում։
13	Գյուղատեղի «Հին Ախպրաձոր»	10-20 դդ.	Ախպրաձոր գյուղի հս մասում	Տարածքում պահպանվել են իրար մոտ կանգնած 4 խաչքարեր։
14	Գյուղատեղի «Աղյոլ»	16-18 դդ.	Ախպրաձոր գյուղից 2 կմ աե
15	Գյուղատեղի «Ղզըլ խարաբա»	17-18 դդ.	Ախպրաձոր գյուղից 1,5 կմ հս-աե
16	Գյուղատեղի «Դամյա»	17-18 դդ.	Ախպրաձոր գյուղից 3,5 կմ հս-աե
17	Գյուղատեղի «Աղբրի Խարաբեք»	14-15 դդ.	Ակունք գյուղից 2,5 կմ հվ-ամ	Գյուղի և «Հին գոմեր» գյուղատեղիի միջև ընկած տարածքում։ Տարածքում պահպանվել է տասնյակից ավել խաչքարերով գերեզմանոցը։
18	Գյուղատեղի «Հին գոմեր»	13-18 դդ.	Ակունք գյուղից 3 կմ հվ-աե	Տարածքում պահպանվել է 13-րդ դարի ավերված եկեղեցին՝ 30-ից ավել խաչքարերով՝ որոնցից մեկը տեղափոխվել է Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածին, գերեզմանոցը։ 15-րդ դարի Թուխ Մանուկ մատուռը և փոքր գերեզմանոցը։
19	Գյուղատեղի «Քյալաֆա»	14-17 դդ.	Ակունք գյուղից 3-4 կմ հվ-ամ	Տարածքում պահպանվել է տասնյակից ավել խաչքարերով գերեզմանոցը։
20	Գյուղատեղի «Վանքի Բերդ»	9-17 դդ.	Աստղաձոր գյուղից 3 կմ հվ	Համանուն ամրոցի տարածքում։ Գյուղատեղիում է պահպանվելեն 9-րդ դարի երկու եկեղեցիներ։
21	Գյուղատեղի	9-17 դդ.	Աստղաձոր գյուղից 8 կմ հվ	«Սաքոյի վար» տեղամասում։
22	Գյուղատեղի «Անմեռ» («Եկեղեցու ձոր», «Վանքի ձոր»)	9-18 դդ.	Արծվանիստ գյուղից 2 կմ հվ	Վանքագետի աջ և ձախ ափին։ Տարածքում պահպանվել է Սուրբ Աստվածածին եկեղեցին /վերանորոգված 2000թ․-ին/ և տասնյակից ավել խաչքարերով գերեզմանոցը։
23	Գյուղատեղի «Զույգ աղբյուր»	9-15 դդ.	Արծվանիստ գյուղից 10 կմ հվ	Վանքագետի աջ և ձախ ափին։ Տարածքում պահպանվել է 12-րդ դարի կիսավեր եկեղեցին գավթով։
24	Գյուղատեղի «Հոսպակ»	9-20 դդ., 1949 թ.	Արծվանիստ գյուղից 8 կմ հվ	Տարածքում պահպանվել է 10-րդ դարի եկեղեցին, 19-րդ դարում վերանորոգված մատուռը և տասնյակից ավել խաչքարերով գերեզմանոցը։
25	Գյուղատեղի «Վերին Կթանոց» («Վանքի խարաբա»)	9-17 դդ.	Արծվանիստ գյուղից 8 կմ հվ	Վանքագետի աջափնյա բարձունքին։ Տարածքում պահպանվել է 10-րդ դարի Սուրբ Հռիփսիմե եկեղեցին՝ քսանից ավել խաչքարերով գերեզմանոցը։ «Վանքի Գերեզմանատուն», «Խրբի դոշ» և անանուն գերեզմանոցները 30-ից ավել խաչքարերով։
26	Գյուղատեղի	17-18 դդ.	Գեղամաբակ գյուղից 0,5 կմ հս-աե	«Չաիր» կոչվող վայրում։
27	Գյուղատեղի «Մանուչարի գյոլ»	16-17 դդ.	Գեղարքունիք գյուղից 1,5 կմ աե	Ջրամբարի ափին։
28	Գյուղատեղի «Չոր ավերակներ»	14-17 դդ.	Գեղարքունիք գյուղից 7 կմ հս-աե	Գավառ-Մարտունի խճուղուց ձախ, Սևանա լճի ափին։ Տարածքում պահպանվել է 15-րդ դարի Սուրբ Գևորգ մատուռը՝ տասնյակից ավել խաչքարով։
29	Գյուղատեղի	9-17 դդ.	Գեղհովիտ գյուղից 9 կմ հվ-ամ	«Կազովնու հոլիկներ» վայրում։
30	Գյուղատեղի «Բոզոյի խրբեք»	9-17 դդ.	Գեղհովիտ գյուղից 3 կմ հվ-աե	Տարածքում պահպանվել է 9-րդ դարի եկիեղեցու ավերակներ։
31	Գյուղատեղի	15-16 դդ.	Գետիկ գյուղից 1 կմ հվ	«Կուճուր թալա» հանդամասում։ Տարածքում պահպանվել է 15-րդ դարի «Առուստամի խաչ» խաչքարը։
32	Գյուղատեղի «Հին Դարանակ»	13-16 դդ.	Դարանակ գյուղի աե մասում
33	Գյուղատեղի «Խարաբեք»	9-17 դդ.	Դդմաշեն գյուղից 1,5 կմ աե
34	Գյուղատեղի «Կուռու ավերակներ»	10-17 դդ.	Երանոս գյուղից 2,5 կմ հս	Տարածքում պահպանվել է 10-րդ դարի ավերակ եկեղեցին՝ խաչքարերով լի գերեզմանոցով։
35	Գյուղատեղի «Նաղարախան»	միջնադար	Զոլաքար գյուղից 30 կմ ամ	Համանուն ամրոցի տարածքում։ Տարածքում պահպանվել է 5-րդ դարի Սուրբ Վարդան եկեղեցին։
36	Գյուղատեղի «Երկու ջրի արանք» («Գոմերի ավերակներ», «Մթնաձոր»)	9-18 դդ.	Զոլաքար գյուղից 4-5 կմ հվ	Տարածքում պահպանվել է խաչքարերով լի գերեզմանոց։
37	Գյուղատեղի «Լճի ավերակներ»	9-17 դդ.	Զոլաքար գյուղից 5 կմ հվ-աե	«Գյոլերի խրբեք» վայրում, ձորի 2 կողմերում։
38	Գյուղատեղի «Կարմիր ավերակներ» («Սառնաղբյուր»)	վաղ մջնդ - 1948 թ.	Զոլաքար գյուղից 38-40 կմ հս-ամ	«Կըզըլ խարաբա», տարածվում է նաև Լիճք գյուղի տարածքում, լքվել է 1948 թ.: Տարածքում պահպանվել է 19-րդ դարի ձրաղացներ։
39	Գյուղատեղի «Քյավառի յայլա»	9-17 դդ.	Զոլաքար գյուղից 40 կմ ամ	Տեղացիներն անվանում են «Քյավառա օբեք»։
40	Գյուղատեղի «Սարուկապ»	17-18 դդ.	Թթուջուր գյուղից 1 կմ ամ	Գետիկի ձախ ափին, գոմերի տարածքում։
41	Գյուղատեղի	13-17 դդ.	Լեռնահովիտ գյուղի հվ-աե եզրին	Նորակառույց «Ճգնավոր» մատուռի շուրջը։
42	Գյուղատեղի «Իշի գութան»	13 դ.	Լիճք գյուղից 3 կմ հվ-ամ	Ծակքար գետի աջ ափին։ Տարածքում պահպանվել է 10-րդ դարի կիսավեր եկեղեցին, ինչպես նաև 16-րդ դարի կիսավեր մատուռը։
43	Գյուղատեղի «Միրավի դար» («Հին Զոզներ»)	9-17 դ.	Լիճք գյուղից 6-7 կմ հվ-ամ
44	Գյուղատեղի «Փշոտ Բիար»	9-17 դ.	Լիճք գյուղից 5 կմ հվ
44	Գյուղատեղի Գանձավանք («Անգիր վանք»)	9-17 դ.	Լիճք գյուղից 1,5 կմ հվ-աե	Տարածքում պահպանվել է 9-րդ դարի կիսավեր Գանձավանք եկեղեցին։
45	Գյուղատեղի «Գթաշեն» («Կարմիր Խարաբեք», «Ազատ քաղաք»)	15-17 դ.	Լճավան գյուղից 1 կմ հվ-ամ	Տարածքում պահպանվել է մոտ երկու տասնյակի հասնող խաչքարերով գերեզմանոցը, որում 1979-1980 թթ. կատարվել են բարեկարգման և խաչքարերի ամրացման աշխատանքներ։
46	Գյուղատեղի «Ձիարաթ»	13-17 դդ.	Ծաղկաշեն գյուղից 3 կմ հվ-ամ	Տարածքում պահպանվել է 13-րդ դարի համանուն մատուռը։
47	Գյուղատեղի	17-18 դդ.	Ծափաթաղ գյուղից 1 կմ հվ-աե
48	Գյուղատեղի «Ավզով աղբյուր»	13-18 դդ.	Ծովագյուղ գյուղից 1 կմ աե	Տարածքում պահպանվել է 13-րդ դարի մատուռ, որը վերականգնվել է 1973-1975 թթ.:
49	Գյուղատեղի «Խրբեք»	միջնադար	Ծովակ գյուղից 1,5 կմ հս-աե
50	Գյուղատեղի «Պողոսի գեղ»	9-17 դդ.	Ծովասար գյուղից 1,5 կմ հվ-աե	Տարածքում պահպանվել է 13-րդ դարի Սբ. Հռիփսիմե եկեղեցին։
51	Գյուղատեղի «Ալոյի ավերակներ» («Ալոյի խրբեք»)	9-17 դդ.	Ծովասար գյուղից 3 կմ հվ-ամ	Ծակքար գետի ձախ ափին։
52	Գյուղատեղի «Ահմադաղ»	9-17 դդ.	Ծովասար գյուղից 5 կմ հվ-ամ	Կողակագետի աջ ափին։
53	Գյուղատեղի «Հին գյուղ»	ուշ միջնադար - 1837 թ.	Ծովինար գյուղի հս մասում	Մարտունի-Ծովինար խաչմերուկից ձախ։
54	Գյուղատեղի «Փառկունք» («Վերին քյոլաղըռան», «Հին Կարմրաշեն»)	9 դ.- 1949 թ.	Ծովինար գյուղից 8 կմ հվ	Տարածքում պահպանվել է 13-րդ դարի ավերված Սբ. Պողոս-Պետրոս եկեղեցին, 19-րդ դարի կիսավեր եկեղեցին և 4 հատ գերեզմանոցներ մի քանի տասնյակի հասնող խաչքարերով:։
55	Գյուղատեղի «Օրգլու»	9-17 դդ., 19 դ.	Ծովինար գյուղից 15 կմ հվ	«Խրբեքի ջուր» գետի ափին։
56	Գյուղատեղի	14-17 դդ.	Կալավան գյուղից 8 կմ հվ-աե	Կալավան-Դրախտիկ դաշտամիջյան ճանապարհի ձախ եզրին, Բարեպատ գետի ակունքների մոտ։
57	Գյուղատեղի	16-18 դդ.	Կալավան գյուղից 0,5 կմ աե	Դպրոցից 750 մ հս-աե։
58	Գյուղատեղի «Քանագեղ» («Մանուչարի դոլակներ»)	7-17 դդ.	Կարմիրգյուղ գյուղից 8 կմ հս-աե	Համանուն ամրոցի տարածքում։ Տարածքում է գտնվում 13-րդ դարի Սուրբ Գևորգ եկեղեցին, Սուրբ Խաչ և Քանագեղ փոքր մատուռները, 45 խարքար ունեցող միջնադարյան գերեզմանոցը։
59	Գյուղատեղի	15-17 դդ.	Կութ գյուղից 2 կմ հվ-աե	Հայտնի է «Քյալաֆա» անունով։
60	Գյուղատեղի «Ալթունի թախտ»	9-17 դդ.	Ձորագյուղ գյուղից 2 կմ հվ-ամ	«Սանգար» ամրոցից 0,5 կմ ամ։ Գյուղատեղիի կենտրուոմ գտնվում է 13-րդ դարի կիսավեր եկեղեցին՝ գերեզմանոցով։
61	Գյուղատեղի	10-17 դդ.	Ձորավանք գյուղից 1,5 կմ հվ-ամ	Անասնապահական համալիրից 1,5 կմ հվ։ Պահպանվել է 13-րդ դարի կիսավեր եկեղեցին։
62	Գյուղատեղի	9-17 դդ.	Մադինա գյուղից 16 կմ հվ-ամ	«Մադինա» - 2 ամրոցի տարածքում։
63	Գյուղատեղի «Աղըլներ»	9-17 դդ.	Մադինա գյուղից 3 կմ հվ-աե	Արգիճի գետի ձախ ափին։
64	Գյուղատեղի	16-18 դդ.	Մարտունի գյուղից 3 կմ հվ-աե	«Իլանլու» աղբյուրի մոտ։
65	Գյուղատեղի	17-18 դդ.	Մարտունի գյուղից 0,5 կմ ամ	«Դարի թալա» վայրում, դեպի «Շլորաբակեր» ճանապարհից աջ։
66	Գյուղատեղի «Աղջաղալա»	12-18 դդ.	Մարտունի գյուղից 3 կմ հս-ամ	Համանուն ամրոցից 1 կմ հս-աե, Գետիկի աջ ափին։ Տարածքում պահպանվել է 12-րդ դարի եկեղեցին։
67	Գյուղատեղի «Շլորաբակ»	11-18 դդ.	Մարտունի գյուղից 2 կմ հվ-ամ	Գետիկի ձախ ափին։
68	Գյուղատեղի «Պետրոս բիձու խաչեր»	15-16 դդ.	Մարտունի գյուղից 1 կմ հվ	Գետիկի ձախ ափին։
69	Գյուղատեղի «Սըրխանա»	10-17 դդ.	Մեծ Մասրիկ գյուղից 2 կմ ամ
70	Գյուղատեղի «Իշխանագյուղ»	10-17 դդ.	Ներքին Գետաշեն գյուղից 1-1,5 կմ հվ	Ագրիճա գետի աջ ափին։ Տարածքում պահպանվել է 12-րդ դարի ավերակ «Իշխանհատակ» եկեղեցին, 38 խաչքարով գերեզմանոցը և 12-րդ դարի մատուռը։
71	Գյուղատեղի «Հին Կարակոյուն»	17-18 դդ.	Նորաբակ գյուղից 1,5 կմ ամ	Գոմերի մոտ։
72	Գյուղատեղի	8-17 դդ.	Նորաշեն գյուղի ամ մասում, «Գյունե» ամրոցի տարածքում
73	Գյուղատեղի	13-14 դդ.	Նորաշեն գյուղից 1,5 կմ հս-ամ, «Խաչեր» ամրոցի տարածքում
74	Գյու��ատեղի «Խաչեր»	9-15 դդ.	Նորաշեն գյուղից 1 կմ աե	Նորաշեն-Ծովազարդ գյուղամիջյան հին ճանապարհի եզրերին։
75	Գյուղատեղի «Յոթ աղբյուր»	9-15 դդ.	Նորատուս գյուղի տարածքում, «Յոթ աղբյուր» («Աբլլու խարաբա», «Ասլան Ղափլան») ամրոցի տարածքում	Տարածքում պահպանվել է «Յոթաղբյուր» եկեղեցին։
76	Գյուղատեղի	17-18 դդ.	Շատջրեք գյուղի աե եզրին
77	Գյուղատեղի «Նազեի Սուրբ»	10-17 դդ.	Սարուխան գյուղից 3 կմ ամ
78	Գյուղատեղի «Սիմոյի Սուրբ»	10-17 դդ.	Սարուխան գյուղից 1,5 կմ հվ-ամ	Գյուղատեղիի հս եզրին 1960-ական թթ. կառուցվել է մատուռ՝ Մուշեղ Խոստեղյանի կողմից։
79	Գյուղատեղի	վաղ մջնդ - ուշ մջնդ	Սոտք գյուղից 9 կմ հս-աե	Ոսկու հարստացուցիչ կոմբինատի տարածքում։
80	Գյուղատեղի «Ձոր» («Մանուշակաձոր»)	10-17 դդ.	Սոտք գյուղից 2 կմ հվ	Արոտատեղեր տանող ճանապարհի ձախ կողմում։
81	Գյուղատեղի «Գոմերի ժամ» («Բանդի ձոր», «Շմակաժամ»)	9-17 դդ.	Վարդաձոր գյուղից 4 կմ հս-ամ	Գետի աջ ափին, բարձրադիր բլրին։ Տարածքում պահպանվել է 15-րդ դարի համանուն մատուռը։
82	Գյուղատեղի «Բերդի խարաբա» («Քյաֆթառլի»)	9-16 դդ.	Վարդենիկ գյուղից 3 կմ հվ	Համանուն ամրոցի տարածքում։ Տարածքում պահպանվել է 10-րդ դարի ավերակ եկեղեցին՝ 10-յակից ավել խաչքարերով լի գերեզմանոցով։
83	Գյուղատեղի «Հին Վարդենիկ» («Վերին Գյոզալդարա»)	վաղ մջնդ -1949 թ.	Վարդենիկ գյուղից 5 կմ հվ	Վարդենիս գետի աջ ափին, բարձրադիր հրվանդանին։ Տարածքում պահպանվել է 13-րդ դարի ավերակ Սբ. Գրիգոր եկեղեցին, 9-րդ դարի «Կարմիր վանք» եկեղեցին, 9-րդ դարի անանուն եկեղեցին և ջրաղացների համալիրը։
84	Գյուղատեղի	17-18 դդ.	Վերին Շորժա գյուղից 3 կմ ամ	Մասրիկ գետի աջ ափին։
85	Գյուղատեղի «Վերին Շորժա»	16-18 դդ.	Վերին Շորժա գյուղի աե մասում	Ձորում։

Տես նաև

Ծանոթագրություններ

[1] Հայաստանի կառավարության որոշում N 628, 29 մայիսի 2002 թ․

[2] Հայաստանի կառավարության որոշում N 80, 9 հունվարի 2003 թ․

[3] Հայաստանի կառավարության որոշում N 754-Ն, 17 հունիսի 2003 թ․

[4] Հայաստանի կառավարության որոշում N 1793, 24 դեկտեմբերի 2003 թ․

[5] Հայաստանի կառավարության որոշում N 49, 29 հունվարի 2004 թ․

[6] Հայաստանի կառավարության որոշում N 1929-Ն, 30 դեկտեմբերի 2004 թ․

[7] Հայաստանի կառավարության որոշում N 2322-Ն, 29 դեկտեմբերի 2005 թ․

[8] Հայկական սովետական հանրագիտարան

[1]