Paul Cézanne

Paul Cézanne
Paul Cézanne
	Cézanne tua 1861
Ganwyd	19 Ionawr 1839 ; Aix-en-Provence
Bu farw	22 Hydref 1906 ; Aix-en-Provence
Man preswyl	Gardanne, quai d'Anjou
Dinasyddiaeth	Ffrainc
Alma mater	Prifysgol Aix-Marseille; Académie Suisse; Prifysgol Paul Cézanne ;
Galwedigaeth	arlunydd, gwneuthurwr printiau, lithograffydd, drafftsmon
Adnabyddus am	Banks of the Marne, A Modern Olympia, Mountains Mont Sainte-Victoire Seen from the Bibémus Quarry
Arddull	bywyd llonydd, peintio genre, celf tirlun, portread
Prif ddylanwad	Eugène Delacroix, Gustave Courbet
Mudiad	Ôl-argraffiaeth
Tad	Louis-Auguste Cézanne
Mam	Anne Elisabeth Aubert
Priod	Marie-Hortense Fiquet
Plant	Paul Cézanne
Gwefan	https://paul-cezanne.org
llofnod

Arlunydd o Ffrainc oedd Paul Cézanne (19 Ionawr 1839 – 22 Hydref 1906). Ystyrir ei waith arloesol yn ystod ail hanner y 19g fel sylfaen i'r newidiadau radicalaidd a datblygodd yn y byd celf yr 20g. Defnyddiodd ddarnau o liwiau a strociau brwsh bach i adeiladu astudiaethau cymhleth. Mae'r paentiadau’n cyfleu ei ystyriaeth ddwys o’r ffigwr neu’r tirwedd dan sylw.

Yn ddylanwad mawr ar Picasso, Matisse, Braque, Metzinger a nifer fawr o arlunwyr eraill. Mae Matisse a Picasso i fod wedi dweud bod Cézanne yn dad ini gyd.

Bywyd cynnar

Ganwyd yn Aix-en-Provence de-ddwyrain Ffrainc, heb fod yn bell o'r ffin gyda'r Eidal. Gall y cyfenw Cézanne fod o dras Eidalaidd.^[1]

Roedd ei dad yn gyfoethog, yn gyd-sylfaenydd banc, a oedd yn gallu sicrhau bywyd cyfforddus i’w fab, rhywbeth nad oedd yn bosib i'r rhan fwyaf o arlunwyr a oedd gorfod dibynnu ar werthu eu cynfasau yn unig.^[2] Yn yr ysgol roedd yn ffrind agos gydag Émile Zola a aeth ymlaen i fod yn ysgrifennwr enwog.^[3]

Astudiodd Cézanne y gyfraith ar ôl gadael yr ysgol i blesio ei dad, er gwaethaf ei diddordeb yn arlunio.^[4] Ond cyn hir, gyd chryn anogaeth oddi wrth ei hen ffrind Zola a mawr siom ei dad, gadwodd y brifysgol ym 1861 i fyw ym Mharis i fod yn arlunydd. Serch hynny, yn ddiweddarach, derbyniodd Cézanne swm sylweddol iawn o arian mewn etifeddiaeth oddi wrth ei dad.^[5]

Cézanne yr arlunydd

O dan ddylanwad Romantisme a steil yr arlunwyr Argraffiadol (Impressionniste) cyntaf roedd gwaith cynnar Cézanne yn dueddol o fod yn dywyll. Datblygodd arddull gyda chyllell palet a alwodd yn caloreiddio a oedd yn cynnwys sawl llun treisgar o ferched, fel Merched yn gwisgo amdani, (tua 1867), Y Treisio (tua 1867) ac Y Llofruddiaeth (tua 1867-68) a ddangosodd ddyn yn trywanu merch wrth iddi gael ei dal i lawr gan ferch arall.

Ar ddechrau'r rhyfel Ffrainc-Prussia ym 1870, dihangodd Cézanne o Baris i L'Estaque yn Provence ble peintiodd tirluniau yn symud yn ôl i Baris ym 1871. Ym 1874 dangoswyd gwaith Cézanne yn arddangosfa gyntaf y grŵp Argraffiadaeth (Impressionnisme) ac ym 1877 y drydedd arddangosfa. Cyfarfu â'r peintiwr Camille Pissarro o'r grŵp a fu'n ddylanwad mawr arno, y ddau yn teithio trwy gefn gwlad Ffrainc i beintio tirluniau. Er gwaethaf ei lwyddiant a sylw cynyddol ym Mharis roedd well ganddo dychwelyd i Provence i beintio ar ben ei hun. O dan ddylanwad Pissaro rhoddodd y gorau i liwiau tywyll ac fe ddaeth ei gynfasau'n llawer ysgafnach a bywiog.^[6]

Canolbwyntiodd Cézanne ar nifer cyfyngedig o bynciau – portreadau, tirluniau, bywyd llonydd ac astudiaethau o bobl yn nofio. Defnyddiodd lefydd, pobl a'r pethau o'i amgylch am y tri cyntaf: aelodau'r teulu a phentrefwyr ac ar gyfer y portreadau, tirwedd Provance am y tirluniau, a phethau fel ffrwythau ar gyfer y bywyd llonydd. Ond ar gyfer y nofwyr bu rhaid iddo ddylunio o'i ddychymyg oherwydd diffyg modelau.

Arbrofodd symleiddio ffurfiau naturiol i siapiau geometrig elfennol (er enghraifft - lleihau boncyff coeden i silindr - neu oren i belen). Arbrofodd hefyd sut i gyfleu dyfnderoedd a sawl safbwynt yn yr un llun.

Symudodd rhwng Paris a Provence nes iddo gael stiwdio yn Provance gyda ffenestri mawr i'w oleuo. Peintodd gyda Renoir yno ym 1882 a bu'n ymweld â Renoir a Monet in 1883. O hyn ymlaen arhosodd yn bennaf ym Provence, gan ddewis bywyd distaw a thirwedd ei hen filltir sgwâr dros brysurdeb y ddinas.

Mae ei hen dŷ yn Aix-en-Provence bellach ar agor i'r cyhoedd.^[7]

Rhai o'i weithiau enwocaf

Les Grandes Baigneuses, 1898–1905
Mont Sainte-Victoire, tua1887,
Sefydliad Celf Courtauld
Jas de Bouffan, 1876
Pyramid o Benglogau, tua 1901
Madame Cézanne mewn Ffrog Goch (1888-90),
Yr Amgueddfa Gelf Fetropolitan, Efrog Newydd
Bywyd llonydd gyda llenni

Oriel

Peintiadau

Y Cloc Marmor Du
1869–1871
Olympia
1873–1874
Musée d'Orsay, Paris
Mont Sainte-Victoire
1882–1885
Yr Amgueddfa Gelf Fetropolitan, Eforg Newydd
L'Estaque
1883–1885
Bae Marseilles, golwg o L'Estaque
1885
Mont Sainte-Victoire
1885–1887
Sefydliad Celf Courtauld, Llundain
Jas de Bouffan
1885–1887
Sefydliad Celf Minneapolis
Ymdrochwr
1885–1887
MOMA
Fastnacht (Mardi Gras)
1888
Amgueddfa Pushkin, Moscow
Bachgen Mewn Gwasgod Goch
1888–1890
Yr Oriel Gelf Genedlaethol, Washington, D.C.
Madame Cézanne yn y Tŷ Gwydr
1891–1892
Yr Amgueddfa Gelf Fetropolitan, Efrog Newydd
Tŷ Gyda Waliau Wedi'u Cracio
1892–1894
Yr Amgueddfa Gelf Fetropolitan, Efrog Newydd
Maison Maria Ar Y Ffordd i'r Château Noir
1895
Amgueddfa Gelf Kimbell, Tecsas
Ffordd Cyn Y Mynyddoedd, Sainte-Victoire
1898–1902
Amgueddfa Hermitage, Saint Petersburg
Château Noir
1900–1904
Yr Oriel Gelf Genedlaethol, Washington, D.C.
Yr Ymdrochwyr
1898–1905
Yr Oriel Genedlaethol, Llundain

Bywyd llonydd

Bywyd Llonydd Gyda Drôr Agored
1877–1879
Basged o Afalau
1890–1894
Sefydliad Celf Chicago
Bywyd Llonydd, Brethyn, Jwg a Phowlen o Ffrwythau
1893–1894
Amgueddfa Gelf Americaniadd Whitney, Efrog Newydd
Bywyd Llonydd gyda Cherub
1895
Sefydliad Celf Courtauld, Llundain

Dyfrlliw

Bachgen Gyda Fest Coch
1890
Hunan-bortread
1895
Melin Wrth Yr Afon
1900–1906
Afon gyda Phont y Tair Ffrwd
1906
Oriel Gelf Cincinnati

Portreadau a hunain-bortreadau

Portread Ewythr Dominique
1865–1867
Yr Amgueddfa Gelf Fetropolitan, Efrog Newydd
Portread Tad Yr Arlunyddr Louis-Auguste Cézanne, Reading
1866
Yr Oriel Gelf Genedlaethol, Washington, D.C.
Portread Achille Emperaire
1868
Musée d'Orsay, Paris
Paul Alexis yn darllen i Émile Zola
1869–1870
Amgueddfa Gelf São
Hunan-bortread
1875
Musée d'Orsay, Paris
Portread Victor Chocquet
1876–1877
Hunan-bortread
1879–1882
Kunstmuseum, Bern
Madame Cézanne
Olew Ar Gynfas
Tua 1886
Sefydliad Celf Detroit
Portread Mab Paul Cézanne
Pastel
1888–1890
Yr Oriel Gelf Genedlaethol, Washington, D.C.
Madame Cézanne Mewn Ffrog Goch
Tua 1890-1894
Amgueddfa Gelf São Paulo
Portreaed Gustave Geffroy
1895
Musée d'Orsay, Paris
Hunan-bortread Gydag Bere
1898–1900
Amgueddfa Gelf Cain, Boston

Nodiadau

↑ J. Lindsay Cézanne; his life and art, p.3
↑ "Paul Cézanne Biography (1839–1906)". Biography.com. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2011-09-03. Cyrchwyd 17 February 2007.
↑ "National Gallery of Art timeline, retrieved February 11, 2009". Nga.gov. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2010-11-05. Cyrchwyd 19 January 2011.
↑ P. Cézanne Paul Cézanne, letters, p.10
↑ J. Lindsay Cézanne; his life and art, p.232
↑ Rosenblum 1989, p. 348
↑ http://www.cezanne-en-provence.com/page/en/15.xhtm^{[dolen farw]}

Llyfryddiaeth

Brion, Marcel (1974). Cézanne. Thames and Hudson. ISBN 0-500-86004-1.
Chun, Young-Paik (2006). "Melancholia and Cézanne's Portraits: Faces beyond the mirror". In Griselda Pollock (ed.) (gol.). Psychoanalysis and the Image. Routledge. ISBN 1-4051-3461-5.CS1 maint: extra text: editors list (link)
Cézanne, Paul; John Rewald; Émile Zola; Marguerite Kay (1941). Paul Cézanne, letters. B. Cassirer. ISBN 0-87817-276-9.
Danchev, Alex (2012). Cézanne: A Life. Profile Books (UK); Pantheon (US). ISBN 978-1846681653.
Gowing, Lawrence; Adriani, Götz; Krumrine, Mary Louise; Lewis, Mary Tompkins; Patin, Sylvie; Rewald, John (1988). Cézanne: The Early Years 1859–1872. Harry N. Abrams.
Lehrer, Jonah (2007). "Paul Cézanne, The Process of Sight". In Jonah Lehrer (gol.). Proust Was a Neuroscientist. Houghton Mifflin Harcourt. ISBN 0-618-62010-9.
Klingsor, Tristan (1923). Cézanne. Paris: Rieder.
Lindsay, Jack (1969). Cézanne: His Life and Art. United States: New York Graphic Society. ISBN 0-8212-0340-1.
Machotka, Pavel (1996). Cézanne: Landscape into Art. United States: Yale University Press. ISBN 0-300-06701-1.
Pissarro, Joachim (2005). Cézanne & Pissarro Pioneering Modern Painting: 1865–1885. The Museum of Modern Art. ISBN 0-87070-184-3.
Rosenblum, Robert (1989). Paintings in the Musée d'Orsay. New York: Stewart, Tabori & Chang. ISBN 1-55670-099-7.
Vollard, Ambroise (1984). Cézanne. England: Courier Dover Publications. ISBN 0-486-24729-5.

Darllen pellach

Danchev, Alex (2012) Paul Cézanne: A Life, New York: Pantheon, ISBN 978-0-30737-707-4
Danchev, Alex (2013) The Letters of Paul Cézanne, Los Angeles: Getty Publications, ISBN 978-1-60606-160-2

Dolenni allanol

National Gallery of Art, Cézanne in Provence Archifwyd 2009-03-29 yn y Peiriant Wayback
Cézanne at the WebMuseum
Paul Cezanne studio Archifwyd 2012-11-06 yn y Peiriant Wayback
Y Llofruddiaeth, Paul Cézanne, 1867-1868
www.paul-cezanne.org Archifwyd 2020-11-12 yn y Peiriant Wayback – Tua 500 o ddelweddau gan Paul Cézanne
Getty Research Institute. Los Angeles, California
Paul Cezanne at PubHist
Impressionism: a centenary exhibition, catalog arddangosfa'r Amgueddfa Gelf Fetropolitan - Cézanne, tud. 49–63

[Lindsay3-1] J. Lindsay Cézanne; his life and art, p.3

[Biography.com-2] "Paul Cézanne Biography (1839–1906)". Biography.com. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2011-09-03. Cyrchwyd 17 February 2007.

[3] "National Gallery of Art timeline, retrieved February 11, 2009". Nga.gov. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2010-11-05. Cyrchwyd 19 January 2011.

[4] P. Cézanne Paul Cézanne, letters, p.10

[5] J. Lindsay Cézanne; his life and art, p.232

[6] Rosenblum 1989, p. 348

[7] ttp://www.cezanne-en-provence.com/page/en/15.xhtm^{[dolen farw]}

[1]