Biblos

جبيل
Ŷubayl
Biblos

Patrimoniu de la Humanidá — UNESCO
Castiellu de los cruzaos.
Llugar	El Líbanu
Criterios	Cultural: iii, iv, vi
Referencia	295
Inscripción	1984 (VIII Sesión)
Área	Estaos árabes

Biblos^[1] (n'árabe, جبيل Ŷubayl) ye una ciudá n'El Líbanu, asitiada na mariña del norte del país, a 30 km de Beirut. Asitiada nuna llomba, foi una antigua ciudá fenicia, denomada Gubla nos testos cuneiformes y Gebal na Biblia.^[2] Créese que foi fundada alredor del añu 5000 e.C., y según fontes atribuyíes al historiador feniciu Sanjuniatón, foi construyida por Crono, y foi la primer ciudá fenicia.^[3] Anguaño, ye llargamente reconocida como la ciudá más antigua del mundu habitada ininterrumpidamente. (Isaac Asimov. "Historia de Canaán")^{[ensin referencies]}

La so etimoloxía provién de la llomba na que taba asitiada (𐤂‏𐤁‏𐤋‏ Gubla, «monte» en feniciu) que derivó nel so nome bíblicu Gebal, pasando d'equí a la forma griega Byblos y dellí la pallabra Biblion "llibru", que tamién va aniciar el términu Biblia y Biblioteca . El nome árabe, Ŷubayl, ye diminutivu de ŷabal, "monte".

El nome Biblia col que se conoz al llibru sagráu cristianu ye atribuyíu a esta ciudá yá que la primer biblia realizar en papiru proveniente de la mesma.

Foi una activa ciudá mercantil, mercáu de papiros, madera de cedru, y cobre d'El Cáucasu, convertida nel centru comercial del Mediterraneu oriental. Caltuvo vasallaxe colos faraones del antiguu Exiptu; darréu foi ciudá tributaria d'asirios y perses.

De l'antigua Biblos caltiénse una muralla d'empiezos de la Edá del Bronce, restos de templos, una necrópolis y numberosos restos de la dómina romano y medieval. Foi declarada Patrimoniu de la Humanidá pola Unesco nel añu 1984.

Tamién se caltienen dellos edificios d'inspiración renacentista según una inmensa cantidá de ruines de distintos periodos.

Pel branu puede reparase la so vibrante vida nocherniega (comparada colos meyores del Mediterraneu), cuando cai la nueche lo que solía ser un mercáu antiguu convertir nuna cai llena de pubs y vida.

• La Fonte del Rei o Ain el-Malik, que na antigüedá abasteció a la ciudá con agua, atopar nun cuévanu d'unos 20 m de fondura accesible por escaleres de cascoxu. Según la versión de Plutarcu del mitu d'Osiris, el sirvientes del rei de Biblos coincidieron con Isis alredor de les escaleres del manantial y llevar al palaciu real, onde atopó'l cuerpu del so maríu Osiris enllastráu n'unu de les pilastres del palaciu.

• El Templu en forma de L, llamáu asina pola so forma, foi alzáu alredor del 2700 AEC.

• El Templu de los Obeliscos, construyíu ente 1600-1200 AEC na parte cimera del "templu en forma de L", foi treslladáu polos arqueólogos al so allugamientu actual. Los munchos pequeños obeliscos atopaos nesti templu yeren ufriendes relixoses. Nel sosuelu del templu atopáronse una gran cantidá d'estauínes humanes feches de bronce cubiertes d'oru, agora exhibíes nel Muséu Nacional de Beirut.

• En la necrópolis del sitiu, que data del segundu mileniu AEC, hanse encontrao sarcófagos de los reis de Biblos, ente otres el sarcófagu del rei Ahiram.

• Un teatru romanu, construyíu alredor de 218 EC.

• Muséu Memoria del Tiempu
• Muséu d'Arte Moderno y Contemporaneu
• Muséu Wax
• Muséu de los Güérfanos del Xenocidiu Armeniu "Aram Bezikian"^[4]
• Ilesia de San Xuan Bautista, del periodu de los primeros cruzaos^[5]

• Jidéjian, Nina: Byblos à travers les âges, Beyrouth, 1977. (Byblos through the ages)
• Thiollet, Jean-Pierre: Je m'appelle Byblos, París, 2005.

• Wikimedia Commons tien conteníu multimedia tocante a Biblos.