Станіслаў Чупурна

Станіслаў Чупурна
лац. Stanisłaŭ Čupurna
Асабістыя зьвесткі
Нарадзіўся	XIV стагодзьдзе; Вялікае Княства Літоўскае;
Памёр	1411
Дзейнасьць	дзяржаўны дзяяч, дыплямат

Станіслаў Чупурна (? — 1411) — дзяржаўны дзяяч Вялікага Княства Літоўскага, першы маршалак земскі (1407^[1]).

Відаць, валодаў Табарышкамі каля Салечнікаў (у крыжацкім помніку «Паведамленьні аб літоўскіх дарогах» упамінаецца Czapornedorff паміж Рудамінай і Салечнікамі, ля ракі Мерачы)^[2]^[3].

Імя

Варыянты імя ў гістарычных крыніцах: Czupurna et Mylone marschalcis curie nostre (2 лютага 1395 году)^[4]; Czupornen marschalk (23 красавіка 1398 году)^[5]; Czapurne, hofemarschalk des vorgenanten fursten und herren Allexandri^[6], Czapurno, marscbalcus curiae supradicti domini Alexandri ducis^[7] (12 кастрычніка 1398 году); Czhwpurna marschalco (18 студзеня 1401 году)^[8]; Czupurna (17 жніўня 1404 году)^[9]; Stanislao alias Czupurna terre Lithwanie marschalcis (13 студзеня 1407 году)^[10]; Czupurna nostro curiae marsalco (25 студзеня 1408 году)^[11]; Stanislao alias Czupurna (23 траўня 1409 году)^[12]; Stanislao alias Czupurna nostre curie marschalko (16 лютага 1410 году)^[13]; Stanczslaw andirs Czupurna (26 траўня 1410 году)^[14]; Stanislaus dictus Czvpvrna (6 сьнежня 1410 году)^[15]; Stanislai alias Czupurna marschalci terre Lituanie (1 лютага 1411 году)^[16].

Біяграфія

Зь літоўскага баярскага роду. Упершыню ўпамінаецца ў данацыі вялікага князя Вітаўта Віленскай катэдры ад 1395 году. Відаць, быў блізкім сябрам Вітаўта.

12 кастрычніка 1398 году падпісаў Салінскі мір з крыжакамі. Быў адным з аўтараў Віленска-Радамскай уніі (1401 год). У 1407 годзе ўпамінаецца як маршалак земскі. У 1410 годзе ў сваім Салечніцкім маёнтку (in Solcznik in curia nostra) выдаў данацыйны дакумэнт віленскім францішканам^[2]. Браў удзел у падпісаньні Торунскага міру (1411 год).

Мова і культура

У сваёй лацінскай грамаце ад 1410 году ўжыў «народны» тэрмін «устаўнае» (dictam stawne)^[17]. Гэта адпавядае многім іншым тагачасным лацінскім граматам літоўскіх князёў і баяраў, дзе з азначэньнем «народны» («гутарковы») падаваліся менавіта беларускія словы^[18].

Змацаваў дакумэнт Вітаўта для Тэўтонскага ордэну ад 14 кастрычніка 1398 году пячацьцю з рускім надпісам^[19]^[20]:

ЧОПУРНО • РОДИМОВИЧА

Да дакумэнту ад 26 траўня 1410 году прывесіў пячаць зь іншым надпісам^[21]:

+ ЧОПУРНА РОДИМОВИЧ П

Крыніцы

^ Пятраўскас Р. Фармаванне інстытуцыйнага двара вялікага князя ў Літве (14 — пач. 15 ст.) // ARCHE Пачатак. № 9 (84), 2009. С. 39—71.
^ ^а ^б Пятраўскас Р. Літоўская знаць у канцы XIV—XV ст.. — 2-е выд. — Смаленск, 2014. С. 95.
^ Пятраўскас Р. ��ітоўская знаць у канцы XIV—XV ст.. — 2-е выд. — Смаленск, 2014. С. 84.
^ Kodeks dyplomatyczny katedry i diecezji Wilenskiej. T. 1, z. 1: 1387—1468. — Kraków, 1932. S. 42.
^ Codex epistolaris Vitoldi. — Cracoviae, 1882. P. 54.
^ Die Staatsverträge des Deutschen Ordens in Preussen im 15. Jahrhundert. Bd. 1. — Marburg, 1970. S. 12.
^ Liv-, Esth- und Curländisches Urkundenbuch nebst Regesten / Hrsg. von F. G. von Bunge. Bd. 4. — Reval, 1859. S. 226.
^ Akta unji Polski z Litwą, 1385—1791. — Kraków, 1932. S. 37.
^ Русско-ливонские акты. — СПб, 1868. С. 118.
^ Semkowicz W. Przywileje Witolda dla Moniwida, starosty Wileńskiego, i testament jego syna Jana Moniwidowicza // Ateneum Wileńskie. Nr. 1, 1923. S. 258.
^ Акты Литовско-Русского государства. Вып. 1. ― М., 1899. С. 5.
^ Semkowicz W. Przywileje Witolda dla Moniwida, starosty Wileńskiego, i testament jego syna Jana Moniwidowicza // Ateneum Wileńskie. Nr. 1, 1923. S. 260.
^ Kodeks dyplomatyczny katedry i diecezji Wilenskiej. T. 1, z. 1: 1387—1468. — Kraków, 1932. S. 78.
^ Codex epistolaris Vitoldi. — Cracoviae, 1882. S. 208.
^ Kodeks dyplomatyczny katedry i diecezji Wilenskiej. T. 1, z. 1: 1387—1468. — Kraków, 1932. S. 83.
^ Spory i sprawy pomiędzy Polakami a Zakonem Krzyżackim. T. 2. — Poznań, 1892. S. 460.
^ Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. — Менск, 2019. С. 175.
^ Урбан П. Старажытныя ліцьвіны: мова, паходжаньне, этнічная прыналежнасьць. — Менск: 2001. С. 39—46.
^ Semkowicz W. Braterstwo szlachty polskiej z bojarstwem litewskiem w unii Horodelskiej 1413 roku // Polska i Litwa w dziejowym stosunku. — Kraków, 1914. S. 411.
^ Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. — Менск, 2019. С. 60, 78.
^ Semkowicz W. Braterstwo szlachty polskiej z bojarstwem litewskiem w unii Horodelskiej 1413 roku // Polska i Litwa w dziejowym stosunku. — Kraków, 1914. S. 412.

Літаратура

Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. Аўтарскае выданне. — Менск, 2019. — 459 с. — (сьціслая вэрсія кнігі: Вытокі Вялікае Літвы. — Менск, 2021. — 89 с.)
Пятраўскас Р. Літоўская знаць у канцы XIV—XV ст.: Склад — структура — улада / пераклад А. Мікус. — 2-е выд. — Смаленск: Інбелкульт, 2014. — 386 с. — ISBN 978-5-00076-015-4

[1] Пятраўскас Р. Фармаванне інстытуцыйнага двара вялікага князя ў Літве (14 — пач. 15 ст.) // ARCHE Пачатак. № 9 (84), 2009. С. 39—71.

[Piatrauskas-2014-95-2] а ^б Пятраўскас Р. Літоўская знаць у канцы XIV—XV ст.. — 2-е выд. — Смаленск, 2014. С. 95.

[3] Пятраўскас Р. ��ітоўская знаць у канцы XIV—XV ст.. — 2-е выд. — Смаленск, 2014. С. 84.

[4] Kodeks dyplomatyczny katedry i diecezji Wilenskiej. T. 1, z. 1: 1387—1468. — Kraków, 1932. S. 42.

[5] Codex epistolaris Vitoldi. — Cracoviae, 1882. P. 54.

[6] Die Staatsverträge des Deutschen Ordens in Preussen im 15. Jahrhundert. Bd. 1. — Marburg, 1970. S. 12.

[7] Liv-, Esth- und Curländisches Urkundenbuch nebst Regesten / Hrsg. von F. G. von Bunge. Bd. 4. — Reval, 1859. S. 226.

[8] Akta unji Polski z Litwą, 1385—1791. — Kraków, 1932. S. 37.

[9] Русско-ливонские акты. — СПб, 1868. С. 118.

[10] Semkowicz W. Przywileje Witolda dla Moniwida, starosty Wileńskiego, i testament jego syna Jana Moniwidowicza // Ateneum Wileńskie. Nr. 1, 1923. S. 258.

[11] Акты Литовско-Русского государства. Вып. 1. ― М., 1899. С. 5.

[12] Semkowicz W. Przywileje Witolda dla Moniwida, starosty Wileńskiego, i testament jego syna Jana Moniwidowicza // Ateneum Wileńskie. Nr. 1, 1923. S. 260.

[13] Kodeks dyplomatyczny katedry i diecezji Wilenskiej. T. 1, z. 1: 1387—1468. — Kraków, 1932. S. 78.

[14] Codex epistolaris Vitoldi. — Cracoviae, 1882. S. 208.

[15] Kodeks dyplomatyczny katedry i diecezji Wilenskiej. T. 1, z. 1: 1387—1468. — Kraków, 1932. S. 83.

[16] Spory i sprawy pomiędzy Polakami a Zakonem Krzyżackim. T. 2. — Poznań, 1892. S. 460.

[17] Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. — Менск, 2019. С. 175.

[18] Урбан П. Старажытныя ліцьвіны: мова, паходжаньне, этнічная прыналежнасьць. — Менск: 2001. С. 39—46.

[19] Semkowicz W. Braterstwo szlachty polskiej z bojarstwem litewskiem w unii Horodelskiej 1413 roku // Polska i Litwa w dziejowym stosunku. — Kraków, 1914. S. 411.

[20] Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. — Менск, 2019. С. 60, 78.

[21] Semkowicz W. Braterstwo szlachty polskiej z bojarstwem litewskiem w unii Horodelskiej 1413 roku // Polska i Litwa w dziejowym stosunku. — Kraków, 1914. S. 412.

[1]