Θαλής

Θαλής
Γενικές πληροφορίες
Όνομα στη μητρική γλώσσα	Θαλῆς ὁ Μιλήσιος (Αρχαία Ελληνικά)
Γέννηση	625 π.Χ. (περίπου)[1][2][3] Μίλητος[4]
Θάνατος	Δεκαετία του 540 π.Χ.[5][6][7] Μίλητος
Αιτία θανάτου	Ηλίαση[8]
Συνθήκες θανάτου	φυσικά αίτια[8]
Κατοικία	Μίλητος
Θρησκεία	μονισμός
Εκπαίδευση και γλώσσες
Ομιλούμενες γλώσσες	αρχαία ελληνικά
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητα	φιλόσοφος[9][10]
Αξιοσημείωτο έργο	Θεώρημα του Θαλή
Οικογένεια
Γονείς	Εξάμυος και Κλεοβουλίνη
Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα

Ο Θαλής ο Μιλήσιος, (640 ή 624 π.Χ. Μίλητος, Ιωνία - 546 π.Χ.) ήταν αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος και ο αρχαιότερος των προσωκρατικών, ο πρώτος των επτά σοφών της αρχαιότητας, μαθηματικός, φυσικός, αστρονόμος, μηχανικός, μετεωρολόγος και ιδρυτής της Ιωνικής Σχολής της φυσικής φιλοσοφίας στη Μίλητο.

Κυρίως ο Αριστοτέλης, αλλά και άλλοι αρχαίοι φιλόσοφοι θεωρούν τον Θαλή ως τον πρώτο Έλληνα φιλόσοφο.^{[11][12][13][14][15][16][17]} Στον διάλογο του Πλάτωνα Πρωταγόρας, το όνομα που εμφανίζεται πρώτο στη λίστα πεπαιδευμένων ανθρώπων είναι του Θαλή του Μιλήσιου. Χαρακτηριστικά ο Μπέρτραντ Ράσελ είπε πως «Η Δυτική φιλοσοφία αρχίζει με τον Θαλή» ^{[18][19][15][20][21][22][23]}

Ο Θαλής προσπάθησε να κατανοήσει τον κόσμο μέσα από τα μάτια της επιστήμης και να εξηγήσει φυσικά φαινόμενα όπως π.χ την Έκλειψη Ηλίου, χωρίς να χρησιμοποιεί αναφορές στη μυθολογία, όπως γινόταν μέχρι την εποχή του. Υπήρξε μεγάλος διδάσκαλος με παρά πολύ μεγάλη επιρροή σε όλους σχεδόν τους μεταγενέστερους προσωκρατικούς φιλοσόφους. Αυτοί ακολούθησαν τα χνάρια του στην προσπάθειά τους να δημιουργήσουν τεκμηριωμένες αδιαμφισβήτητες αλήθειες για τα φυσικά φαινόμενα, τα ουράνια σώματα, και άλλα χρησιμοποιώντας ως εργαλεία τους τη λογική, τα μαθηματικά, τη φυσική, τη βιολογία, την αστρονομία κλπ και όχι τους μύθους και τους θρύλους.

Αυτοί οι φιλόσοφοι, με πρωτοπόρο τον Θαλή τον Μιλήσιο, απέρριψαν όλες τις μυθολογικές εξηγήσεις των φυσικών φαινομένων (όπως π.χ. το μύθο της αρπαγής της Περσεφόνης ως ερμηνεία της εναλλαγής των εποχών ή τη γνωστή αναφορά του Αρχίλοχου) και χάρη στο θεμέλιο λίθο που έθεσε η δική τους θεώρηση των πραγμάτων, η ανθρωπότητα άρχισε να αναζητά την αλήθεια μακριά από θρησκευτικές πεποιθήσεις, ανοίγοντας τον δρόμο στην πρωτόγονη μεν, επιστημονική έρευνα δε.

Τη βιογραφία του Θαλή έγραψε ο Διογένης ο Λαέρτιος.

Γιος του Εξαμύου και της Κλεοβουλίνης, ο Θαλής γεννήθηκε στη Μίλητο το 640 ή 624 π.Χ. Οι ακριβείς ημερομηνίες της γέννησης και του θανάτου του Θαλή δεν είναι γνωστές, αλλά προσδιορίζονται από σκόρπιες αναφορές αρχαίων συγγραφέων. Ο Διογένης Λαέρτιος σημειώνει πως ο Θαλής πέθανε την περίοδο της 58ης Ολυμπιάδας (548–545 π.Χ.) σε ηλικία 78 ετών. Ήταν κατά πολλούς γνήσιος Έλληνας όπως και οι περισσότεροι του τόπου του.^[24][25][26] Ωστόσο, ο Ηρόδοτος αναφέρει πως ενώ ήταν από τη Μίλητο, καταγόταν από τη Φοινίκη.^[27] Ο Διογένης Λαέρτιος επίσης υποστήριζε πως οι γονείς του Θαλή προέρχονταν από οικογένειες φοινικικής καταγωγής αριστοκρατών.^[28] Έχει σημειωθεί ότι το όνομα της μητέρας του ήταν καθαρά ελληνικό, ενώ αυτό του πατέρα του δηλώνει ρίζες από Καρία.^[25][26][29]

Ο Διογένης συνδέει μάλιστα την καταγωγή των γονέων του με τον Κάδμο. Αναφέρει επίσης δύο εναλλακτικές θεωρίες σχετικά με τον γιο του Θαλή, που ονομαζόταν Κύβισθος. Σύμφωνα με την πρώτη θεωρία ο Κύβισθος ήταν γιος του Θαλή, ενώ σύμφωνα με τη δεύτερη ήταν ανιψιός του, τον οποίο είχε υιοθετήσει. Κατά τη δεύτερη εκδοχή ο Θαλής δεν είχε παντρευτεί. Η δεύτερη θεωρία ενισχύεται και από την παράδοση που αναφέρεται στον λόγο που δεν παντρεύτηκε ο Θαλής. Σύμφωνα με αυτή την παράδοση η μητέρα του Θαλή τον παρακινούσε να παντρευτεί άλλα αυτός της ανταπαντούσε πως είναι μικρός για γάμο. Όταν πέρασαν τα χρόνια της ανταπαντούσε πως είναι μεγάλος πια για γάμο.^[28]

Σύμφωνα με άλλη παράδοση που αναφέρει ο Πλούταρχος, όταν επισκέφτηκε ο Σόλωνας τον Θαλή και τον ρώτησε γιατί δεν παντρεύεται να αποκτήσει διάδοχους, αυτός απάντησε από αγάπη για τα παιδιά.^[30] Μια άλλη παράδοση αναφέρει πως μία υπηρέτρια κορόιδεψε τον Θαλή όταν αυτός παρατηρώντας τον ουρανό έπεσε μέσα σε ένα πηγάδι, λέγοντας του πως μελετά τα ουράνια άλλα αγνοεί τα γήινα.

Ο Θαλής αναφέρεται σε διάφορες πηγές συνήθως ως καινοτόμος και πρωτοπόρος για την εποχή του. Υπάρχει διαφωνία σχετικά με τα γραπτά του έργα. Άλλοι υποστηρίζουν πως δεν άφησε γραπτά ενώ άλλοι του αποδίδουν κάποια έργα, ανάμεσα τους το Περί ηλιοστασίων και Περί ισημερίας. Ο Ηρόδοτος μας πληροφορεί πως ο Θαλής πρόβλεψε την έκλειψη Ηλίου του 585 π.Χ.^[31]

Επίσης αναφορές κάνουν λόγο για επιχειρηματικές δραστηριότητες του Θαλή. Ο Αριστοτέλης στα Πολιτικά δίνει μία διαφορετική ερμηνεία για τις οικονομικές δραστηριότητες που ανέπτυξε. Σύμφωνα με τον Αριστοτέλη οι συμπολίτες του Θαλή αμφισβητούσαν τη χρησιμότητα της φιλοσοφίας αφού αυτή δεν σε βοηθάει να πλουτίσεις. Τότε ο Θαλής έχοντας προβλέψει από τις κινήσεις των άστρων ότι αναμένεται χρονιά πολύ καλής σοδειάς νοίκιασε όλα τα ελαιοτριβεία της Μιλήτου. Την επόμενη χρονιά που η κίνηση υπήρξε αυξημένη έγινε πλούσιος και έτσι απέδειξε στους συμπολίτες του πως με τη σοφία μπορεί κανείς να πλουτίσει όμως δεν είναι αυτός ο σκοπός της.^[32]

Σύμφωνα με τους αρχαίους συγγραφείς ο Θαλής είχε ανάμειξη στην πολιτική. Βρέθηκε στο προσκήνιο σημαντικών γεγονότων που εκτυλίσσονταν στη Μικρά Ασία κατά τη διάρκεια της ζωής του. Ο Ηρόδοτος αναφέρει πως ο Θαλής είχε προβλέψει ένα χρόνο πριν την ακριβή ημερομηνία της έκλειψης Ηλίου που συνέβη το 585 π.Χ. και συνέπεσε με τη μάχη του Άλυ ποταμού μεταξύ των Λυδών και των Μήδων.

Σε έναν μεταγενέστερο πόλεμο των Λυδών εναντίον των Μήδων οι Λυδοί αδυνατούσαν να περάσουν τον ποταμό Άλυ. Ο Θαλής, που εκείνο τον καιρό βρισκόταν στο στρατόπεδο των Λυδών, χώρισε το ρεύμα του ποταμού στα δύο κάνοντάς το διαβατό.

Ο Διογένης ο Λαέρτιος αναφέρει πως ο Θαλής απέτρεψε τους Μιλήσιους να συμμαχήσουν με τον Κροίσο κατά τη διάρκεια του πολέμου του με τον Κύρο, γεγονός που έσωσε την πόλη αφού τελικά νίκησε ο Κύρος.^[33]

Ο Θαλής ο Μιλήσιος υπήρξε ο πρώτος που προσπάθησε να εξηγήσει τα φυσικά φαινόμενα με βάση φυσικές διαδικασίες. Χαρακτηριστική ήταν η προσπάθεια του να εξηγήσει το φαινόμενο των σεισμών. Σύμφωνα με τον Θαλή η Γη επιπλέει στο νερό και οι σεισμοί προκαλούνται όταν η Γη κλυδωνίζεται από κύματα του νερού.

Στην κοσμολογία του φιλόσοφου σημαντικό ρόλο παίζει το νερό (ύδωρ). Του αποδίδονται δύο κοσμολογικές απόψεις:

• Η Γη έχει τη μορφή ενός κυκλικού δίσκου που στηρίζεται στο νερό
• Το νερό είναι η αρχή των πάντων

Σύμφωνα με τον Αριστοτέλη στο (Περί Ουρανού Β 13) ήταν η αρχαιότερη θεωρία που είχε διατυπωθεί και είχε παραδοθεί από τον Θαλή.

Ο Θαλής, ο ιδρυτής αυτής της φιλοσοφίας, λέει ότι η αρχή είναι το νερό (γι᾽ αυτό και υποστήριξε ότι και η Γη επιπλέει στο νερό). Θα πρέπει μάλλον να κατέληξε σ᾽ αυτή την αντίληψη επειδή παρατήρησε ότι η τροφή των πάντων είναι υγρή και ότι η ίδια η θερμότητα γεννιέται και διατηρείται ζωντανή από την υγρασία (αυτό όμως από το οποίο γεννιούνται όλα τα πράγματα, αυτό είναι και η αρχή τους). Αυτή πρέπει να ήταν η προέλευση της αντίληψής του για το νερό, και ακόμη το γεγονός ότι τα σπέρματα όλων των όντων έχουν υγρή φύση, ενώ η αρχή της φύσεως των υγρών πραγμάτων είναι το νερό.

(Αριστοτέλης, Μετά τα φυσικά 983b20-27)

Τούτη η άποψη φέρει ίχνη των ομηρικών και των ησιόδειων κοσμολογικών αντιλήψεων, ιδιαίτερα της εικόνας του Ωκεανού ποταμού που περιβάλλει τη Γη και είναι πηγή όλων των υδάτων. Η ιδέα, όμως ότι κάτω από τη γη υπάρχουν νερά, στρέφει το ενδιαφέρον της έρευνας προς την πλευρά της Βαβυλωνιακής και της Αιγυπτιακής μυθολογίας^[34] και υποδεικνύει ως ένα βαθμό μια άμεση επαφή του Θαλή με τις μυθολογίες της Εγγύς Ανατολής.

Είτε θεωρούσε ότι το νερό εκτός από κοσμογονική αρχή συμμετέχει στη σύσταση του κόσμου είτε όχι, το σημαντικό είναι ότι ο φιλόσοφος αφαιρεί από το νερό τη θεϊκή του ιδιότητα και το αναγνωρίζει μόνον ως φυσικό σώμα.

Όπως μας παραδίδει ο Αριστοτέλης στο Περί Ψυχής Α5 και Α3 ο Θαλής πίστευε πως ο κόσμος είναι γεμάτος θεούς (πάντα πλήρη θεών είναι) και ότι η ψυχή είναι κάτι το κινητικό (κινητικόν τι). Πρόκειται ουσιαστικά για μια αρχαϊκή διατύπωση της θεωρίας του υλοζωισμού, σύμφωνα με την οποία ο κόσμος είναι ζωντανός και έμψυχος, γεγονός που πιστοποιείται από την κινητικότητά του. Ο υλοζωισμός στη νεότερη έννοιά του θεωρεί ως δομικό στοιχείο του κόσμου το φυσικό στοιχείο εννοώντας το ως έμβιο, ως οντότητα στην οποία η ύλη και η ενέργεια είναι αδιάσπαστα ενωμένες.

Ο Θαλής ο Μιλήσιος ανακάλυψε τις τροπές (ηλιοστάσια), το ετερόφωτο της Σελήνης, καθώς και τον ηλεκτρισμό και τον μαγνητισμό, από τις ελκτικές ιδιότητες του ορυκτού μαγνητίτη και του ήλεκτρου (κεχριμπάρι).

Ο Θαλής αναφέρεται ως σπουδαίος γεωμέτρης. Κέρδισε μάλιστα τον θαυμασμό των Αιγυπτίων μετρώντας το ύψος των πυραμίδων, βασιζόμενος στο μήκος της σκιάς τους και της σκιάς μιας ράβδου που κάρφωνε στο έδαφος.^[35]

Γνωστό είναι το θεώρημα τομής του Θαλή που αναφέρει: όταν παράλληλες ευθείες τέμνονται από δύο άλλες ευθείες τότε τα τμήματα μεταξύ των παραλλήλων που ορίζονται στη μια τέμνουσα, είναι μεταξύ τους ανάλογα.

Στον Θαλή αποδίδονται από τους αρχαίους συγγραφείς πέντε ακόμα αποδείξεις γεωμετρικών προτάσεων που είναι οι ακόλουθες^[36]:

1. Η διάμετρος ενός κύκλου τον χωρίζει σε δύο ίσα μέρη.
2. Οι κατακορυφήν γωνίες είναι ίσες.
3. Οι παρά τη βάση ισοσκελούς τριγώνου γωνίες είναι ίσες.
4. Αν δυο τρίγωνα έχουν μια πλευρά ίση και τις προσκείμενες σε αυτή γωνίες ίσες, είναι και μεταξύ τους ίσα (Κριτήριο ισότητας τριγώνων Γ-Π-Γ).
5. Η εγγεγραμμένη σε ημιπεριφέρεια γωνία είναι ορθή (γνωστό ως θεώρημα του Θαλή)

Η διάμετρος ${\displaystyle {\rm {AB}}}$ χωρίζει τον κύκλο σε δύο ίσα μέρη (το πράσινο και το μπλε).

Για γωνίες που σχηματίζουν οι ευθείες ${\displaystyle {\rm {xx'}}}$ και ${\displaystyle {\rm {yy'}}}$, ισχύει ότι ${\displaystyle {\rm {xOy}}={\rm {x'Oy'}}}$.

Αν ${\displaystyle {\rm {AB=A\Gamma }}}$, τότε ${\displaystyle {\hat {\rm {B}}}={\hat {\rm {\Gamma }}}}$.

Αν ${\displaystyle {\hat {\rm {B}}}={\hat {\rm {E}}}}$, ${\displaystyle {\hat {\rm {\Gamma }}}={\hat {\rm {Z}}}}$ και ${\displaystyle {\rm {B\Gamma ={\rm {EZ}}}}}$, τότε τα δύο τρίγωνα είναι ίσα.

Αν η ${\displaystyle {\rm {AB}}}$ είναι διάμετρος, τότε η ${\displaystyle \angle {\rm {BA\Gamma }}=90^{\circ }}$.

Στον Θαλή, όπως και στους υπόλοιπους σοφούς, αποδίδονταν διάσημα γνωμικά της αρχαιότητας. Ορισμένα από τα γνωμικά που αποδίδονται στον Θαλή είναι:

• «Γνώθι σαυτόν»,
• «Μέτρω χρω»,
• «πρεσβύτατον των όντων θεός αγέννητον γαρ»,
• «κάλλιστον κόσμος ποίημα γαρ θεού»,
• «μέγιστον τόπος άπαντα γαρ χωρεί»,
• «τάχιστον νους δια παντός γαρ τρέχει»,
• «σοφώτατον χρόνος ανευρίσκει γαρ πάντα»..

• Θεώρημα του Θαλή
• Θεώρημα τομής του Θαλή

Τα Wikimedia Commons έχουν πολυμέσα σχετικά με το θέμα    Θαλής

Στα Βικιφθέγματα υπάρχει υλικό σχετικό με το λήμμα:    Θαλής

• Θαλής ο Μιλήσιος στην Internet Encyclopedia of Philosophy
• Θαλής ο Μιλήσιος Αρχειοθετήθηκε 2005-02-10 στο Wayback Machine. από το αρχείο Ιστορία των Μαθηματικών MacTutor

• Γκουντουβάς, Σωτήρης Χ. (2015). Γεωμετρικές Διαδρομές. Αθήνα. ISBN 978-960-93-7565-8. 
• Παπαλάς, Αντώνιος Ι. (1985). Η ναυτική αστρολογία του Θαλή. Μτφρ. Βούλα Τσούνα. Ελληνική Φιλοσοφική Επιθεώρηση 2. σελίδες 279–282. 
• Πόταγα, Άννα (1987). «Η επιστημονική και φιλοσοφική σκέψη του Θαλή». Φιλοσοφία: 220-232. .
• G. S. KIRK / J. E. RAVEN / MALCOLM SCHOFIELD, Οι προσωκρατικοί φιλόσοφοι, Μετάφραση Δημοσθένη Κούρτοβικ,εκδ.ΜΙΕΤ, Αθήνα,1988(4η εκδοση: 2006),σελ.89-109
• Καλογεράκος, Ι.; Θανασάς, Π. (2000). «Οι προσωκρατικοί φιλόσοφοι». Ελληνική Φιλοσοφία και Επιστήμη από την Αρχαιότητα έως τον 20ο αιώνα (Πάτρα: Ε.Α.Π.). ISBN 960-538-290-3. 
• Windelband, W.· Heimsoeth, H. (2001). Εγχειρίδιο Ιστορίας της Φιλοσοφίας. 1 (4η έκδοση). Αθήνα: Μ.Ι.Ε.Τ. ISBN 960-250-051-4. 
• Μαυράκης, Νίκος (2016). Ανατολικές επιρροές στην ελληνική σκέψη και τον δυτικό πολιτισμό. Αθήνα: Σοκόλης. σελίδες 255–260. ISBN 978-618-5139-32-2. 
• Μουρατίδης, Ιωάννης. Εισαγωγή στην αρχαία ελληνική φιλοσοφία. 

• Κεΐσογλου, Σ. (Οκτώβριος 2014). «Από τη ράβδο του Θαλή στο Quantrant του Μεσαίωνα». Ευκλείδης Α΄ (91): 3-6. http://www.hms.gr/sites/default/files/subsites/publications/issues_files/EYKLEIDHS_A_T91.pdf. 
• Τσικοπούλου, Στάμη (Ιανουάριος 2020). «Ο Θαλής και η πυραμίδα του Χέοπα». Ευκλείδης Α΄ (115): 1-4. http://www.hms.gr/sites/default/files/subsites/problems/material/EYKLEIDHS_A_115_EYKLEIDHS_2020.pdf.