Edukira joan

Lankide:Pmunduate/Proba orria

Wikipedia, Entziklopedia askea
WikiLeaks
URL helbidea http://www.wikileaks.org/
Komertziala?Ez
Webgune mota Dokumentu biltegia
Erabiltzailea erregistratzeaPribatua
Hizkuntza(k)ingelesez
Jabea The Sunshine Press
EgileaJulian Assange
Argitalpen data2006ko abendua
EgoeraAktibo

Julian Assange Australiako editore, erredaktore eta aktibistak 2006an sortu zuen WikiLeaks, irabazi asmorik gabeko komunikabide eta antolakuntza mediatikoa. Erakundea, nagusiki, dohaintzen bidez eta beste komunikabide batzuekin elkarlanean finantzatzen da. WikiLeaksek izena eman du sailkatutako dokumentuak eta beste hedabide batzuk argitaratzeagatik, iturri anonimoen arabera. Assangek Ameriketako Estatu Batuetara estraditatzea egozten dio gaur egun, erakundean duen inplikazioagatik, eta Kristinn Hrafnssoni eman dio agintea, 2018ko irailetik erredaktoreburu baita.

Erakundearen webguneak adierazten du hamar milioi dokumentu eta analisi baino gehiago argitaratu dituela. Argitalpen berriena 2021ekoa da, eta dokumentu originalen azken argitalpena 2019koa. Hala ere, 2022ko azarotik, erakundearen webguneko dokumentu asko eskuraezinak dira.

WikiLeaksek hainbat gobernuk egindako giza eskubideen eta askatasun zibilen urraketa larriak argitara ateratzen lagundu du. Zehazki, 2007ko uztailaren 12an Bagdaden egindako aireko erasoaren irudiak argitaratu zituen, «Alboko hilketa» izenburupean. Bertan, Reuters agentziako kazetari irakiarrak eta hainbat zibil hil ziren AEBetako helikoptero baten tripulazioaren esku. Erakundeak filtrazioak ere argitaratu ditu, besteak beste, AEBetako eta Saudi Arabiako kable diplomatikoak, Siriako eta Turkiako gobernuen mezu elektronikoak, eta Kenyan eta Samherji enpresa pribatuan ustelkeria agertzen duten dokumentuak.

Gainera, WikiLeaksek CIAk sortutako zibergerra eta zaintza tresnak argitaratu ditu, baita Frantziako presidentea Segurtasun Nazionalerako Agentziak (NSA) nola zaintzen duen ere. 2016ko hauteskunde presidentzialen kanpainan, WikiLeaksek Demokraten Batzorde Nazionalaren (DNC) eta Hillary Clintonen kanpaina zuzendariaren mezu elektronikoak argitaratu zituen, DNCk primarioetan Clintonen kanpainako beso gisa jokatu zuela erakusten zutenak, Bernie Sandersen kanpaina ahultzen saiatuz. Horrek DNCko presidentearen dimisioa eragin zuen eta Clintonen kanpainari kalte nabarmena eragin zion.

Gardentasuna areagotzeagatik, prentsa askatasunari laguntzeagatik eta erakunde boteretsuak desafiatzeagatik goraipatu dituen arren, WikiLeaks kritikatu egin dute eduki batzuk modu desegokian kontserbatzeagatik eta bere pribatutasuna urratzeagatik. Informazio pertsonal sentikorra ematea leporatu diote, hala nola, AEBetako Gizarte Segurantzako zenbakiak, osasun datuak, kreditu txartelen zenbakiak eta suizidio saiakeren xehetasunak. Clintonen eta Trumpen aldeko aurreiritziengatik, Errusiako Gobernuko elkarteengatik, filtrazioen salerosketagatik eta barne gardentasun faltagatik ere kritikatu dute erakundea. Vault 7 argitaratu ondoren, CIAk WikiLeaks «estatukoa ez den etsaitasunezko inteligentzia zerbitzu» gisa definitu zuen.

Filtraciones

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Julian Assange, Wikia Leaks-en sortzailea eta zuzendaria.

2010

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Kazetarientzako tiroketa bideoa (2007ko uztailaren 13a Baghdad airstrike)

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

2010eko apirilaren 5ean, 2007ko uztailaren 14ko bideo bat argitaratu zuen Wikia Leaks-ek[1][2]. Bideo horretan, soldadu estatubatuarrek tiro egin zioten Reuters Namir Noor-Eldeen kazetariari, haren laguntzaileari eta beste bederatzi pertsonari; horietako batzuk, gero, hilak eta zaurituak eraman behar zituztenean. Argi ikusten da inork ez zuela egin Apache helikopteroari eraso egiteko amagorik, handik tiro egiten baitzaie, baina ez dute ikusten. Reuters agentziak askotan eskatu zuen materiala, baina ukatu egin zitzaien Wikia Leaks-ek argitaratu gabe lortu zuen arte, eta EEko aparatu militarra zapuztu zuen.[3]

Afganistango gerrako egunkariak: 2010eko uztailaren 25a

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

2001. urtean hasitako Afganistango Gerrari dagokionez, 2010eko uztailaren 25ean, The Guardian[4][5], The New York Times[6][7] eta Der Spiegel[8] egunkariek Afganistango Gerrari buruzko 92.000 dokumentu inguru argitaratu zituzten 2004. eta 2009. urteen artean. Wikia Leaks-en bidez iritsi zitzaizkien, diru konpentsaziorik gabe.[9]

Dokumentuen artean, orain arte ezagutarazi ez diren gertakariak daude: Estatu Batuetako soldaduek eta herrialde aliatuetako soldaduek eragindako biktima zibilak, su laguna, Pakistango inteligentziaren eta presarik gabeko talibanen arteko loturak.[10][11][12][13] Beste dokumentu batzuk, 15.000 inguru, ez ziren askatu, jende errugabearentzat arriskurik ez zutela egiaztatu ezean; beste batzuk, berriz, ez ziren arrazoi beragatik iragaziko.[14][15]

Estatu Batuek txosten militarrak egiteko deklarazioa hartu zitzaien zibilen bizitza arriskuan jartzeaz akusatu zuten Wikia Leaks. Wikia Leaks-en sortzaile Julian Assange-k adierazi duenez, Etxe Zuria argitaratu baino astebete lehenago zegoen informatuta, "informatzaile batzuen izenak agertzea minimizatzeko". Assange-ren arabera, EEren Gobernua. AEB uko egin zion laguntzeari eta ez zuen erantzunik eman; gainera, adierazi du ez dela beste 15.000 dokumentu argitaratu bertan agertzen diren pertsona batzuen nortasuna babesteko.[16][17] Argitaratu aurreko kontaktu horiek ukatu egin ditu Pentagonoak.[18]

Irakeko gerrako erregistroak: 2010eko urriaren 22a

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

2010eko urriaren 22an, Wikia Leaks-ek Irak War Logs (Irakeko Gerrako dokumentuak) argitaratu zuen, 391.831 dokumentu Pentagonotik (Estatu Batuetako Defentsa Sailaren egoitza) Irakeko Gerrari buruz iragaziak, eta haien okupazioa 2004ko urtarrilaren 1etik 2009ko abenduaren 31ra bitartean, non besteak beste, egunero, batez beste, 31 zibil hil ziren sei urteetan zehar. Afganistango Gerraren egunkarietan, Wikia Leaks-ek argitaratuta, garai berean, 20.000 pertsona inguru hil ziren. Hildakoen kopuruaz eta beste krimen batzuez gain,[19] Iranek Irakiako miliziei emandako laguntza berresten du filtrazioak. Afganistango gerrako egunkariak iragaztean bezala, iragaztearen jarraipena Wikia Leaks-en orritik eta The Guardian[20] eta The New York Times,[21] Le Monde,[22] Der Spiegel,[23] El País, Al Jazeera[24] eta Buraleau of Investigative-ren edizio digitaletatik egiten da.[25][26][27][28]

The Guardian egunkariak jakinarazi zuen urriaren 21ean jaso zituela agiri guztiak.[29] 2010eko urriaren 22an Al Jazeerak, ezarritako ordutegira ordu erdi lehenago, Irakeko Gerrako Erregistroak izeneko filtrazioa egin zuen. Jatorrizko materiala aipatutako hedabideetan eskuragarri egon eta gutxira, WikiLeaksen webgunean eskegi zen, eta bilaketa-funtzioak egin zituen, iragazten den material kopurua kontuan hartuta. BBCk, Pentagonoa aipatuz, Irakeko Gerrako Erregistroak "bere historiako dokumentu sailkatuen filtraziorik handiena" direla esan zuen.[30]

Julian Assange-ren arabera, Irakeko gerrako dokumentuek Irakeko gerraren egia islatzen dute:[31] Estatu Batuetako agintariek ehunka txosten utzi zituzten ikertu gabe, Irakeko poliziak eta armadak sistematikoki egindako abusuak, torturak, bortxaketak eta are hilketak salatzen zituztenak, herrialdea inbaditu zuten nazioarteko indarren aliatuak. Britainiar eta estatubatuar ofizialek diote orain arte ez zegoela biktimen erregistro ofizialik. Txostenek, ebidentzia medikoek lagunduta, begiak estalita, maniatatuta, kolpeak hartuz, taupadak jasoz eta deskarga elektrikoak jasoz dituzten presoen egoera deskribatzen dute. Hori guztia Pentagonoari, Estatu Batuetako agintari militar eta politikoei eta Irakeko gerran parte hartu duten nazioarteko beste indar batzuei (batez ere Britainia Handia, EErekin batera). Estatu Batuetako soldaduek abusuak egin zituztela ez dago jasota, baina Irakiako indarrek abusuen mehatxua erabili zuten atxilotuen informazioa lortzeko.[26][32]

Estatu Departamentuaren paperak: 2010eko azaroaren 28a (Cablegate)

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

2010eko azaroaren 28an, Wikia Leaks-ek 251.187[33] kable edo komunikazio bildu zituen nazioarteko prentsara, Estatu Batuetako Estatuaren Departamentuaren eta mundu osoan dituen enbaxaden artean (ingelesez, United States diplomatic cable leak, Cablegate edo SecretUS Embassy Cables).[34] Historiako dokumentu sekretuen iragazketarik handiena da. Wikia Leaks-ek informazio hori eman zien The Guardian,[35] The New York Times,[36] Le Monde,[37] El País[38][39][40] eta Der Spiegel[41] astekariari.

Telegramak eta dokumentuak, sekretuak, isilpekoak eta sekretuak ez direnak, filtratzeak herrialde askori eragiten die, besteak beste, Afganistan, Alemania, Saudi Arabia, Argentina, Australia, Bolivia, Bosnia Herzegovina, Brasil, Kanada, Txile, Txina, Kolonbia, Ipar Korea, Hego Korea, Kuba, Ekuador, Egipto, El Salvador, Arabiar Emirerri Batuak, Espainia,[42] Frantzia, India, Iran, Israel, Italia, Japonia, Kosovo, Kuwait, Mexiko, Nikaragua, Pakistan, Panama, Paraguai, Peru, Erresuma Batua, Errusia, Serbia, Siria, Hegoafrika, Turkia, Tunisia, Uruguai, Venezuela eta Yemen.[43]

Insurance.aes256 fitxategia

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Uztailaren 29an, WikiLeaksek insurance file ("aseguru-fitxategia" ingelesez) izeneko fitxategi misteriotsu bat (insurance.aes256) gehitu zuen Afganistango Gerrako Egunkariei buruzko deskargen orrian. Fitxategia bereziki handia da (1,39 GB), eta AESekin zifratuta dago; beraz, 256 biteko gako bat behar da deszifratzeko. Wikileaksek eta Julian Assangek ez dute azalpenik eman. WikiLeaksek eraso larriren bat jasango balu eta erakundea ezgaituta geratuko balitz, filtrazio horren pasahitza publiko egingo luketela uste dute adituek.[44] Kontingentzia-plan bat izango litzateke, tren-makinetan erabiltzen den "hildako gizonaren pedalaren" segurtasun-sistemaren antzekoa. WikiLeaksen orrialdeari egindako erasoak gorabehera, artxiboa eskuragarri dago oraindik torrentak deskargatzeko guneetan, The Pirate Bay edo beste kasu batzuetan. Assangek publikoki esan du: "Aspalditik segurtasun kopia zifratuak banatzen aritu gara, oraindik argitaratu ez ditugunak. Gakoa askatu behar dugu, materiala automatikoki erabilgarri gera dadin."

2011-2015

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Gantanamoko eta Abu Ghraibeko kartzeletako galdeketak - 2011

2011ko apirilaren 25ean, WikiLeaksek Guantanamo eta Abu Ghraib kartzeletan egiten ari ziren galdeketen inguruko argazkiak eta txostenak eman zituen ezagutzera, bertan giza eskubideak urratzen baitziren. Afganistango eta Pakistango pertsonak inolako epaiketarik gabe espetxeratu zituztela eta preso gazteenak 14 urte zituela zabaldu zen.[45]

Global Intelligence Files leak - 2013

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Stratfor enpresaren 2012ko posta elektronikoko fitxategien filtrazioa (ingelesez Global Intelligence Files leak edo Gifiles edo The Stratfor files izenez ezagutzen direnak)[46] Stratfor AEBetako inteligentzia pribatuko eta espioitzako agentziako langileen eta enpresako langileen artean barneko mezu elektronikoak argitaratzeari eta hedatzeari buruzkoa da. 2012ko otsailaren 27an hasi ziren Wikileaksen mezuak argitaratzen. WikiLeaksen arabera, 5 milioi mezu elektroniko inguru daude.[47] Mezu horiek 2004ko uztailetik 2011ko abendura artekoak dira.[48] Stratfor-ek adierazi zuen WikiLeaks-ek Anonymous-i esker lortu zituela mezu horiek, Stratfor-en webgunea 2011. urtean hackeatu ostean.[49]

WikiLeaksek "mundu osoko bi dozena hedabideetara" posta elektronikoko mezuak dituen datu base batera sartzeko aukera ematen du. Komunikabide horien artean hispaniar hizkerako honako hedabide hauek daude: Ciper (Txile), La Jornada (Mexiko), La Nacional (Costa Rica), Página 12 (Argentina), Plaza Pública (Guatemala), Público (Espainia). Besteak beste, Owni (Frantzia), Rolling Stone (AEB), The Yes Men (Bhopal Activistas).[49]

2015-2020

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

2017ko martxoaren 7an, WikiLeaksek Estatu Batuetako espioitzaren bidez telefono, ordenagailu eta telebista hackeo programa baten xehetasunak lortu zituela ziurtatu zuen, eta CIAri egozten dizkion milaka dokumentu filtratzen hasi zen, "Zero Urtea" izeneko programa bat barne, Estatu Batuetako hainbat konpainiek ekoitzitako telefonoak eta gailuak hackeatu ahal izateko hainbat arma informatiko zituena. Hackeo hauen helburuak, besteak beste, Appleren iPhone-ak, Googleren Android sistema, Microsoften Windows edo Interneteko konexioa duten Samsung telebistak ziren. Hauek mikrofono estali bihurtzen ziren erabiltzaileak espiatzeko. [50]

2021-2025

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

The Intolerance Network (2021)

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

2021ean, Wikileaks-ek datu-base bat argitaratu zuen, The Intolerance Network izenekoa («Intolerantzia Sarea»), HazteOír erakunde ultrakontserbadore espainiarraren eta honen nazioarteko besoa den CitizenGo erakundearen 17.000 dokumentu zituena. Erakundeen barne-funtzionamendua eta hauen emaileen sarea erakusten dituzte dokumentuek. Emaile hauen artean, besteak beste, espainiako eta nazioarteko enpresetako miliodun eta goi-mailako exekutibo ugari aurkitzen ziren. Filtrazioak El Yunque erakunde sekretu katolikoari buruzko dokumentuak ere baditu.[51] WikiLeaks-en editoreak, Kristinn Hrafnsson-ek, honi buruz adierazi zuen: «Ultraeskuindar talde politikoek azken urteotan emakumeen eta LGBTQI+ pertsonen eskubideen aurkako eraso gero eta handiagoen bidez indarra irabazi duten neurrian, baliagarria da mundu mailan aldaketa horiek bultzatu dituztenen dokumentuak eskura izatea. Jendeak eskubidea du taktika politikoak non garatzen diren jakiteko». [52]

WikiLeaks-en blokeoa: Gobernu zentsura, zerbitzuen kanzelazioa eta eraso zibernetikoak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

WikiLeaks atariak duen informazio sentikorra dela eta, 2010eko abuztuan Suediako Alderdi Piratak akordio bat sinatu zuen WikiLeaks-ekin bere web orria ostatatzeko eta bere orrialdearen immunitatea lortzeko. Hala ere, alderdiaren hauteskunde porrotaren ondorioz, ez zuen aurrera egin WikiLeaks-i immunitatea eskaintzeko ekimenak.[53]

Zerbitzu ukapenaren erasoen (DDoS) aurrean, Cablegate filtrazioaren ondorioz 2010eko azaroaren 30ean WikiLeaks-ek Amazon-eko hodeiko konputazioko Amazon EC2 zerbitzarietara eraman zuen bere informazioa.[54]

Txinako Herri Errepublikak, bere zentsura informatikoko politikaren parte gisa, WikiLeaks-en gunerako lotura zibernetikoak blokeatu zituen 2010eko abenduaren 1ean, Estatu Batuetako enbaxadek Seulen eta Pekin-en bidalitako kable diplomatiko estatubatuarrak ezagutarazteko aukeraren aurrean, Ipar Koreari, Txinaren aliatuari, dagokionez.[55]

Abenduaren 1ean, Amazonek, Joe Lieberman senatariaren presioen ondorioz, WikiLeaks ostatatzeari utzi zion. WikiLeaks-ek, Twitter bidez, adierazi zuen Amazon lehen zuzenketaren aurka badago liburuak saltzeari utzi beharko liokeela. [56]AEBren Kongresuak WikiLeaks erabat isildu nahi zuen herrialdean, sarbidea debekatuz, eta mundu osoan, Internetetik haren existentzia kenduz, iraganean dagoeneko saiatu zuen bezala.[57]

2010eko abenduaren 2an, EveryDNS enpresa hornitzaileak WikiLeaks-ekin zuen kontratua bertan behera uztea erabaki zuen, abenduaren 2an gaueko 10etan sarbidea moztuz.[58] Eric Besson ministro frantsesak OVHri eskatu zion WikiLeaks-en ataria ez ostatatzeko.[59] Suediako Alderdi Piratak, wikileaks.ch helbide berria eta zuzeneko sarbideko bi IP helbide: http://46.59.1.2 eta http://213.251.145.96 eskaini zizikion WikiLeaksi, besteak beste.[60]

Abenduaren 3an, lege-erreforma bat egin zen Estatu Batuetan, SHIELD Akta (Securing Human Intelligence and Enforcing Lawful Dissemination) gisa ezagutua, espioitza-aktaren aldaketa bat, sekretu zifratuei edo nazioarteko inteligentzia-komunikazioei buruzko informazio sailkatua argitaratzea debekatzen duena.[61]

2010eko abenduaren 4an, PayPal-ek bertan behera utzi zuen WikiLeaks-ekin zuen kontua; honen bidez erakundeak finantziazioa lortzen zuen donazioen bidez. PayPal-ek erabilera-politiken ustezko urraketa bat argudiatzen zuen "besteak legez kanpoko jardueretan parte hartzera babesten, sustatzen edo bultzatzen dituzten jarduerak" ez daudela baimenduta adieraziz.[62] Geek alt1040 atariak, besteak beste, Amazon eta Paypalen boikoteorako deia egin zuen WikiLeaks-i zerbitzua ukatzeagatik.[63]

Adibidez, zuzendaritza zentralaren blokeoarekiko erreakzio batean, WikiLeaks-en jarraitzaileek mila ispilu baino gehiago sortu zituzten (2011ko urtarrilean, 1.400 inguru). [64]

Geroago, abenduaren 6an, MasterCard-ek jakinarazi zuen ez zuela bere sistema onartuko WikiLeaks-i ordaintzeko bitarteko gisa.[65] Egun horretan, PostFinance-ek ere WikiLeaks-i donaketak edo ordainketak egiteko aukera blokeatu zuen.

Abenduaren 6an, WikiLeaks defendatzeko, Anonymous Interneteko taldeak Operation Payback (zibererasoak) bat jarri zuen abian PostFinance eta PayPal-en aurka, WikiLeaks-en kontuak blokeatzeagatik.[66] YouTuben Estatu Batuetako gobernuari zuzendutako bideo bat dago, Operation Payback-a ACTA legearen, Interneteko zentsuraren eta copyright-aren aurkakoa dela azaltzen duena[67]. WikiLeaks-ek adierazi zuen ez dagoela bere defentsan eraso zibernetikoen alde ez kontra, baina iritzi publikoaren zati baten adierazpena direla esan zuen.

2010eko abenduaren 7an, Visa-k WikiLeaks-i donazioak edo ordainketak egiteko aukera kendu zuen.[68] Honen aurrean, abenduaren 8an, DataCell enpresa islandiarrak, WikiLeaks-i ordainketak egiten dizkionak, "donaketak berriro ahalbidetzeko berehalako ekintza legalak hartzea" erabaki zuen, hala esan zuen Andreas Fink konpainiako buru exekutiboak, MasterCard eta Visa salatuko zituela ere adieraziz.[69]

2010eko abenduaren 9an, Twitter-ek Anonymous WikiLeaks-en defentsoreen kontua ezabatu zuen, eta gero Facebook-ek bertan behera utzi zuen WikiLeaks defendatzeko DDoS erasoen Operation Payback orria. Anonymouseko kideek hau informazio-askatasuna babesteko Interneteko gerratzat hartu zuten.[70]

2010eko abenduaren 10ean, WikiLeaks blokeatu dutenen aurkako erasoen estrategia aldatzea erabaki zuen Anonymous-ek: DDoS eraso gutxiago egin eta WikiLeaks-en iragazketen berri gehiago eman.[71]

Reykjavikeko Barrutiko Auzitegiak ebatzi zuen Valitorrek, Islandian Visa eta MasterCarden ordainketak kudeatzen dituenak, ez zuela arrazoirik WikiLeaks-i donazioak jasotzeko txartelaren titularrak galarazi zizkionean. Auzitegiak erabaki zuen blokeoa 14 egun barru kendu behar zutela edo Valitorrek egunean 6.000 dolarreko isuna jasoko zuela.[72]

Laguntzak eta kritikak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Laguntzak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Daniel Ellsbergek (2006), 1971n Pentagon Papers-ak zabaldu zituen gizonak, askotan laguntza eskeini dio WikiLeaks-i ​[73][74]

2010eko uztailean, Mike Ferner Veterans for Peace-ko presidenteak WikiLeaksen aldeko editorializazioa egin zuen.[75]

John Pilger dokumentalistak editorial bat idatzi zuen 2010eko abuztuan WikiLeaks defendatzearen alde; izan ere, haren aburuz, "erantzukizun publikoaren interesak ordezkatzen ditu, eta menderatzearen eta zinismoaren aurkako kazetaritza-modu berri bat da".[76]

Daniel Ellsbergek (2006), 1971n Pentagon Papers-ak zabaldu zituen gizonak, askotan laguntza eskeini dio WikiLeaks-i ​[73][74]

Ron Paul Texas-en kongresukide errepublikanoa izan zen WikiLeaks-en fundatzailearen, Julian Assange-ren, alde publikoki agertu zen lehen politikari estatubatuarra, "gizarte aske batean egia dakigula suposatzen delako". [77][78]Floridako Connie Mack IV bere lankideak ere goraipatu zuen WikiLeaks.[79]

2010eko abenduaren 9an, orduan Brasilgo lehendakari Lula da Silvak WikiLeaks eta adierazpen-askatasuna defendatzen ditu. Lulak adierazi zuen Julian Assange-ren atxiloketak adierazpen-askatasunaren aurka egiten duela.[80][81]

2010ean, Sam Adams Award saria jaso zuten Wikileaks-ek eta bere sortzaileak, inteligentzia-zerbitzuen praktika txarrak erakutsiz egindako lanagatik.[82]

2011ko otsailaren 1ean, Norvegiako parlamentuko kide batek, Snorre Valenek, Ezker Sozialistaren Alderdikoak, WikiLeaks izendatu zuen Bakearen Nobel sarira.[83]

Bestalde, El País egunkariaren orrialdeetatik, Hebert Gattok WikiLeaks goraipatu zuen.[84]

2016ko hauteskunde kanpainan, Donald Trump behin baino gehiagotan agertu zen atariaren alde.[85]

Kritikak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Wikia Leaks-ek hainbat iturritik kritikak jaso ditu.[86]

2007an, John Young Cryptomeko operadoreak bere postua utzi zuen WikiLeaks-en direktorioan, eta taldeari "CIAren hodi bat" izatea leporatu zion.[87] WikiLeaks-ek informatzaileen anonimatua babesteko duen gaitasunaz ere zalantza egin zuen.[88]

2011n, Daniel Estulin teoriko konspiranoiko hispano-lituaniarrak "Desmontando Wikileaks" lana argitaratu zuen.[89] Autore honen tesiaren arabera, Wikileaks muntaia bat izango litzateke, Interneten zentsura ezarri ahal izateko tresna bat, eta zentsura segurtasun eta ordena publikoko arrazoiengatik justifikatua egongo litzateke tresna honen erabiltzaileengatik.[90]

Bibliografía

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
  • Assange, J. (2014). Cuando Google encontró a Wikileaks. Madrid: Clave Intelectual.
  • Bergareche, S. T. B. (2011). Wikileaks confidencial. Madrid: Anaya Multimedia.
  • Bravo A. (2014). Wikileaks: teoría y práctica de un desacato: Aproximaciones a un nuevo discurso político comunicacional en la cibercultura. Ediciones Nuevas Fojas : Santiago de Chile.
  • Cardeñosa, B. (2011). W de Wikileaks: La venganza contra las mentiras del poder. Barcelona: Libros Cúpula.
  • Domscheit-Berg, D., & Klopp, T. (2011). Dentro de wikileaks: Mi etapa en la web más peligrosa del mundo. Barcelona: Roca.
  • Estulin, D., Fernández, E., & Sánchez, A. I. (2011). Desmontando Wikileaks. Barcelona: Bronce.
  • Leigh, D., & Harding, L. (2011). WikiLeaks y Assange: Un relato trepidante sobre cómo se fraguó la mayor filtración de la historia. Barcelona: Deusto.
  • Morgante, D., & Costantini, G. (2013). Julian Assange: De la ética hacker a wikileaks. Barcelona: Luces de Gálibo.
  • Ortiz, A. J. G. (2011). Wikileaks: Documentos secretos. Bogotá: Editorial Oveja Negra.
  • Plaza, M. M. (2011). Wikileaks: La era de los soplones. Madrid: Atanor.
  • Quian, A. (2013). El impacto mediático y político de WikiLeaks: La historia más apasionante del periodismo moderno. Barcelona: UOC.
  • Ramonet, I., Assange, J., & Chomsky, N. (2016). El imperio de la vigilancia: Nadie está a salvo de la red global de espionaje: incluye entrevistas con Julian Assange y Noam Chomsky.

Ikus, gainera

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Erreferentziak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
  1. ↑ Un vídeo muestra cómo el Ejército de EE. UU. mata a un fotógrafo de Reuters que se había introducido en plena zona de guerra. Público. 5 de abril de 2010
  2. ↑ «Público.es - Un vídeo muestra cómo el Ejército de EEUU mata a un fotógrafo de Reuters» web.archive.org 2010-04-09 (Noiz kontsultatua: 2023-12-26).
  3. ↑ «Público.es - El vídeo de la matanza de EEUU triunfa en YouTube» web.archive.org 2010-04-10 (Noiz kontsultatua: 2023-12-26).
  4. ↑ Afghanistan war logs: Massive leak of secret files exposes truth of occupation, The Guardian, Nick Davies and David Leigh, 25/7/2010
  5. ↑ Wikileaks' Afghanistan war logs: how our datajournalism operation worked, The Guardian, guardian.co.uk, Simon Rogers, 27/7/2010
  6. ↑ In Disclosing Secret Documents, WikiLeaks Seeks ‘Transparency’, The New York Times, Eric Schmitt, July 25, 2010
  7. ↑ Editorial: Pakistan’s Double Game, The New York Times, July 26, 2010
  8. ↑ Thema Wikileaks, Spiegel Online, 26/7/2010
  9. ↑ (Ingelesez) Davies, Nick; Leigh, David. (2010-07-25). «Afghanistan war logs: Massive leak of secret files exposes truth of occupation» The Guardian ISSN 0261-3077. (Noiz kontsultatua: 2023-12-26).
  10. ↑ (Ingelesez) «Afghanistan war logs: the unvarnished picture» The Guardian 2010-07-25 ISSN 0261-3077. (Noiz kontsultatua: 2023-12-26).
  11. ↑ «WikiLeaks / Afganistán. La guerra al descubierto.» web.archive.org 2010-12-22 (Noiz kontsultatua: 2023-12-26).
  12. ↑ Amy Goodman. WikiLeaks lo hizo de nuevo, en Sin Permiso, traducción del original en democracy now, 1/8/2010
  13. ↑ Wikileaks afghan war diary, en democracy now
  14. ↑ «Wikileaks asegura que aún quedan 15.000 informes de Afganistán por salir a la luz – Mundo – Noticias, última hora, vídeos y fotos de Mundo en lainformacion.com» web.archive.org 2010-12-18 (Noiz kontsultatua: 2023-12-26).
  15. ↑ Press, Europa. (2010-08-13). «El Pentágono: Wikileaks sería irresponsable si publica los documentos» www.europapress.es (Noiz kontsultatua: 2023-12-26).
  16. ↑ WikiLeaks may already have blood on its hands over Afghan revelations, US says, 30 de julio de 2010, The Times
  17. ↑ «Público.es - Wikileaks se defiende de las acusaciones de EEUU» web.archive.org 2010-08-02 (Noiz kontsultatua: 2023-12-26).
  18. ↑ Europapress.es: El Pentágono niega que WikiLeaks haya intentado contactar con ellos
  19. ↑ Los crímenes de Irak se revelan al mundo, El País, 24/10/2010
  20. ↑ Iraq war logs: secret files show how US ignored torture, The Guardian, 22/10/2010
  21. ↑ The War Logs, The New York Times
  22. ↑ Irak : l'horreur ordinaire révélée par Wikileaks, Le Monde, 23/10/2010
  23. ↑ Iraq War Logs. Der Spiegel
  24. ↑ Secret Iraq Files. Al Jazeera English.
  25. ↑ iraqwarlogs.com Bureau of Investigative Journalism thebureauunviestigates.com
  26. ↑ a b Wikileaks revela que EE UU permitió torturas sistemáticas en Irak, El País, 22/10/2010
  27. ↑ página de wikileaks, consultada el 23 de octubre de 2010
  28. ↑ Estados Unidos toleró torturas sistemáticas en Irak, Público, 23/10/2010
  29. ↑ (Ingelesez) Davies, Nick; Steele, Jonathan; Leigh, David. (2010-10-22). «Iraq war logs: secret files show how US ignored torture» The Guardian ISSN 0261-3077. (Noiz kontsultatua: 2023-12-26).
  30. ↑ (Ingelesez) «Huge Wikileaks release shows US 'ignored Iraq torture'» BBC News 2010-10-22 (Noiz kontsultatua: 2023-12-26).
  31. ↑ El fundador de Wikileaks: "Los documentos revelan la verdad de la guerra de Iraq", La ONU pide a Estados Unidos que investigue las torturas que revelan los nuevos documentos publicados por wikileaks, El País, 23/10/2010
  32. ↑ página de WikiLeaks, consultada el 23 de octubre de 2010
  33. ↑ Preguntas y respuestas sobre los papeles del Departamento de Estado, diario El País, 28 de noviembre de 2010.
  34. ↑ La mayor filtración de la historia deja al descubierto los secretos de la política exterior de EE UU, diario El País, 28 de noviembre de 2010
  35. ↑ US embassy cables: browse the database, The Guardian, 28/11/2010
  36. ↑ State's Secret, Cables Depict U.S. Haggling to Find Takers for Detainees, The New York Times, 29/10/2010
  37. ↑ Documents Wikileaks, en Le Monde, 30 de noviembre de 2010
  38. ↑ (Gaztelaniaz) PAÍS, Ediciones EL. (2023-12-22). «Wikileaks en EL PAÍS» El País (Noiz kontsultatua: 2023-12-26).
  39. ↑ (Gaztelaniaz) «La mayor filtración de la historia deja al descubierto los secretos de la política exterior de EE UU» El País 2010-11-28 ISSN 1134-6582. (Noiz kontsultatua: 2023-12-26).
  40. ↑ China apuesta por dominar una Corea unificada, El País, 30/11/2010
  41. ↑ Der Spiegel, Portada y páginas del especial sobre las filtraciones de los papeles del Departamento de Estado de EE. UU. -WikiLeaks-
  42. ↑ «Cables domésticos - Los papeles del departamento de estado en EL PAÍS» web.archive.org 2010-11-30 (Noiz kontsultatua: 2023-12-26).
  43. ↑ Véase Wikipedia inglesa, United States diplomatic cables Leak
  44. ↑ http://www.pcmag.com/article2/0,2817,2373974,00.asp El plan de contigencia de WikiLeaks: el archivo insurance.aes256 (en inglés)
  45. ↑ «Estas son las revelaciones de Wikileaks por las que EEUU quiere juzgar a Assange» www.publico.es 2021-12-10 (Noiz kontsultatua: 2023-12-26).
  46. ↑ Global Intelligence Files leak, en WikiLeaks
  47. ↑ (Ingelesez) WikiLeaks' Stratfor Email Release Raises Uncomfortable Questions. .
  48. ↑ «Stratfor was Dow’s Bhopal spy: WikiLeaks» The Times of India 2012-02-28 ISSN 0971-8257. (Noiz kontsultatua: 2023-12-26).
  49. ↑ a b «WikiLeaks publishes leaked Stratfor emails» web.archive.org 2012-03-01 (Noiz kontsultatua: 2023-12-26).
  50. ↑ (Gaztelaniaz) Mars, Amanda. (2017-03-08). «Wikileaks filtra documentos sobre un supuesto método de ciberespionaje que atribuye a la CIA» El País ISSN 1134-6582. (Noiz kontsultatua: 2023-12-15).
  51. ↑ «Grandes fortunas y altos ejecutivos españoles financiaron el nacimiento de Vox a partir del grupo ultracatólico Hazte Oír» www.publico.es 2021-08-05 (Noiz kontsultatua: 2023-12-15).
  52. ↑ «WikiLeaks - The Intolerance Network» wikileaks.org (Noiz kontsultatua: 2023-12-15).
  53. ↑ Wikileaks y Pirate Bay no tendrán inmunidad parlamentaria
  54. ↑ La web de Wikileaks se muda a los servidores de Amazon, Público, 1 de diciembre de 2010
  55. ↑ China bloquea acceso a sitio digital de WikiLeaks. Univisión
  56. ↑ Estados Unidos estrecha el cerco sobre Wikileaks, El País, 1/12/2010
  57. ↑ Objetivo: Desenchufar completamente a Wikileaks, El País, 2 de diciembre de 2010
  58. ↑ BBC Mundo: Cierran la página de WikiLeaks
  59. ↑ Francia estrecha el cerco para cerrar Wikileaks
  60. ↑ El dominio Wikileaks.org queda inaccesible por decisión de la empresa proveedora, El País, 3/12/2010
  61. ↑ EE. UU. presenta el Acta SHIELD contra WikiLeaks, en Alt1040
  62. ↑ «PayPal Announces It Will No Longer Handle Wikileaks Donations» web.archive.org 2010-12-05 (Noiz kontsultatua: 2023-12-15).
  63. ↑ Se convoca a un boicot a PayPal y Amazon por negar el servicio a WikiLeaks, en Alt1040
  64. ↑ Simpatizantes crean más de 70 réplicas de WikiLeaks en la red. El Universal
  65. ↑ (Ingelesez) «MasterCard pulls plug on WikiLeaks payments» CNET (Noiz kontsultatua: 2023-12-15).
  66. ↑ Ciberataques para defender a Wikileaks, Público 7/12/2010
  67. ↑ Youtube - Operation Payback - Anonymous Message About ACTA Laws, Internet Censorship and Copyright, 30/10/2010
  68. ↑ Wikileaks under attack: the definitive timeline, The Guardian, 7/12/2010
  69. ↑ WikiLeaks: DataCell demandará a Visa por impedir donaciones
  70. ↑ Facebook cierra la cuenta del grupo de ciberactivistas defensores de Wikileaks, El País, 9/12/2010
  71. ↑ Ciberguerra contra los “antiWikiLeaks” evoluciona: menos DDoS y más divulgación de las filtraciones, en Alt1040
  72. ↑ http://www.wired.com/threatlevel/2012/07/wikileaks-visa-blockade/
  73. ↑ a b (Ingelesez) Room, Press. (2010-11-29). Greg Mitchell and Daniel Ellsberg on the WikiLeaks Document Dump. ISSN 0027-8378. (Noiz kontsultatua: 2023-12-26).
  74. ↑ a b (Ingelesez) «Wikileaks: Lessons from Vietnam?» BBC News 2010-11-30 (Noiz kontsultatua: 2023-12-26).
  75. ↑ «Veterans For Peace :: Wikileaks revelations will spark massive resistance to Afghanistan War» web.archive.org 2010-11-03 (Noiz kontsultatua: 2023-12-15).
  76. ↑ (Ingelesez) «Meet the new boss, same as the old boss | Green Left» www.greenleft.org.au 2008-06-20 (Noiz kontsultatua: 2023-12-15).
  77. ↑ (Ingelesez) «Ron Paul Defends WikiLeaks Founder's Rights - CBS News» www.cbsnews.com 2010-12-08 (Noiz kontsultatua: 2023-12-15).
  78. ↑ El congresista republicano Ron Paul sale en defensa de Julian Assange. El Mundo
  79. ↑ «Rep. Mack: Americans ‘have a right to know’ contents of WikiLeaks dump « Florida Independent: News. Politics. Media» web.archive.org 2010-12-05 (Noiz kontsultatua: 2023-12-15).
  80. ↑ Toda solidariedade ao Wikileaks, Entrevista a Lula da Silva - TV -
  81. ↑ Lula dice que la detención de Assange "atenta contra la libertad de expresión", El País, 9/12/2010
  82. ↑ «Consortiumnews.com» www.consortiumnews.com (Noiz kontsultatua: 2023-12-15).
  83. ↑ http://alt1040.com/2011/02/wikileaks-nominado-al-premio-nobel-de-la-paz#more-104144
  84. ↑ (Ingelesez) «¿Qué significa?» EL PAIS 2010-12-08 (Noiz kontsultatua: 2023-12-15).
  85. ↑ https://elpais.com/internacional/2019/04/12/estados_unidos/1555095425_235074.html
  86. ↑ (Ingelesez) «WikiLeaks Revelations Get Global Prominence» Sky News (Noiz kontsultatua: 2023-12-15).
  87. ↑ (Ingelesez) Nast, Condé. «Exposed: Wikileaks' secrets» Wired UK ISSN 1357-0978. (Noiz kontsultatua: 2023-12-15).
  88. ↑ «Wikileaks' estranged co-founder becomes a critic (Q&A;) | Privacy Inc. - CNET News» web.archive.org 2010-11-30 (Noiz kontsultatua: 2023-12-15).
  89. ↑ Desmontando Wikileaks. Ediciones del Bronce, Fecha Salida: 15/06/2011. ISBN 978-84-8453-193-7
  90. ↑ http://www.publico.es/culturas/383541/assange-es-un-personaje-tragico-comico-dantesco-y-siniestro

Kanpo estekak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Pmunduate/Proba orria
"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Lankide:Pmunduate/Proba_orria&oldid=9514574"(e)tik eskuratuta