Argończycy nazywani przez siebie Saxhleel[1] – rasa humanoidalnych płazów[2][3][4][5], powierzchownie podobnych do gadów[6], wywodzących się z Czarnych Mokradeł, zwanych czasem Argonią[7]. Ukształtowane z jednego z gatunków miejscowej fauny przez histów[8][9], rasę myślących drzew[10], które do dziś są czczone przez argonian[7]. Połączone z nimi i kontrolowane przez zbiorową inteligencję histów[9][11][12], które kształtują również ich rolę w społeczeństwie i ich stosunki między jego członkami[13][14]. Naturalnie oddychają zarówno wodą, jak i powietrzem[15][16][17], a wypełnione trującą atmosferą mokradła sprawiają, że zarówno, jak i wszystkie zamieszkujące je zwierzęta[7], są oni odporni na choroby[15][16][17] i wszelkiego rodzaju trucizny[15][16].
Toksyczne bagna i agresywna fauna sprawia, że głąb zamieszkiwanego przez nich lasu jest niedostępny dla żadnej z istot nieurodzonych na ich terytorium, sprawiając, że Argończycy nie wykształcili żadnej tradycji wojskowej[7], podczas gdy w jedynym zbrojnym konflikcie, w którym samotnie uczestniczyli, Wojnie Czarnowody, ograniczali się jedynie do wojny partyzanckiej, wykorzystując znane im środowisko, przeciw niezaznajomionym z nim najeźdźcy[12]. Wrogość przyrody mokradeł, nie chroni jednak argonian żyjących na granicach lasu, skąd byli najczęściej pozyskiwani jako niewolnicy przez dunmerów z Królestwa Morrowind[7].
Biologia[]
Cykl życia argonian rozpoczyna się, gdy samica zniesie swe liczne jaja do sadzawki, gdzie następuje połączenie z histem, który nadaje argonianom ich dusze[18]. Po wykluciu młody Argończyk znajduje się w stadium larwalnym, podczas którego, niepotrafiące oddychać powietrzem, kijanki są wypuszczane na bagna gdzie bez pomocy swych rodzicieli, którzy nie opiekują się swoim potomstwem, zbierają się w sporej wielkości masy, zdobywając pożywienie i chroniąc się w roślinności przed drapieżnikami z głębi bagna. Te spore grupy nazywają siebie rodzeństwem, choć nie wiadomo, czy rzeczywiście posiadają tych samych rodziców. Kijanki posiadają jedynie szczątkowe przednie kończyny, którymi łapią swoje pożywienie. W pewnym momencie swojego życia larwalnego histowie decydują się nakarmić kijanki swą żywicą, pod którego wpływem zostają one ukształtowane podług woli danego drzewa[4], w tym też momencie drzewo decyduje się jakiej płci będzie osobnik[3]. Histowie kiedyś ujrzały formę ludzi i elfów, po czym uznały ją za im przydatną, dla którego to powodu większość argonian przypomina humanoidalne rasy[19], co możliwie tłumaczy, czemu samice mają bezużyteczne piersi[15][16][17][20][21][22]. I choć mogą oni formować protoformy argonian na kształt każdego ze zwierząt[19], zwykle formują ich podług regionalnego humanoidalnego holotypu, z których jest znane pięć[23]:
- Agacef – charakteryzują się podłużnymi, podobnymi do włóczni pyskami, z pionowymi powiekami oraz różnokolorowym ubarwieniem łusek. Żyją w wewnętrznej części Argonii i uznają siebie jako tych żyjących w największej komitywie z histami. Jako jedyne z żyjących tam plemion nie są agresywni dla przyjezdnych[23].
- Archein – pospolity rodzaj argonian żyjący na krawędzi lasu, którego członkowie biorą i wyprzedają swych ziomków w niewolę, przez co są najpowszechniej występującym rodzajem poza Czarnymi Mokradłami[23].
- Paatru – wyglądem przypominający ropuchy, żyją w centrum Czarnych Mokradeł i jak większość tamtejszych argonian, zabijają obcych na miejscu[23].
- Sarpa – wyróżniają się spośród innych argonian posiadaniem skrzydeł. Jak i inne rodzaje argonian, żyjące w centrum bagien, bez słowa zabijają przyjezdnych[23].
- Naga – wyglądem przypominający żmije z kończynami, pokryty czarnymi, ledwo co połyskujących nocą łuskami, typ argonian, posiadający olbrzymie najeżone haczykowatymi zębami szczęki. Żyją głęboko w bagnach, skąd wychodzą, aby atakować przyjezdnych. Osiągają około 2,1 metra wysokości, we wściekłości prostując się do 2.5 metrów[24].
Choć potocznie[25] i obraźliwie nazywane jaszczurami[26], jedynym czysto gadzim elementem ich fizjologii są pióra, które czasem porastają ich skalp[16][17][20][22], podczas gdy ich skóra przypomina skórę prymitywnego płaza lub gada[15][16][17][20][21][22], a ich zdolność oddychania pod wodą[15][16][17] przez maleńkie skrzela koło uszu, sugeruje, iż są formą neoteniczną jakiegoś z płaza[5]. Badacze jednak zgodnie uznają, iż są one tożsame z płazami, używając ich jako przykładu analogii z innymi potencjalnie płazimi rasami[2], sami Argończycy posiadają wspomnienia z okresu larwalnego, kiedy byli, niezdolnymi do oddychania powietrzem, kijankami[4]. Ich głowy zdobią niezdefiniowane przez typ wytwory skórne rogi, kolce, grzebienie i wspomniane pióra. Posiadają ostre kły i pazury, które mogą im posłużyć w razie konieczności do obrony, oraz długi ogon[15][16][17][20][21][22], służący im do wiosłowania w wodzie[23]. Trujące powietrze panujące na Czarnych Mokradłach spowodowało, że jak reszta zwierząt rdzennych dla regionu[7] wykształcili naturalną odporność na choroby[15][16][17] i trucizny[15][16].
W trakcie życia argonian histowie mogą zmieniać ich kształt, jak tylko im się podoba, na przykład zwiększać ich masę i agresywność, czy, w razie braku jednej z płci, zmienić płeć określonych osobników[27]. Gdy drzewa znajdują się w niebezpieczeństwie, tworzą potężne Behemothy[22]. Wpływają oni również na ich zachowania, zwykle pozwalając im działać podług własnej woli, lecz w razie potrzeby, kontrolując nawet całą populację, by wykonała to czego chcą drzewa[12], nie ograniczając się zakresem terytorialnym Czarnych Mokradeł, będąc zdolnym kontrolować argonian w każdym z zakątków świata[28].
Kiedy Argończyk umiera, jego dusza wędruje do drzewa hist, który recykluje ją nadając ją nienarodzonym argonianom. Wspomnienia o poprzednim życiu są utracone w „prądzie rzeki”, terminie bliskim[29], niewystępującym w słownictwie argonian[18], pojęciu czasu, ale jeśli wiedza ta jest istotna dla przetrwania histów, zostanie ona przez nich odzyskana[29]. Czasem hist woła jednego z argonian, by zamienili się z inną duszą miejscem w jego ciele, podług tego, co jest potrzebne histom[27].
Kultura[]
Społeczeństwo[]
Argończycy przez większość swej historii żyli w setkach, luźno związanych ze sobą, plemion[7], które dowodzone były przez pomniejszych królów-kapłanów[30], Mówców-Żywicy, komunikujących się i przekazujących współplemieńcom wolę histów, do której każde plemię sumiennie się stosowało[31]. Niektóre z tych plemion były dość spore, zrzeszające niemal wszystkich przedstawicieli jednego z typów morfologicznych, w jakich występują Argończycy, jednak nie było to zasadą, a jedynym znanym takim plemieniem, byli Naga-Kur, którzy potencjalnie składali się z całej populacji Nag[32]. O ile między plemionami zwykł panować pokój[33], poza rywalizacjami i wyrażaniem pogardy w stosunku do nieplemieńców[23], to okazjonalnie wybuchały między nimi krwawe konflikty[12], a same plemiona archeińskie słynęły ze sprzedaży argonian innych plemion[23].
Do znanych plemion zalicza się: Veeskhleel-Tzel zwani też Ghosts (pl. Duchy)[34], Wasseek-haleel zwani też Bright-Throats (pl. Jasne Gardła)[35], Kota-Vimleel zwani też Black-Tongues (pl. Czarne-Języki)[36], Gee-Rusleel zwani też Miredancers (pl. Bagienni-Tańcerze)[31], Tum-Taleel zwani też Root-Houses (pl. Korzenia-Domy)[37], Naga-Kur zwani też Dead-Waters (pl. Morowe-Wody)[32], Adzi-Kostleel[38], Hee-Tepsleel[33], Su-Zahleel, Xit-Xaht[39], Copper-Eyes (pl. Miedziane-Oczy), Moss-Skins (pl. Mchu-Skóry) i Stone-Piles (pl. Kamieni-Kupy)[40].
W Czwartej Erze, po wybiciu przez nacjonalistycznych An-Xilel[9] większości[41] niezrzeszonej z nimi populacji Mokradeł[42], nieznany jest stan struktury plemiennej argonian. Sami An-Xilel utworzyli pierwszy argoński rząd i strukturę państwową rządzoną przez króla, władcę Królestwa Argonii[43], jednolicie nadzorowanego na całej swej rozciągłości[44].
W ciągu całej ciągłości historii argonian, zarówno w okresie plemiennym[36] jak i królestwa[43], ważną organizacją było Mroczne Bractwo[43][45][46], do którego posyłano młodych argonian wyklutych pod znakiem Cienia. Po dołączeniu do Bractwa, zgodnie ze starożytną tradycją, zwani byli oni Cienistołuskimi, którzy wychowywani byli na najdoskonalszych skrytobójców[45][47][48]. Byli i są oni asystą w nowej organizacji państwowej[43].
Religia i zwyczaje[]
Powszechna jest wiara, że histowie w momencie narodzin nadają argonianom duszę[18] i są ich życiem pośmiertnym, wierząc, że dusze zmarłych trafiają z powrotem do drzew[49][50], przez co oni sami nazywają siebie dziećmi histów[51]. Odźwierciedla to również rytuał nadawania imion, następujący kilka lat po wykluciu i metamorfozie, nazywając dzień, w którym to się stało, jego Dniem Nadania Imienia[52]. Wiele z argonian żyjących poza Mokradłami decyduje się przetłumaczyć swe imiona na język tamrielski, rzadkie wśród nich jest, by obstawali przy swoim tradycyjnym imieniu[53]. Może się to wiązać z tym, że gdy Argończycy opuszczają Czarne Mokradła, poczuwają się do utraty czegoś wewnętrznego, jak połączenia z histami[54]. Fakt zarządzania argońskimi duszami przez drzewa został udowodniony jako prawdziwy element ich rzeczywistości, gdyż histowie okazjonalnie zwracają pamięć, obraz i duszę wybranych poległych argonian, gdy są oni w stanie im pomóc[29]. Histowie poprzez ten proces magazynują wszystkie wspomnienia argonian, powodując, że ci z nich, którzy piją ich żywicę, mają do nich dostęp, tworząc umysł zbiorowy argonian, czyniąc ich zachowania podobne kolonii mrówek[11]. Dekrety histów dyktowane przez Mówców-Żywicy, są niepodważalnym prawem wśród argonian, do którego każdy członek plemienia musi się dostosowywać[31]. Ci kapłani są również odpowiedzialni za zaspokajanie potrzeb plemiennego hista[10]
Histowie są odpowiedzialne za dobieranie partnerów każdemu z argonian, słuchając się woli drzew zamiast własnych pobudek uczuciowych czy seksualnych[13][55]. Odbywa się to w trakcie corocznego rytuału o stałej dacie zbierającego tłumnie, nieposiadających partnera, argonian. Podczas owego rytuału drzewa wybierają osobnik, które mają ze sobą spółkować, by wydali odpowiednie im potrzebom potomstwo, wybierani są oni na zasadzie ustalonych przez drzewa prób, których zwycięzcy zyskują prawo do rozpłodu[56]. Niektóre plemiona, jak Wasseek-haleel, tradycyjnie na dzień rytuału przyjmują zalotników z okolicznych plemion, poszerzając swoją pulę genetyczną[57]. Choć histowie są niezbędne w procesie dobierania się w pary argonian[56], śluby mogą być brane wszędzie i wynikające z niego prawa do wzajemnego spółkowania dwóch osobników są ukazywane przez złote obrączki, każda z trzema ametystami, wykonywane tak by były one unikatowe dla każdej pary[58]. Sama uroczystość małżeńska wymaga wyrecytowania długich przyrzeczeń w ojczystym języku argonian[59].
Jako że histowie czczą Sithisa[60], drzewa hist wymogły na swych sługach wiarę w ojca wszystkiego, jako wyższego niż one w ich kulcie[61][62]. Kult przypadkowego stwórcy Aurbis, jest bazą argońskiej kultury, będąc podstawowym motywem zdobniczym[63], istotą, podług której ukształtowała się swoista argońska filozofia życia i ich moralność[64], życie w tej wierze wymogło również swoiste niuanse ich języka[65]. Poświęcone mu są ostrza naznaczone krwią wroga, zdobytej w walce[66], czczą przy tym, tożsamą ze Straszliwym Ojcem, zmianę, jako podstawowy napęd świata, pustkę, jako jedyną poprawną podług świata myśl, oraz śmierć, będącą przyczynkiem dla ich honoru, przetrwania i odrodzenia[64], oznaczana czczoną przez argonian krwią i przemocą[67]. Przy tym nazywają swój lud błogosławionymi dziećmi Sithisa, radując się z jego przysięgi końca wszystkiego, piękna życia i zgnilizny, która po nim nastąpi[68], pragnąc, by kiedyś cały świat wrócił do ukochanej ojcu nicości[69]. Samą nicość czczą jako nadającą formę ich bytom, jako że to ona, będąc brakiem bytu, nadaje mu ograniczający go kształt[47]. Gdy Argończyk zestarzeje się wystarczająco, rzuca się na każde wyzwanie, pragnąc wraz ze swą śmiercią wysłać i inną duszę, jako dar dla Sithisa, ojca[70].
Język[]
Jel, język argonian, nie posiada żadnego czasu przy odmianie czasowników, jako że dla argonian czas jest iluzją i każdy moment w cyklu śmierci i narodzin jest jednym i tym samym teraz, co mocno utrudnia im naukę pozostałych języków[18]. Słowa Jel są trudne do wypowiedzenia przez brzmienie głosek w formie syków i klików, jako że nawet jeśli ktoś spoza argonian nauczy się nim posługiwać, ma trudności z poprawnym wypowiadaniem słów, choć jest w pełni zrozumiały[28]. Komunikacja jest również w znacznej dozie niewerbalna, opierając się w przekazywaniu informacji na mowie ciała, a same zdania są przedstawiane często w formie metafor, w których niewprawiony mówca może się łatwo zagubić[71].
Historia[]
Początki i korzenie[]
Argończycy wierzą, że histowie ich stworzyli, aby mogli za nich patrzeć na świat, po którym one same nie mogą chodzić[9]. Najwcześniejsze wzmianki o histach, pochodzą z epopei Udhendra Nibenu (Ojciec Niben w Aldmeris), gdzie Topal Pilot, w Erze Środkowomeretycznej zapisał swoją podróż dookoła Tamriel, pisząc zapewne o Argonii i jej mieszkańcach: „Cuchnące, złe bagnisko i ludzkie jaszczury”[72]. Twierdzi się jednak, że Argończycy zamieszkiwali Czarne Mokradła już wcześniej w Erze Wczesnomeretycznej[73].
Z dość dużą dozą wątpliwości przypisuje się im budowę Xanmeerów[74], wielkich piramid schodkowych rozsianych po Argonii[22], zwłaszcza biorąc pod uwagę fakt, że kamienne klucze do nich były przechowywane w głębinach ruin miast barsaebicznych Ayleidów, a same klucze, jeśli noszone przez Argończyka doprowadzają go do wycieńczającej śmierci, a jedynymi istotami mogącymi je dotykać bez żadnych szkodliwych efektów byli Kothringi[74]. Warte zauważenia jest, że jedynymi ruinami występującymi na Mokradłach, poza Xanmeerami są ruiny miast Ayleidów, Lilmothiit[7] i Kothringi[23], mimo czego uznaje się Xanmeery i ich klucze za stworzone przez argonian[74]. Wiadomo też, że pod koniec Pierwszej Ery owa rzekoma, dawna, wysoka kultura argonian już od tysięcy lat nie istniała[75].
Pierwsze kontakty ze światem[]
Niewiele wiadomo, co się działo w Argonii podczas Pierwszej Ery, jako że Argończycy bardzo rzadko opuszczali swe bagna[7]. Wiadomo jednak, że już przodkowie dunmerów, chimerowie, napadali na ich ziemie, zabierając ze sobą argonian jako niewolników[76], jakiś czas przed VII wiekiem 1E[77].
Pierwsze bliższe poznanie argońskiej kultury nastąpiło w roku 1E 1033, kiedy to cesarzowa Cesarstwa Alezjańskiego, Hestra, rozkazała swej marynarce, wyruszyć w głąb Argonii i przynieść jej głowę argońskiego pirata zwanego Czerwonym Brammanem, którego napady przysparzały poważnych problemów mieszkańcom południowych wybrzeży Cesarstwa. Marynarka zapuściła się tak głęboko w bagna, jak żaden nierdzenny ich mieszkaniec nigdy przedtem i razem z głową pirata, pokonanego pod dzisiejszym Blackrose, przynieśli ze sobą pierwsze dokładniejsze wzmianki o Argonii i jej mieszkańcach[7]. Bramman nie był lubiany przez samych argonian, którzy postrzegali jego ataki łupieżcze i wprowadzenie niewolnictwa, jako wpływ cesarskich tendencji, przez co nie okazywali wdzięczności Alezjanom, mimo że ci pozbyli się owego rzekomego wpływu[1].
Mimo wcześniejszych nieprzyjemności po spotkaniach ze światem zewnętrznym, po przejściu przez kontynent plagi thrassiańskiej z roku 1E 2200, która dotknęła i ich[78], w 2260[79] Argończycy dołączyli do Floty Wszystkich Flag[80], pod wodzą króla Anvil z Posiadłości Coloviańskich, Bendu Olo i wyruszyli na Thras[81], gdzie walcząc u boku niemal całego Tamriel[80], wybili większość sloadów[82] i zatopili ich wyspy[81].
Podbój Argonii[]
W 2811 siedemnastoletni[83] Reman II Cyrodiil dowodził armią celem podbicia Argonii i w Bitwie o Argonię rozbił ostatnią zorganizowaną armię argonian, nie podążył jednak za jej niedobitkami w głąb bagien i w roku następnym, 2812, ogłosił te tereny nazwą Czarne Mokradła, uznając je za tereny Drugiego Cesarstwa, w rzeczywistości były one jednak jego prowincją tylko z nazwy[7].
Czarne Mokradła były terenem wciąż nieznanym, choć oficjalnie włączonym do Cesarstwa. Będąc pewien szybkiego awansu na pokonanym terytorium młody generał Bucco, wyruszył w ich ostępy razem ze swym Czwartym Legionem[84]. Nawet lekko głębsze regiony Mokradeł były męczarnią dla ludzi, a wiele oddziałów ginęło w starciu przyrodą lub po prostu gubiło się, by nigdy nie być odnalezionymi[85]. Widząc rychłą porażkę bez posiłków, Bucco zdecydował się rozpocząć budowę Drogi Remana, później nazwaną Bagienną, nikt nie wiedział, dokąd droga prowadzi, teoretycznie mając załatwiać sprawę komunikacji i zaopatrzenia od Cesarstwa, jednak liczne ataki niezorganizowanych argonian bezustannie nękały nieuzbrojonych podczas budowy żołnierzy, a Droga osiągnęła tylko połowę swej długości, nigdy nie sięgając frontu[86]. W 2820 Czwarty Legion Bucco był niemal całkowicie wybity, a generał, straszony buntem, zarządził odwrót do Cyrodiil. Wracając, liczący już jedynie, 350 żołnierzy legion zatrzymał się koło piramidy Xi-tsei, gdzie tajemniczo zniknął. Jak udowadniają badania archeologiczne, zostali oni wszyscy zabici po spotkaniu z jednostką argonian, co ciekawe ponad sto ze szczątków legionistów nie zostało nigdy znalezionych, możliwie świadcząc o wzięciu ich w niewolę[87].
Rada Starszych uznała tę klęskę za obrazę i utworzyli oni na nowo Czwarty Legion, rozpoczynając drugą kampanię Wojny Czarnowody, pod dowództwem bardziej doświadczonego generała, Regulusa Sardecusa[87], który zdołał koło 2823 odzyskać stracone terytoria. Poza aktywnym rekonesansem jak wykorzystać niekorzystne warunki bagien zwerbował on niezwiązanych z wrogą armią, argonian, których Bucco wcześniej uważał za niegodne zaufania bestie[88]. Sardecus był przekonany, że to bagno jest jego wrogiem, a nie Argończycy, tym samym stwierdził, że trzeba je zniszczyć. W efekcie wczesną Deszczową Dłonią 2828 doszło do tzw. Wielkiego Spalenia, kiedy to rozkazano podpalić bagno koło Stormhold, nie zdając sobie sprawy, że bagna są połączone, w ciągu miesiąca ognie losowo zaczęły wybuchać od Gideonu do Soulrest, a cały region stanął w ogniu. Atmosfera wypełniona toksycznymi wyziewami stała się wówczas toksyczna nawet dla samych argonian. Regulus nigdy nie wrócił do Cyrodiil, ponoć umierając w wyniku oparów, lecz historycy uznają, że mógł się za tym kryć odwet lasu z ręki Cieniołuskich[89].
Następna kampania generał Lucinię Falco, która wiedziała, że Argonii nie da się zdobyć na jedynym froncie, zwerbowała miejscowych piratów i współpracowała z Diamentową Marynarką, podbijając południowowschodnie bagna i część środka prowincji. Z bazą wypadową w Gideonie, rozbiła legion na setki niezależnych jednostek, atakujących różne strategicznie położone miejsca prowincji, zdobywając cały zachód i wkraczając do jej centrum. Wielkość jednostek uniemożliwiała ostateczne zajmowanie zdobycznych terenów, tak że wojna zmieniła się w wojnę partyzancką, obie strony zmuszone były używać amoralnych i przerażających strategii celem zastraszenia i wykończenia psychiki wroga, tak że między argonianami wybuchły wojny plemienne. W 2836 wojny tajemniczo ustały, a Argończycy jakby wytrąceni z transu wrócili do swego codziennego życia, mając wymazaną z pamięci wojnę. Falco szybko, bo w 2837 wykorzystała dziwną sytuację i wcieliła Czarne Mokradła do Cesarstwa. Nieznane są powody, dla których tak nagle i niespodziewanie zakończyła się wojna, choć podejrzewa się histów, którzy poczuli się zagrożeni[12].
W Cesarstwie[]
Czarne Mokradła były od początku używane przez Cyrodiilów jako prowincję więzienną, dla tych którzy byli uznani za najbardziej niebezpiecznych przestępców, niemogących być przetrzymywanych w cywilizowanym świecie. Do najsławniejszych z wysłanych tam zesłańców byli, seryjny morderca toporem Nai, heretyk Devir-Mir i oskarżona o zdradę, Tavia Cyrodiil, żona cesarza Remana III, zesłana tam w 2899[7]. Zarówno cesarscy, jak i tsaesci[90], wespół stanowiący trzon Drugiego Cesarstwa[81], nie byli przychylni żadnym ze zwierzoludzi, nigdy im nie ufając. W 2920 zostali oni wykorzystani jako mięso armatnie, razem z khajiicką armią, w bitwie pod Bodrum. Dowodzący prawą flanką, wódz Ulaqth z Lilmoth, został, razem ze swymi ludźmi i khajiitami pod dowództwem Naghei, nadziany na ostrokół postawiony przez dunmerów, dowodzonych przez Viveka. Wydarzenie to nie przydało żadnych korzyści armii cesarskiej[90]. Czarne Mokradła stanowiły również punkt przetargowy w działaniach dyplomatycznych między Cesarstwem a Królestwem Morrowind, jako że w propozycjach traktatu pokojowego, książę Juilek zaoferował pozwolić Królestwu zajmować nieużywane przez Cesarstwo terytoria Mokradeł podług swego uznania[91].
Po upadku dynastii Cyrodiilów i rozpoczęciu Drugiej Ery dunmerowie za pozwoleniem Potentata Versidue-Shaie rozpoczęli ponownie swe kampanie w celu pozyskania ich jako niewolników[92], zorganizowane pod Wielkim Rodem Dres, który zbudował na nich swój majątek[93]. Sam potentat zwiększył używalność Czarnych Mokradeł jako kolonii karnej, budując słynne więzienie nazywane Różą na ruinach lilmothiickiego Blackrose, a ziemie mokradeł zostały podzielone między cesarskich tyranów, niedbających o swych uznawanych za zwierzęcych, poddanych[7]. Choć ostatecznie Cesarstwo rozpadło się w 2E 430[94], to wciąż Mokradła stanowiły własność ludzkich despotów i dunmerskich łowców niewolników[7].
Lata wolności[]
Argończycy nie pozbyli się obcych ze swych terenów do czasu grypy knahateńskiej, która rozpoczęła się w Stormhold w 2E 560 i prędko rozpowszechniła się po całej Argonii[7], jedynymi z ras, które okazały się na nią odporne byli histowie[78] i Argończycy[7]. Podejrzenie padło zarówno na drzewa[78], jak i argońskich szamanów[7], jako że śmiertelna plaga wybiła wszystkich mieszkańców regionu, pozostawiając płazy i drzewa samych sobie[7][78]. Plaga jednak nie ograniczyła się do Czarnych Mokradeł, gdy szybko przeniosła się przez Cyrodiil i Elsweyr[95] do Valen[45], epidemia grypy wybuchła również w zatoce Iliac[96].
Choć grypa ustała ostatecznie dopiero po czterdziestu trzech latach w 2E 603[97] to zebrała ze sobą swe straszliwe żniwo już przed 2E 582 i w tym czasie w większości już zanikła[22], o ile rasy żyjące głównie poza Czarnymi Mokradłami przetrwały przez swą liczebność i oddalenie od epicentrum zarazy, to podług wszelkich informacji grypa wytrzebiła rasę Kothringi, zamieszkującą jedynie Argonię[7], choć wielu z nich dało radę uciec ze swej ojczyzny w 2E 563, okrętem nazwanym przez mieszkańców kontynentu Karmazynowym[97], to z obawy przed chorobą nie udzielono im nigdzie azylu. Okręt zniknął ostatni raz widziany na morzu Abeceańskim[97] 20 Deszczowej Dłoni[98]. Sama grypa sprawiła, że każdy mieszkaniec Tamriel z dala zaczął omijać Czarne Mokradła[7] i argonian, ze strachem posądzając ich o bycie roznosicielami grypy[92], co utrzymywało się aż do końca Drugiej Ery[26]. Ród Dres jednak kontynuował pobieranie niewolników z Argonii, zaraz po ustaniu grypy nie zważając na przerażenie innych[7].
W roku 2E 572[99] nastąpiło najdziwniejsze wydarzenie w historii argonian, pierwsze i jedyne, w którym okazali pomoc innym rasom. Kiedy młoda Argonka o imieniu Heita-Meen uciekła z plantacji Dresów, udała się do ojczystej Argonii, gdzie jednak złapali ją archeini, z zamiarem odsprzedania Dresom. W niewoli ujrzała wizję od histów, w której nakazali jej ruszyć z pomocą nordom i dunmerom, przeciwko nadciągającą zagładą od akavirczyków. Heita-Meen zabiła swego argońskiego oprawcę i szybko przejęła dowodzenie nad grupą archeinów[100], a udając się do Stormhold udało jej się zorganizować wokół siebie armię posłusznych woli histów argonian[101].
Rzeczywiście na północy nastąpiła akavirska inwazja, w której kamalowie pod wodzą Ada'Soom Dir-Kamala przeszli przez Królestwo Skyrim, a napotykając niezdolne do pokonania mury Pękniny, wyruszyli zamiast tego przez góry do Królestwa Morrowind, gdzie odpierała ich, przewodząca dunmerom, Almalexia wraz z pomocą nordów, przewodzonych przez króla Jorunna. Choć obie siły zepchnęły kamalów ku morzu, znad horyzontu płynęły posiłki akavirczyków. W tym momencie ukazała się armia argonian[99], pod dowodzeniem Heita-Meen[100]. Choć dunmerowie z początku przerażeni możliwym powstaniem niewolników potęgującym katastrofę inwazji, szykowali się do odparcia ich ataku, jednak szybko uświadomili sobie, że Argończycy przybyli im z odsieczą[101].
Trzy połączone armię wspólnie odparły siły kamalów[101], a po tym wydarzeniu, zawiązali Pakt Ebonheart, na którego prawie dunmerowie znieśli niewolnictwo, uwalniając argonian. Pakt kontynuował trwanie przynajmniej do roku 2E 580, kiedy to przystąpił do Wojny Sojuszy jako jedna ze stron konfliktu[102], jako jedyne ze stronnictw dążące do ustanowienia nowszej, łagodniejszej dla wszystkich ras, władzy cesarskiej, pragnąc tylko pokoju między ludem Tamriel[103], uprawomocniona jako jednolite państwo pod przywództwem Wielkiego Zgromadzenie[102]. Jedynymi, którzy odstąpili od paktu, będąc osobnymi bytami politycznymi, byli, pośród dunmerów, Wielki Ród Telvanni, niechętny odstąpienia od niewolnictwa[104], a pośród argonian, każdy z terytoriów poza Shadowfen, Thornmarsh i Murkmire[100], jako że większość argonian uznała, iż dunmerowie powinni byli zbiorowo odpowiedzieć za ich dawne zniewolenie, masowymi egzekucjami[105]. Nie wiadomo jak długo, po 582, Pakt zdołał przetrwać, jako że pierwsza wzmianka o niezwiązanych ze sobą nordach, dunmerach i argoniananach[81] pochodzi z roku 2E 852[106], kiedy to Pakt należał już do zamierzchłej przeszłości[81].
Powrót Cesarstwa[]
Podporządkowanie Czarnych Mokradeł władzy Tibera Septima, ze wszystkich regionów Tamriel nastąpiło przedostatnie[107], w roku 2E 896[108] po poddaniu się Aldmerskiego Dominium[109] i przed wcieleniem Królestwa Morrowind do odbudowywanego Cesarstwa. Podobnie jak i w przypadku Morrowind, Mokradła zostały wcielone na zasadzie pokojowych pertraktacji, a nie pod wpływem agresji wojskowej[107]. Przyczyniła się do tego znana doskonale cesarskim toksyczna i zdradliwa przyroda regionu oraz groźba powrotu grypy[110], dzięki którym, nawet, potężny i ambitny nad wszystko, Tiber Septim zawahał się przed próbą wcielenia Mokradeł do swego państwa[7]. Od następnego roku ozwanym pierwszym Trzeciej Ery[108], Czarne Mokradła były traktowane ponownie jako prowincja karna[7], a w ramach Rozejmu z Morrowind, niewolnictwo w prowincji dunmerów, inaczej niż w przypadku innych prowincji Trzeciego Cesarstwa zostało dozwolone, pozwalając im na pozyskiwanie argonian na swój użytek[111]. Próby spożytkowania Czarnych Mokradeł jako źródło pożywienia dla Cesarstwa, wprowadzając doń ekonomię, próbując pozwolić rozwinąć się regionowi i utworzyć w nim cywilizowane społeczeństwo, wielokrotnie nie udawały się przez wzgląd na toksyczne środowisko oraz niechęć argonian i agresywne zachowania wobec przyjezdnych, tak że w pewnym momencie zostały one zaprzestane[23]. Sami Argończycy czasem z nieznanych nikomu powodów wyrzynali całe legiony stacjonujących tam żołnierzy[112].
W roku 3E 396[113], w wyniku czegoś, co by mogło się wydawać niewinną rebelią argońskich niewolników rodu Dres, wybuchła krwawa Wojna Arnezyjska[111], powodem k wojnie były tortury i zamęczenie do śmierci dunmera o imieniu Roris, którego niezłomna postawa wobec argońskich oprawców, sprawiła, że pośmiertnie otrzymał on w Świątyni Trójcy tytuł świętego[114]. Między 3E 427[15], a 432, Król Morrowind, Hlaalu Helseth, zdelegalizował utrzymywane od wieków niewolnictwo, uwalniając argonian i innych niewolników[111]. Choć stosunki między dwoma ludami się po tym wydarzeniu znacznie poprawiły, to od tego momentu Argończycy zaczęli coraz to agresywniej napierać na zarówno Morrowind, jak i Prowincję Cesarską próbując odzyskać stracone przed laty ziemie, czyniąc granice niezwykle niebezpiecznymi[7].
Wyzwolenie[]
Przed Kryzysem Otchłani z 3E 433[16] histowie przepowiedziały inwazję Mehrunesa Dagona[28] i opanowały umysły argonian w całym Tamriel, wołając ich z powrotem do Czarnych Mokradeł, by ochroniły drzewa przed daedrami[9][28][115]. Kontrolowani Argończycy zostali przemieniani przez histowie, tak by nadawały się bardziej do walki, z nadciągającym z Otchłani zagrożeniem, czyniąc ich swą żywicą szybszymi, silniejszymi i masywniejszymi[9]. Zmutowani i kontrolowani przez drzewa Argończycy naparli na otwierające się Bramy Otchłani z taką siłą, że daedra musiały je zamknąć w Mokradłach[116]. Po pokonaniu sił Dagona[28] oraz po zamknięciu Wrót Otchłani przez Martina Septima[116] histowie rozkazały argonianom zaatakować Cesarstwo i ich odwiecznych ciemiężycieli z Morrowind[28].
Z tej armii złączonych z umysłem histów argonian wyłoniło się nacjonalistyczne polityczne ugrupowanie zwane An-Xileel, które szybko przejęło dowodzenie nad argonianami[116], tak że przed piątym rokiem Czwartej Ery, Czarne Mokradła oddzieliły się jako pierwsza z prowincji od Cesarstwa, a w samym roku 4E 5, Czerwonym Roku[117], kiedy upadek Ministerstwa Prawdy w Vivek[118] przebudziło uśpiony wulkan Czerwonej Góry[119], Argończycy najechali na niedobitków katastrofy, efektywnie podbijając południowe ziemie Królestwa Morrowind i wybijając ich mieszkańców[120], posuwając się daleko w głąb na północ, zabijając dalszych niedobitków wulkanu, wymordowując niemal całą ostałą populację Morrowind[121][122]. Do tego ataku ponoć podburzyli ich altmerowie z Aldmerskiego Dominium, lecz wraz z tym aktem stracili u nich wszelkie swe wpływy[123]. Ostatecznie Argończycy zostali odparci przez Ród Redoran[120], jednak utrzymali zdobyczne południe[123].
Czystka wewnętrzna[]
W 48 lat po Czerwonym roku w roku 4E 53[124], An-Xilel potajemnie razem z nibenajskim magiem i doradcą cesarza Titusa Mede, Hieremem[125], przy użyciu hista z Lilmoth i histów z Otchłani, przywołało do tego świata Umbriel[9]. Samemu, z resztą, oddanych sprawie wolności argonian, uciekli jak najdalej od niego. Latające miasto pierwsze dotarło właśnie do Lilmoth, gdzie podtrzymywana przez nie armia nieumarłych wyszła z wody i wyrżnęła jego mieszkańców, przemieniając ich w swoje sługi[42], zabierając im dusze, napędzające i żywiące mieszkańców miasta z przestwórz[126]. Miasto przeszło przez całą prowincję w kierunku opustoszałego Morrowind[127]. Zasięg nekromantycznej armii, wyprzedzającej miasto o setki kilometrów[41], wybiła większość argonian, pozostawiając przy życiu tylko ekstremistycznych An-Xilel i garstkę tych żyjących poza granicami Mokradeł[42].
Przez cały czas w trakcie i po swym otarciu się o możliwe wyginięciem, An-Xilel wciąż atakowało, próbujące stanąć na nogi, Morrowind[120], sięgając nawet w 4E 150 do oddanego im przez nordów, Solstheim[128], jednak ci żądni krwi barbarzyńcy zawsze byli odpychani przez przygotowany na nich Ród Redoran[120][128]. An-Xilel po raz pierwszy w historii argonian utworzyło organizm państwowy, a jeden z nich nosi obecnie tytuł króla Argonii[43]. Same terytoria południowego Morrowind obecnie są patrolowane i nadzorowane przez owych argonian[44].
Relacje z innymi rasami[]
Argończycy nie posiadają prawdziwych sojuszników wśród innych ras w Tamriel[7], najbliżsi temu znaczeniu są nordowie, lecz to bardziej tolerowanie ich aniżeli przyjaźń między rasami[129]. Wiele z ras obawia się ich głównie przez kojarzenie ich z wybuchem knahateńskiej grypy, szczególnie w rejonach dawniej przez nią dotkniętych. Sami Argończycy przez swą ksenofobię i izolacjonizm[7] niemalże[80][100] nigdy nie okazali przyjaźni obcym[7], często bardziej skłonni ich powybijać, z rzadka okazując cień tolerancji, wciąż otwarcie oznajmiając, że Czarne Mokradła nie są dla nich[112].
Chimerowie/Dunmerowie[]
Jako że przez tysiące lat mroczne elfy[7][91] i ich przodkowie[76], zniewalali argonian i traktowali ich jak zwierzęta, żywią oni do swych dawnych ciemiężców nienawiścią[7], która nawet w czasie sojuszu z nimi, w ramach Paktu Ebonheart, sprawiła, że część terytoriów argonian odmówiła doń wstąpienia[100], uzasadniając to tym, że jedyną karą dla elfów z Morrowind za ich występki jest całkowite ich wybicie[105]. Sami dunmerowie nie myśleli wówczas wiele o argonianach, nie czując do nich żadnych większych emocji poza świadomością ich posiadania i choć wielu z właścicieli niewolników traktowało ich gorzej niż bydło[7], to znaleźli się tacy, którym się uroiło, że im pomagali, wyciągając argonian z dziczy ku cywilizacji[92].
W krótkim okresie pod koniec Trzeciej Ery, wraz ze zniesieniem niewolnictwa w Morrowind przez króla Hlaalu Helsetha, stosunki między rasami trochę się poprawiły. Choć było to nieznaczne na tle tysiącletniej historii niewolnictwa, a sami Argończycy zaczęli wówczas atakować każdych przyjezdnych, czyniąc przyjazne kontakty z Morrowind niemożliwymi[7]. Wszystko diametralnie się zmieniło po Czerwonym Roku, gdy Argończycy wyrżnęli większość populacji dunmerów[121][122], zostając odpartymi jedynie przez Ród Redoran, gdy w końcu dotarli do ich północnozachodniego terytorium[120][128]. Od tego czasu dunmerowie zaczęli otwarcie nienawidzić argonian, możliwie na tym samym poziomie co oni ich[121][122][128].
Khajiitowie[]
Pomiędzy rasami argonian i khajiitów występuje słabo wyjaśniona nienawiść[130][131][132], której wytłumaczeniem może być fakt, iż mieszkańcy Elsweyr jako pierwsi doświadczyli wyciekającej z Czarnych Mokradeł knahateńskiej grypy, o której wytworzenie podejrzewa się argonian[95]. O ile wiele innych ras miało styczność z tą chorobą[45][96], to jedynie oni wykazują taką wrogość w stosunku do argonian, gardząc nimi bardziej niż znienawidzonymi przez nich rasami ludzkimi[130], możliwie uzasadniając ich konflikt jako wynikający z samej bliskości obu regionów[16] i sąsiedzkiej nienawiści[132]. Argończycy również nie słyną z miłości do khajiitów, a choć jedynymi aspektami ich wzgardzania kocią rasą są zwykłe niesmaczne dowcipy na ich temat[131], to nibenejczycy żyjący między państwami obu ras, są świadkami prawdziwej waśni, którą też sami czasem dla zabawy zaogniają[132].
Cesarscy[]
Argończycy od zawsze nie byli zadowoleni z inwazji ani Drugiego, ani Trzeciego Cesarstwa na ich tereny, począwszy od czasów Cesarstwa Alezjańskiego[7], w którego czasie argoński pirat Czerwony Bramman, zniewolił część swoich ziomków argonian, co lud Czarnych Mokradeł uznał za wpływ ludzkich zwyczajów z Cesarstwa[1]. I choć z rozkazu cesarzowej Hestry, Bramman został pokonany i zabity, uwalniając argonian spod jego uciśnienia[7], wciąż uważali oni, że gdyby nie ludzie nie doszłoby do tego[1].
Kampania Drugiego Cesarstwa, która zbrojnie wkroczyła do Mokradeł, również nie była dobrze odebrana, jako że wynikami tego konfliktu, było z początku podpalenie całych Mokradeł[89], a potem rozpoczęcie chaotycznej wojny partyzanckiej, w której plemiona zaczęły walczyć wzajemnie ze sobą, ostatecznie doprowadzone do porządku, gdy histowie zarządziły, iż Argończycy zaprzestaną walki dla dobra wszystkich[12]. Pod rządami Cyrodiilów byli oni albo uważani za obywateli niższej kategorii, albo używani jako tanie mięso armatnie w niektórych bitwach, jakie Cesarstwo prowadziło[90]. Gdy Tiber Septim zagarnął Mokradła traktatem pokojowym[107], Argończycy z oporami przyjęli jego władzę, choć czasem wyrzynali oni Legiony stacjonujące w ich prowincji, a nikt nie potrafił określić dokładnie, kto z nich za tym stał[112]. Ewentualnie po Kryzysie Otchłani bez sentymentów odeszli od rozpadającego się Cesarstwa[117].
Trudno szukać konfliktów na tle rasowym na tym polu, bardziej na tle politycznym, choć prawdą jest, że sami nibenejscy cesarscy, nigdy za bardzo nie kochali żadnej z graniczących z nimi prowincji zwierzoludzi[132][133][134][135], otwarcie krytykując ich jako stojących za całym kryminalnym półświatkiem i stanowiąc większość bezrobotnych[136][137]. Z rzadka dla zabawy zaogniający konflikt istniejący między khajiitami, a argonianami[132]. Choć gdy An-Xilel przywołało Umbriel, by pozbyć się zarówno argonian nieoddanych ich ekstremistycznej sprawie oraz zamieszkujących ich terytoria cesarskich[9], wątpliwym jest by którykolwiek z ludzi, nienależących do wyższych oficerów Legionu i dworem cesarskim, wiedział, że za tym stoją[125].
Nordowie[]
Jedynym kontaktem, jaki mieli między sobą nordowie i Argończycy, było członkostwo na równych prawach w Pakcie Ebonheart, które zakłada się, wpłynęło wówczas pozytywnie na ich wzajemną relację, choć obecnie nie da się zauważyć pamięci o tym dawnym sojuszu u obu ze stron[102]. W Czwartej Erze część argonian będących na przymusowej migracji na całe Tamriel, w związku z rządami morderczych An-Xilel[42], znalazła swe miejsce w Skyrim, głównie pracując w dokach Wichrowego Tronu[17].
Na ogół byli postrzegani pozytywnie przez mieszkańców i władzę, jako że w odróżnieniu od również mieszkających tam dunmerskich imigrantów, starali się oni pracować na swoje utrzymanie[129]. Choć oczywiście nie brakowało tych, którym się nie podobają imigranci żadnej maści[138]. Sami Argończycy są zwykle zadowoleni ze swej pracy[139], choć są gorzej traktowani niż norscy pracownicy i nie wolno im przebywać za murami miasta[140]. Tęskno im też do swobody dziczy Czarnych Mokradeł, zwłaszcza starszym z nich[141].
Altmerowie[]
Nieznanym jest wpływ, jaki posiadali altmerowie na argonian, jednak jakikolwiek by on nie był, zanikł on całkowicie po popchnięciu ich do ataku na, zniszczone po Czerwonym Roku, Królestwo Morrowind[123].
Ciekawostki[]
- Przez dłuższy czas utrzymywało się, że Argończycy są spokrewnieni z jaszczurowcami (Ludźmi-jaszczurkami), jednak w Trzeciej Erze rozwiano plotki by Argończycy mieli jakikolwiek związek z tą gadzią rasą[142].
Galeria[]
Zobacz też[]
- Argończyk (Legends)
- Argonian (Online)
- Argończyk (Skyrim)
- Argończyk (Oblivion)
- Argonian (Shadowkey)
- Argonian (Morrowind)
- Argonian (Daggerfall)
- Argonian (Arena)
Nawigacja[]
Przypisy[]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 The (Improved) Emperor's Guide to Tamriel: Black Marsh – Flaccus Terentius, 2E 581
- ↑ 2,0 2,1 Od żaby do człowieka – Meekus Ralbrek
- ↑ 3,0 3,1 Myths and Legends of the Hist – Cirantille
- ↑ 4,0 4,1 4,2 G. Keyes, Nowy Jork, 2011, Del Rey Books, Lord of Souls s. 121
- ↑ 5,0 5,1 Kyne's Challenge: A Hunter's Companion/Morrowind – Grundvik Cold-Fist, 2E 578
- ↑ Opis argonian w kreatorze postaci ze wszystkich gier
- ↑ 7,00 7,01 7,02 7,03 7,04 7,05 7,06 7,07 7,08 7,09 7,10 7,11 7,12 7,13 7,14 7,15 7,16 7,17 7,18 7,19 7,20 7,21 7,22 7,23 7,24 7,25 7,26 7,27 7,28 7,29 7,30 7,31 7,32 Pocket Guide to the Empire, Third Edition: Black Marsh – Imperial Geographical Society, 3E 432
- ↑ Siew – Marobar Sul
- ↑ 9,0 9,1 9,2 9,3 9,4 9,5 9,6 9,7 G. Keyes, Nowy Jork, 2011, Del Rey Books, Lord of Souls s. 29
- ↑ 10,0 10,1 From the records of Ah-Tee, Tree Minder – Ah-Tee
- ↑ 11,0 11,1 On Argonians – Cirantille
- ↑ 12,0 12,1 12,2 12,3 12,4 12,5 The Blackwater War, Volume 7 – Valenca Arvina
- ↑ 13,0 13,1 The Hist's Fire – Pegareem
- ↑ The Argonian Mating Ritual – Valrendil of the Crystal Tower
- ↑ 15,0 15,1 15,2 15,3 15,4 15,5 15,6 15,7 15,8 15,9 The Elder Scrolls III: Morrowind
- ↑ 16,00 16,01 16,02 16,03 16,04 16,05 16,06 16,07 16,08 16,09 16,10 16,11 The Elder Scrolls IV: Oblivion
- ↑ 17,0 17,1 17,2 17,3 17,4 17,5 17,6 17,7 17,8 The Elder Scrolls V: Skyrim
- ↑ 18,0 18,1 18,2 18,3 G. Keyes, Nowy Jork, 2009, Del Rey Books, Miasto w przestworzach s. 68
- ↑ 19,0 19,1 Scaly Steeds of Black Marsh – Ukaspa, Lilmoth Stablemaster
- ↑ 20,0 20,1 20,2 20,3 The Elder Scrolls: Arena
- ↑ 21,0 21,1 21,2 The Elder Scrolls II: Daggerfall
- ↑ 22,0 22,1 22,2 22,3 22,4 22,5 22,6 The Elder Scrolls Online
- ↑ 23,0 23,1 23,2 23,3 23,4 23,5 23,6 23,7 23,8 23,9 Argoniański Klient, Księga IV – Waughin Jarth
- ↑ Argoniański Klient, Księga II – Waughin Jarth
- ↑ Opis Argonian (Arena)
- ↑ 26,0 26,1 Dialog z Crendalem z gry The Elder Scrolls Adventures: Redguard
- ↑ 27,0 27,1 A Grand Transformation – Tree-Minder Hleelieek
- ↑ 28,0 28,1 28,2 28,3 28,4 28,5 G. Keyes, Nowy Jork, 2009, Del Rey Books, Miasto w przestworzach s. 24
- ↑ 29,0 29,1 29,2 Zadanie „The Tree-Minder's Fate” z gry The Elder Scrolls Online
- ↑ Wilcza Królowa, Księga IV – Waughin Jarth
- ↑ 31,0 31,1 31,2 Tribes of Murkmire: Miredancers – Emmanubeth Hurrent, the Wayfarers' Society of Wayrest
- ↑ 32,0 32,1 Tribes of Murkmire: The Dead-Water Tribe – Emmanubeth Hurrent, the Wayfarers' Society of Wayrest
- ↑ 33,0 33,1 Tribes of Murkmire: Tribal Conections – Emmanubeth Hurrent, the Wayfarers' Society of Wayrest
- ↑ Tribes of Murkmire: Ghost People – Emmanubeth Hurrent, the Wayfarers' Society of Wayrest
- ↑ Tribes of Murkmire: Bright-Throats – Emmanubeth Hurrent, the Wayfarers' Society of Wayrest
- ↑ 36,0 36,1 Tribes of Murkmire: Black-Tongues – Emmanubeth Hurrent, the Wayfarers' Society of Wayrest
- ↑ Tribes of Murkmire: Root-House People – Emmanubeth Hurrent, the Wayfarers' Society of Wayrest
- ↑ Children of the Root – Solis Aduro
- ↑ Zadanie „Sap and Stone” z gry The Elder Scrolls Online: Shadows of the Hist
- ↑ Dialog z Bond-Guru Topeth z gry The Elder Scrolls Online: Murkmire
- ↑ 41,0 41,1 G. Keyes, Nowy Jork, 2011, Del Rey Books, Lord of Souls s. 11
- ↑ 42,0 42,1 42,2 42,3 G. Keyes, Nowy Jork, 2009, Del Rey Books, Miasto w przestworzach s. 45
- ↑ 43,0 43,1 43,2 43,3 43,4 Rządy w Skyrim – Abdul-Mujib Ababheh
- ↑ 44,0 44,1 Dialog między Veklem Człowieczym, a Delvinem Mallorym z gry The Elder Scrolls V: Skyrim
- ↑ 45,0 45,1 45,2 45,3 Różne wyznania Cesarstwa – Brat Mikhael Karkuxor
- ↑ Beware the Shadowscales
- ↑ 47,0 47,1 Scales of Shadow – Nisswo Xeewulm
- ↑ The Dark Husband
- ↑ Remember Me
- ↑ Sacred Places – Goes-Here-and-There
- ↑ A Shallow Pool
- ↑ Keshu: From Egg to Adolescence – Peek-Ereel, Friend and Confidant to Keshu the Black Fin
- ↑ Dialog z Madesi z gry The Elder Scrolls V: Skyrim
- ↑ Path of the Pilgrim
- ↑ Dominion Troops General Order 719a
- ↑ 56,0 56,1 The Argonian Mating Ritual – Valrendil of the Crystal Tower
- ↑ Zadanie „Unsuitable Suitors” z gry The Elder Scrolls Online: Murkmire
- ↑ Zadanie „Dobijanie tragu” z gry The Elder Scrolls V: Skyrim
- ↑ Argoniańska ceremonia – Talen-Jei
- ↑ Monomit
- ↑ Varieties of Faith: The Argonians – Brother Mikhael Karkuxor of the Imperial College
- ↑ The Trials of Hissmir – Sali-Ze, Hissmir Oblate
- ↑ Crafting Motif 70, Elder Argonian Style – Concordia Mercius
- ↑ 64,0 64,1 Acts of Honoring – Nisswo Xeewulm
- ↑ Speakers of Nothing – Nisswo Xeewulm
- ↑ Inscription found on an Argonian blade
- ↑ Drakeeh the Unchained's Journal, Page 12 – Drakeeh the Unchained
- ↑ The Father's Promise
- ↑ That of Void – Nisswo Xeewulm
- ↑ The Saga of Captain Wereshark, Part 4
- ↑ The Sharper Tongue: A Jel Primer – Lights-the-Way, Mystic of the Mages Guild
- ↑ Ojciec Niben – Topal Pilot; przekład i komentarze: Florin Jaliil
- ↑ Cykl Linia Czasu, Tom 1: Przed czasami ludzkości – Aicantar z Shimerene
- ↑ 74,0 74,1 74,2 Keystones of Loriasel
- ↑ The Blackwater War, Volume IV – Valenca Arvina
- ↑ 76,0 76,1 Dialog z Ix-Uthą z gry The Elder Scrolls Online
- ↑ Dociekania Dwemerskie, tom I – Thelwe Ghelein, uczony
- ↑ 78,0 78,1 78,2 78,3 Pocket Guide to the Empire, First Edition: Wild Regions – Imperial Geographical Society, 2E 864
- ↑ The Royal House of King Eamond – Seneschal Derric Andras of Castle Evermore
- ↑ 80,0 80,1 80,2 Journal of Tsona-Ei, Part One – Tsona-Ei
- ↑ 81,0 81,1 81,2 81,3 81,4 Pocket Guide to the Empire, First Edition: Cyrodiil – Imperial Geographical Society, 2E 864
- ↑ Journal of Tsona-Ei, Part Three – Tsona-Ei
- ↑ Tablica na grobie Remana II Cyrodiila z gry The Elder Scrolls IV: Oblivion
- ↑ The Blackwater War, Volume 1 – Valenca Arvina
- ↑ The Blackwater War, Volume 2 – Valenca Arvina
- ↑ The Blackwater War, Volume 3 – Valenca Arvina
- ↑ 87,0 87,1 The Blackwater War, Volume 4 – Valenca Arvina
- ↑ The Blackwater War, Volume 5 – Valenca Arvina
- ↑ 89,0 89,1 The Blackwater War, Volume 6 – Valenca Arvina
- ↑ 90,0 90,1 90,2 2920, Pierwszy Siew – Carlovac Townway
- ↑ 91,0 91,1 2920, Śródrocze – Carlovac Townway
- ↑ 92,0 92,1 92,2 Argonians Among Us – Sil Rothril
- ↑ Pocket Guide to the Empire, First Edition: Morrowind – Imperial Geographical Society, 2E 864
- ↑ Pocket Guide to the Empire, Third Edition: Cyrodiil – Imperial Geographical Society, 3E 432
- ↑ 95,0 95,1 Pocket Guide to the Empire, First Edition: Elsweyr Confederacy – Imperial Geographical Society, 2E 864
- ↑ 96,0 96,1 Triumphs of a Monarch, Ch. 10 – His Majesty King Emeric Błąd rozszerzenia cite: Nieprawidłowy znacznik
<ref>
; nazwę „:46” zdefiniowano więcej niż raz z różną zawartością - ↑ 97,0 97,1 97,2 R. Wartow, Rockville, Maryland, 1996, Bethesda Softworks, The Daggerfall Chronicles s. 7
- ↑ R. Wartow, Rockville, Maryland, 1996, Bethesda Softworks, The Daggerfall Chronicles s. 70
- ↑ 99,0 99,1 Jorunn the Skald-King – Helgreir Lute-Voice, Bard of Windhelm
- ↑ 100,0 100,1 100,2 100,3 100,4 From Argonian to Saxhleel – Vicecanon Heita-Meen
- ↑ 101,0 101,1 101,2 Against the Snakes – Denskar
- ↑ 102,0 102,1 102,2 Introduction to the Lore of The Elder Scrolls Online
- ↑ The Time of the Ebonheart Pact – Alla Lalleth
- ↑ The Elder Scrolls Online: Morrowind
- ↑ 105,0 105,1 A Free Argonian's Manifesto
- ↑ Bitwa o Sancre Tor
- ↑ 107,0 107,1 107,2 Krótka historia Morrowind – Jeanette Sitte
- ↑ 108,0 108,1 Krótka Historia Cesarstwa, tom I – Stronach k'Thojj III, cesarski historyk
- ↑ O Morrowind, Prowincji Cesarskiej – Erramanwe ze Słonecznej Twierdzy
- ↑ Dialog z Dreekiusem z gry The Elder Scrolls Adventures: Redguard
- ↑ 111,0 111,1 111,2 Pocket Guide to the Empire, Third Edition: Morrowind – Imperial Geographical Society, 3E 432
- ↑ 112,0 112,1 112,2 Wyzwanie dla płatnerza – Mimofon
- ↑ Trzecia era – Jaspus Ignateous
- ↑ Żywoty świętych – Świątynia Trójcy
- ↑ Dialog z NPC z gry The Elder Scrolls IV: Oblivion
- ↑ 116,0 116,1 116,2 G. Keyes, Nowy Jork, 2009, Del Rey Books, Miasto w przestworzach s. 15
- ↑ 117,0 117,1 Historia Kruczej Skały tom I – Lyrin Telleno
- ↑ Czerwony Rok tom II – Melis Ravel
- ↑ Czerwony Rok tom I – Melis Ravel
- ↑ 120,0 120,1 120,2 120,3 120,4 Dialog z Adrilem Arano z gry The Elder Scrolls V: Dragonborn
- ↑ 121,0 121,1 121,2 Dziennik Lymdrenna Telvanni – Lymdrenn Telvanni
- ↑ 122,0 122,1 122,2 Dialog z Dreylą Alor z gry The Elder Scrolls V: Dragonborn
- ↑ 123,0 123,1 123,2 Narastające zagrożenie, tom IV – Lathenil ze Słonecznej Twierdzy
- ↑ G. Keyes, Nowy Jork, 2009, Del Rey Books, Miasto w przestworzach s. 165
- ↑ 125,0 125,1 G. Keyes, Nowy Jork, 2011, Del Rey Books, Lord of Souls s. 32
- ↑ G. Keyes, Nowy Jork, 2009, Del Rey Books, Miasto w przestworzach s. 53
- ↑ G. Keyes, Nowy Jork, 2009, Del Rey Books, Miasto w przestworzach s. 82
- ↑ 128,0 128,1 128,2 128,3 Historia Kruczej Skały tom III – Lyrin Telleno
- ↑ 129,0 129,1 Plaga Szarej Dzielnicy – Frilgeth Ujeżdżacz-Koni
- ↑ 130,0 130,1 Dialog z Ahdarji z gry The Elder Scrolls IV: Oblivion
- ↑ 131,0 131,1 Dialog z Dar Jee z gry The Elder Scrolls IV: Oblivion
- ↑ 132,0 132,1 132,2 132,3 132,4 Dialog z Eitarem z gry The Elder Scrolls IV: Oblivion
- ↑ Dialog z Hrabiną Alessią Caro z gry The Elder Scrolls IV: Oblivion
- ↑ Dialog z Julittą Plotius z gry The Elder Scrolls IV: Oblivion
- ↑ Dialog z Betto Plotiusem z gry The Elder Scrolls IV: Oblivion
- ↑ Przewodnik po Leyawiin – Alessia Ottus
- ↑ Przewodnik po Bravil – Alessia Ottus
- ↑ Dialog z Suvaris Atheron z gry The Elder Scrolls V: Skyrim
- ↑ Dialog z Shahvee z gry The Elder Scrolls V: Skyrim
- ↑ Dialog z Poznaje-Wiele-Moczarów z gry The Elder Scrolls V: Skyrim
- ↑ Dialog z Stoi-Na-Płyciźnie z gry The Elder Scrolls V: Skyrim
- ↑ The Elder Scrolls: Arena Player's Guide