Mal (filosofía)

O mal (do latín malu[m], "mal", "desgraza", "calamidade", "pena") considerase que é todo aquilo que é obxecto dun xuízo de desaprobación, ou o que obstaculiza a propia perfección do home, aquilo que non é desexábel ou que debe ser destruído.

Defínese principalmente como a ausencia do ben. O mal está no vicio, en oposición á virtude.

Podemos falar de mal moral ou de mal físico, sendo o mal moral aquel que se sofre por acción ou omisión libre dun ben que debera haber, e o mal físico unha eiva física consubstancial a todo o continxente e limitado.

En varias culturas, é o termo usado para falar de actos ou pensamentos que son contrarios a unha relixión en particular, pódese crer ademais que o mal é unha forza activa e personificada na figura dunha entidade como Satanás.

• Segundo Plotino, a materia é identificada co mal e coa privación de toda forma de intelixibilidade.
• Kant afirma que o ser humano tería unha propensión para o mal, a pesar de ter uunha disposición orixinal para o ben.
• De acordo con Hannah Arendt, o mal non é unha categoría ontolóxica, non é natureza, nin metafísica.
• O antropólogo estadounidense Ernest Becker, que segundo o filósofo Sam Keen é pioneiro no desenvolvemento dunha "Ciencia sobre o Mal", afirma que, "a dinámica do mal é debida á negación da condición de criatura", é dicir, cando o home desenvolve unha capa protectora para reprimir o feito de que vai morrer, e esa "auto-ilusión" falla, a persoa vese desamparada e angustiada, e xorde así o mal.

Aínda que este termo teña unha variedade de significados tan extensa como o termo ben, do cal é correlativo, desde o punto de vista filosófico, redúcese a dúas interpretación fundamentais:

A concepción metafísica do mal consiste en consideralo como o "non ser" fronte ao "ser", que é o ben, ou en consideralo como unha dualidade do ser, como un contraste interno do ser mesmo.

Concepción do mal como o "non ser": Preséntase nos estoicos e foi formulada polos neoplatónicos. Considerando que a existencia dos males condiciona a dos bens, de tal maneira que por exemplo, non habería xustiza se non houbera ofensas, non habería actividade se non houbera mentira etc. Crisipo consideraba que os males non son verdadeiramente tales, xa que son necesarios á orde e á economía do universo. Os estoicos consideraban bo todo o existente e o mal como o non ser. Plotino identifica ao mal como a materia, a materia é o non ser. Esta identificación do mal co non ser é tamén tradicional na filosofía cristiá. Santo Agostiño di: "Ningunha natureza é mal e este nome non indica outra cousa que a privación do ben". Por outra parte, Boecio afirmaba: "O mal é nada, porque non o pode facer Aquel que pode todo".

Concepción do mal como unha dualidade do ser: Considérao como un contraste interno do ser, é dicir, como unha loita interna entre dous principios. Trátase dunha concepción pola cal o dominio do ser está dividido en dous campos opostos, dominados por dous principios antagónicos. A relixión persa é o modelo deste pensamento, e opoñía á divindade unha antidivindade que é o principio do mal. Esta doutrina evita a redución, tan pouco convincente para o home común, do mal a nada e apela ao mesmo tipo de xustificación á que recorre a negación metafísica da realidade do mal.

É a concepción que considera ao mal, non como unha realidade ou irrealidade (o ser ou o non ser), senón que o ve coma o obxecto negativo do desexo ou en xeral do xuízo de valoración. Esta noción é admitida por todos os que defenden a teoría subxectivista do ben. Hobbes, Spinoza, Locke, comparten esta teoría. Kant di: "Os únicos obxectos dunha razón práctica son o ben e o mal. Co primeiro enténdese un obxecto necesario da facultade de desexar, co segundo un obxecto necesario da facultade de aborrecer, pero ambos conforme o principio da razón".

• Tomé de Aquino: "Posto que todo ser, en canto tal, é bo, o mal, na medida en que exista, pertence ao non-ser."
• Francisco Suárez: "[...] o mal non pode ser algo positivo que pola súa natureza e en si mesmo sexa malo totalmente, o mal polo que unha cousa se denomina mala non é unha cousa ou forma positiva, nin tampouco é unha mera negación, senón que é a privación da perfección debida ao seu ser."
• René Descartes: "[...] segundo a filosofía, o mal non é nada real, senón só unha privación."
• Spinoza: "Por mal entendo todo xénero de tristeza e principalmente o que frustra un intento."
• Malebranche: "O mal pódese tomar de tres maneiras: como privación do ben, como dor, ou como a cousa que causa privación do ben ou que produce dor.
• Leibniz: "O mal pode ser metafísico, físico e moral, o mal metafísico consiste na simple imperfección, o mal físico no padecemento, e o mal moral no pecado."
• Sartre: "O mal é o outro nacido do medo que o home honesto ten ante a súa liberdade, é unha proxección e unha catarse [...] o outro que o ser, o outro que o ben, o outro que si mesmo."

• Abbagnano, Nicola. Fondo de Cultura Económica, ed. Diccionario de filosofía. México. pp. 765–768. ISBN 968-16-5629-6. 

• Desgraza
• Imperfección
• Sufrimento

• Maldade
• Maniqueísmo
• Moral
• Morte
• Teodicea
• Vontade

• Ben