Πολωνικό αλφάβητο
Το πολωνικό αλφάβητο (πολωνικά: alfabet polski) είναι το σύστημα γραφής της πολωνικής γλώσσας, η βάση για το πολωνικό σύστημα ορθογραφίας. Βασίζεται στο λατινικό αλφάβητο, αλλά περιλαμβάνει ορισμένα γράμματα με διακριτικά: την οξεία ή kreska (κρέσκα) (ć, ń, ó, ś, ź), την τελεία ή kropka (κρόπκα) (ż) την ουρά ή ogonek (ογκόνεκ) (ą, ę) και τη γραμμή (ł). Τα γράμματα q, v και x, τα οποία χρησιμοποιούνται μόνο σε ξένες λέξεις, συνήθως λείπουν από το πολωνικό αλφάβητο. Ωστόσο, πριν από την τυποποίηση της πολωνικής γλώσσας, το γράμμα «x» μερικές φορές χρησιμοποιήθηκε στη θέση του «ks».[1]
Τροποποιημένες παραλλαγές του πολωνικού αλφαβήτου χρησιμοποιούνται για τη γραφή της σιλεσικής και της κασουβικής γλώσσας, ενώ οι σορβικές γλώσσες χρησιμοποιούν ένα μείγμα των πολωνικών και τσεχικών ορθογραφιών.
Γράμματα
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Υπάρχουν 32 γράμματα στο πολωνικό αλφάβητο: 9 φωνήεντα και 23 σύμφωνα.
Τα γράμματα q, v και x χρησιμοποιούνται σε μερικές ξένες λέξεις και εμπορικές ονομασίες, σε λέξεις δάνεια συχνά αντικαθίστανται από τα kw, w, και ks, αντίστοιχα (όπως στις kwarc «χαλαζίας», weranda «βεράντα», ekstra «έξτρα», κάποιες λέξεις που χρησιμοποιούνται με δύο εκδόσεις του στυλ γραφής, όπως veto ή weto, volt ή wolt, video ή wideo, xero ή ksero) και παίρνουν τις συνήθεις θέσεις τους στο λατινικό αλφάβητο, έτσι ώστε μερικές φορές να θεωρούνται ως μέρος του πολωνικού αλφάβητου και αυξάνουν τον αριθμό των γραμμάτων σε 35.[2][3][4]
Στον παρακάτω πίνακα παρατίθενται τα γράμματα του αλφαβήτου, τα πολωνικά τους ονόματα, τα πολωνικά φωνήματα που συνήθως αντιπροσωπεύουν, περιγραφικά αγγλικά (ή άλλα) ισοδύναμα με τους ήχους αυτών των φωνητικών και άλλες πιθανές προφορές. Τα διακριτικά σημεία εμφανίζονται για λόγους σαφήνειας. Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τους ήχους, ανατρέξτε στην πολωνική φωνολογία.
| Κεφαλαία γράμματα | Πεζά γράμματα | Πολωνικό όνομα | Περιγραφικά αγγλικά (ή
άλλο) ισοδύναμο |
|---|---|---|---|
| A | a | a | large |
| Ą | ą | ą | ρινικό o όπως στο own ή το γαλλικό an στο français ή en στο rendez-vous, ή το πορτογαλικό ão στο coração |
| B | b | be | bed |
| C | c | ce | pits |
| Ć | ć | cie | cheap |
| D | d | de | dog |
| E | e | e | bed |
| Ę | ę | ę | ρινικό e |
| F | f | ef | fingers |
| G | g | gie | go |
| H | h | ha | Σκωτσέζικο loch |
| I | i | i | meet |
| J | j | jot | yes |
| K | k | ka | king |
| L | l | el | light |
| Ł | ł | eł | will |
| M | m | em | men |
| N | n | en | not |
| Ń | ń | eń | canyon |
| O | o | o | Βρετανικό αγγλικό long |
| Ó | ó | ó, o z kreską, u kreskowane ή u zamknięte | put |
| P | p | pe | spot |
| (Q) | (q) | ku | as k |
| R | r | er | λαρυγγικό r |
| S | s | es | sea |
| Ś | ś | eś | sheep |
| T | t | te | start |
| U | u | u, u zwykłe ή u otwarte | put |
| (V) | (v) | fał | ως w ή f |
| W | w | wu | vow |
| (X) | (x) | iks | ως ks |
| Y | y | y ή igrek | σύντομο i όπως στο bit |
| Z | z | zet | zoo |
| Ź | ź | ziet | vision |
| Ż | ż | żet ή zet z kropką | vision |
Το É είναι ένα ιστορικό γράμμα για τις εγγενείς λέξεις πριν από την ορθογραφία του 1891 από την Ακαδημία Μάθησης, π.χ. cztéry, papiéż (τώρα cztery «τέσσερα», papież «πάπας»).
Για διγράμματα και άλλους κανόνες σχετικά με την ορθογραφία και τις αντίστοιχες προφορές, δείτε πολωνική ορθογραφία.
Ονόματα γραμμάτων
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Τα ομιλούμενα πολωνικά ονόματα των γραμμάτων αναφέρονται στον πίνακα παραπάνω.
Τα ονόματα των γραμμάτων δεν γράφονται κανονικά με τον τρόπο που φαίνεται παραπάνω, εκτός από μέρος ορισμένων λεξικοποιημένων συντομογραφιών, όπως το Pekao (ή το PeKaO), το όνομα μιας τράπεζας, η οποία αντιπροσωπεύει την προφορική μορφή της συντομογραφίας PKO (για το Polska Kasa Opieki).
Ορισμένα γράμματα μπορούν να αναφέρονται με εναλλακτικούς τρόπους, που συχνά αποτελούνται από τον ήχο του γράμματος. Για παράδειγμα, το Y μπορεί να ονομάζεται y και όχι igrek (από το ελληνικό ύψιλον).
Κατά την ορθογραφία των λέξεων, ορισμένα γράμματα μπορεί να ειπωθούν με πιο εμφατικό τρόπο για να τα διακρίνουν από άλλους ίδιους προφανείς χαρακτήρες. Για παράδειγμα, το H μπορεί να αναφέρεται ως samo ha («μόνο το H») για να το διακρίνει από το CH (ce ha). Το γράμμα Ż μπορεί μπορεί να ονομάζεται żet (ή zet) zet z kropką («Z με τελεία») για να ξεχωρίσει από RZ (er Zet). Το γράμμα U μπορεί να ονομάζεται u otwarte («ανοιχτό U», μια αναφορά στη γραφική του μορφή), για να διακριθεί από το Ó, το οποίο μερικές φορές ονομάζεται u zamknięte («κλειστό U») ή o kreskowane / oz kreską («διακεκομμένο O»).
Αλφαβητική σειρά
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Η πολωνική αλφαβητική σειρά χρησιμοποιεί τη σειρά των γραμμάτων όπως στον πίνακα κάτω από τα γράμματα παραπάνω.
Σημειώστε ότι (σε αντίθεση με γλώσσες όπως τα γαλλικά, τα ισπανικά και τα γερμανικά) τα πολωνικά γράμματα με διακριτικά αντιμετωπίζονται ως πλήρως ανεξάρτητα γράμματα με αλφαβητική σειρά. Για παράδειγμα, το być έρχεται μετά το bycie. Τα διακριτικά γράμματα έχουν επίσης τα δικά τους τμήματα στα λεξικά (οι λέξεις που ξεκινούν με ć συνήθως δεν αναφέρονται κάτω από το c).
Τα διγράμματα δεν έχουν ειδική μεταχείριση με αλφαβητική σειρά. Για παράδειγμα, το ch αντιμετωπίζεται απλώς ως c ακολουθούμενο από h, και όχι ως ένα γράμμα όπως στα τσέχικα.
Κωδικοποίηση για υπολογιστή
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Υπάρχουν πολλά συστήματα κωδικοποίησης χαρακτήρων του πολωνικού αλφαβήτου για υπολογιστές. Όλα τα γράμματα του πολωνικού αλφαβήτου πε��ιλαμβάνονται στο Unicode και έτσι μπορούν να χρησιμοποιηθούν κωδικοποιήσεις που βασίζονται σε Unicode, όπως UTF-8 και UTF-16. Το πολωνικό αλφάβητο περιλαμβάνεται πλήρως στο βασικό πολύγλωσσο επίπεδο του Unicode. Η τυπική 8-bit κωδικοποίηση χαρακτήρων για το πολωνικό αλφάβητο είναι η ISO/IEC 8859-2 (Latin-2), αν και οι κωδικοποιήσεις ISO/IEC 8859-13 (Latin-7) και ISO/IEC 8859-16 (Latin-10) περιλαμβάνουν χαρακτήρες του πολωνικού αλφαβήτου. Η μορφή της Microsoft για την κωδικοποίηση του πολωνικού αλφαβήτου είναι η Windows-1250.
Τα πολωνικά γράμματα που δεν υπάρχουν στο αγγλικό αλφάβητο έχουν τους ακόλουθους κωδικούς HTML και κωδικά σημεία Unicode:
| Κεφαλαία | Ą | Ć | Ę | Ł | Ń | Ó | Ś | Ź | Ż |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Οντότητα HTML | Ą
Ą |
Ć
Ć |
Ę
Ę |
Ł
Ł |
Ń
Ń |
Ó
Ó |
Ś
Ś |
Ź
Ź |
Ż
Ż |
| Unicode | U+0104 | U+0106 | U+0118 | U+0141 | U+0143 | U+00D3 | U+015A | U+0179 | U+017B |
| Αποτέλεσμα | Ą | Ć | Ę | Ł | Ń | Ó | Ś | Ź | Ż |
| Πεζά | ą | ć | ę | ł | ń | ó | ś | ź | ż |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Οντότητα HTML | ą
ą |
ć
ć |
ę
ę |
ł
ł |
ń
ń |
ó
ó |
ś
ś |
ź
ź |
ż
ż |
| Unicode | U+0105 | U+0107 | U+0119 | U+0142 | U+0144 | U+00F3 | U+015B | U+017A | U+017C |
| Αποτέλεσμα | ą | ć | ę | ł | ń | ó | ś | ź | ż |
Μια συνηθισμένη δοκιμαστική πρόταση που περιέχει όλα τα πολωνικά διακριτικά γράμματα είναι η ακόλουθη που δεν βγάζει νόημα, Zażółć gęślą jaźń («Κίτρινο το εγώ με/μιας γκούσλε»).[5]
Δείτε επίσης
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ «GDL Statute». Wikimedia Commons. Ανακτήθηκε στις 4 Νοεμβρίου 2015.
- ↑ http://www.poradniajezykowa.us.edu.pl/baza_archiwum.php?POZYCJA=320&AKCJA=&TEMAT=Ortografia&NZP=&WYRAZ=#:~:text=Powsta%C5%82
- ↑ https://sjp.pwn.pl/poradnia/haslo/Q-V-X;10937.html
- ↑ https://sjp.pwn.pl/poradnia/haslo/niesubordynowany-korespondent;13932.html
- ↑ «A niechaj narodowie wżdy postronni znają, iż Polacy nie gęsi, iż swój język mają» Check
|url=value (βοήθεια). zażółćgęśląjaźń.pl (στα Πολωνικά).
Περαιτέρω ανάγνωση
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Σαντόφσκα, Ιβόνα (2012). Polish: A Comprehensive Grammar. Οξφόρδη; Νέα Υόρκη: Routledge. ISBN 978-0-415-47541-9.
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Διαγράμματα ήχου πολωνικής προφοράς και χάρτες γραμματικής Αρχειοθετήθηκε 2012-06-29 στο Wayback Machine.
- Διαδικτυακός επεξεργαστής για την πληκτρολόγηση πολωνικών χαρακτήρων
- Μάθετε να προφέρετε το πολωνικό αλφάβητο Αρχειοθετήθηκε 2021-05-18 στο Wayback Machine.
- Ένας οδηγός για ξένους για το Πολωνικό Αλφάβητο Αρχειοθετήθηκε 2021-04-17 στο Wayback Machine., διαδραστικός οδηγός ακρόασης από το Culture.pl
