Tahiti

Tahiti
Tahiti is bekend vir sy strande met swart sand.
Geografie
Ligging	Stille Oseaan
Koördinate	17°40′36″S 149°27′16″W / 17.67667°S 149.45444°W / -17.67667; -149.45444
Argipel	Geselskapseilande
Oppervlakte	1 042 km²
Hoogste punt	Mou'a 'Orohena, 2 241 m
Administrasie
Frankryk
Franse oorsese gebied	Frans-Polinesië
Hoofstad	Papeete
Grootste stad	Papeete (136 777)
Demografie
Bevolking	189 517
Bevolkingsgroepe	Tahitiane

Tahiti (Frans: [taˌiti]) is die grootste van die Bowindse Eilande in Frans-Polinesië; dié Franse oorsese gebied^[1] is deel van die Geselskapseilande in die Stille Oseaan.

Die eiland word in twee dele verdeel: die groot noordwestelike deel, Tahiti Nui, en die klein suidoostelike deel, Tahiti Iti. Die eiland is deur vulkaniese aktiwiteit gevorm en is hoog en bergagtig, met omringende koraalriwwe. Die bevolking is 183 645 (volgens die 2012-sensus),^[2] die grootste van die eilande van Frans-Polinesië; dit is sowat 68,5% van die totale bevolking.^[3]

Tahiti is die ekonomiese, kulturele en politieke sentrum van Frans-Polinesië. Die hoofstad, Papeete, is aan die noordweskus geleë. Die Franse oorsese gebiede se enigste internasionale lughawe is 5 km van die middestad af.

Polinesiërs het hulle tussen 300 en 800 n.C. op die eiland gevestig. Hulle maak sowat 70% van die eilandbewoners uit; die res is wit mense, Chinese en van gemengde afkoms.

Die eiland was deel van die Koninkryk Tahiti totdat dit in 1880 deur Frankryk geannekseer is en dit ’n Franse kolonie geword het. Inheemse Tahitiane is eers in 1946 toegelaat om wetlik Franse burgers te word. Frans is die enigste amptelike taal, hoewel Tahitiaans (Reo Tahiti) algemeen gepraat word.

Tahiti het skilderagtige strande met swart sand, berge en woude. Klapperbome groei aan die kus. Dit het onder meer bekend geword omdat die Franse skilder Paul Gauguin ’n paar jaar hier gewoon en gewerk het.

Tahiti is die hoogste en grootste eiland in Frans-Polinesië en lê naby die eiland Moorea. Dit is 4 400 km suid van Hawaii, 7 900 km van Chili en 5 700 km van Australië af.

Op sy breedste is dit 45 km en dit beslaan ’n gebied van 1 045 km². Die hoogste punte is Berg Orohena (2 241 m) en Berg Aorai (2 066 m). Berg Roonui in die suidooste is 1 332 m hoog. Die eiland bestaan uit twee rofweg ronde dele wat om vulkaanberge gesentreer is en deur ’n smal strook land verbind word wat na die dorpie Taravao genoem is wat daar lê.

Die noordwestelike deel is bekend as Tahiti Nui ("Groot Tahiti") en die kleiner suidoostelike deel as Tahiti Iti ("Klein Tahiti"). Tahiti Nui is digbevolk aan die kus, veral om die hoofstad, Papeete.

Die binneste deel van Tahiti Nui is feitlik heeltemal onbewoon.^[4] Tahiti Iti het afgeleë gebly omdat die suidoostelike deel daarvan net per boot of te voet bereik kan word. Die res van die eiland word omring deur ’n hoofpad wat tussen die berge en die see loop.

’n Panoramiese, kronkelende binnepad loop tussen suiwelplase en sitrusboorde deur. Tahiti het welige reënwoude en baie strome, onder meer die Papenoorivier aan die noordekant.

Die Frans-Polinesiese plantegroei word deur twee eienskappe gekenmerk: ’n hoë getal inheemse plante, maar min spesies. Die afsondering van die eilande en die feit dat hulle nooit aan ’n vasteland verbind was nie, verduidelik die baie inheemse plante. In die suidelike Stille Oseaan het die plante van wes na oos versprei, met die gevolg dat die biodiversiteit na die ooste afneem. Eilande in die weste soos Nieu-Guinee en Nieu-Kaledonië het veel meer spesies as Tahiti. Verder oos het die Pitcairneilande en Paaseiland weer minder spesies.

Die bergagtige dele is met welige plante en grootliks ongerepte reënwoude bedek. In die heeltyds vogtige en skaduryke valleie groei varings, insluitende talle inheemse spesies. Varings maak sowat 30% van Polinesiese plante uit.

Die Polinesiërs het tradisioneel talle blomplante geplant vir gebruik op hul feeste en godsdiensseremonies, soos die hibiskus, die Gardenia tahitensis waarvan monoi-olie gemaak word, die bougainvillea en die welriekende jasmyn wat vandag nog in tuine aangetref word.

Die mens het die flora van die digbevolkte eiland in ’n groot mate verander. Reeds die eerste Polinesiese setlaars het plante saamgebring wat nie inheems aan Tahiti was nie, soos die taro. Om die terrasvelde vir die kweek van taro aan te lê is die landskap in die vroegste geskiedenis dus al grootliks verander.

Die Europeërs het nog uitheemse plante gebring, wat die inheemse flora taamlik verdring het. ’n Voorbeeld is koejawels wat van Suid-Amerika ingevoer is. Die plant het op Tahiti floreer en selfs ongerepte dele van die eiland oorgeneem en inheemse plante bedreig.

In die middel 19de eeu het die Franse vanielje op die eiland geplant – dit word vandag uitgevoer en is gewild vanweë die hoë gehalte daarvan.

Die eiland se grootste diere is almal deur die mens daarheen gebring. Die eerste setlaars het honde, varke, hoenders en die Polinesiese rot saam met hulle gebring. Die Europeërs het met bokke, beeste, skape en perde geteël. Die inheemse fauna het grootliks bestaan uit insekte, krappe, slakke en akkedisse.

Inheemse voëls soos die rooisnawelral, die Tahiti-parkiet en Tahiti-duif het uitgesterf ’n paar jaar ná die aankoms van die Europeërs. Vandag kom nog die baie seldsame Tahiti-monarg (Pomarea nigra), die grysgroenvrugteduif (Ptilinopus purpuratus), die bedreigde Tahiti-vrugteduif (Ducula aurorae) en die Tahiti-visvanger (Todirhamphus Veneratus) nog hier voor.

Daar is geen diere, soos slange, wat vir die mens gevaarlik is nie. Sandvlooie kom op die strande voor en daar is volop muskiete.

Die seelewe van die koraalrif is besonder ryk aan spesies. Benewens honderde verskillende soorte koraalvis, kan duikers en snorkelduikers baie weekdiere, seekatte, stekelhuidiges en skaaldiere sien. Agter die rif is haaie, rogge, swaardvis, seeskilpaaie en soms, veral tussen Augustus en November, walvisagtiges.

November tot April is die nat tyd van die jaar. Desember is die natste maand met 317 mm reën. September is die droogste maand met 46 mm.

Die gemiddelde temperatuur wissel tussen 20,5 en 30,8 °C en daar is nie ’n groot verskil tussen seisoene nie. Die laagste en hoogste temperatuur wat in Papeete gemeet is, is onderskeidelik 16 en 34 °C.^[5]

Weergegewens vir Tahiti
Maand	Jan	Feb	Mar	Apr	Mei	Jun	Jul	Aug	Sep	Okt	Nov	Des	Jaar
Gemiddelde maksimum (°C)	30,3	30,5	30,8	30,6	29,9	28,9	28,3	28,2	28,6	29,1	29,5	29,8	29,5
Gemiddelde minimum (°C)	23,4	23,5	23,5	23,3	22,5	21,2	20,8	20,5	21	21,9	22,6	23,1	22,3
Neerslag (mm)	315	233	195	141	92	60	61	48	46	91	162	317	1 761
Bron: wetterkontor.de, URL besoek op 3 Augustus 2016

Die eerste Tahitiane het omstreeks 200 v.C. uit Suidoos-Asië op die eiland aangekom^[6] via Fidji, Samoa en Tonga. Hierdie hipotese word ondersteun deur ’n aantal taal-, biologiese en argeologiese bewyse. Die tale van Fidji en Polinesië behoort byvoorbeeld almal tot dieselfde Oseaniese subgroep, Maleis-Polinesiese tale, wat op hul beurt deel is van die groot familie Austronesiese tale.

Dié emigrasie van etlike honderde kilometers oor die see is moontlik gemaak deur vlerkproue (’n soort kano) van tot 20 of 30 m lank wat gesinne sowel as diere kon vervoer. In 1769 noem James Cook ’n groot tradisionele skip (va'a) in Tahiti wat 33 m lank was en waarmee geseil of geroei kon word.^[7] In 2010 het ’n ekspedisie op ’n eenvoudige vlerkprou met ’n seil teruggevaar op die roete van Tahiti na Asië.^[8]

Die Tahitiaanse gemeenskap het bestaan uit stamme en gebiede wat gebaseer was op militêre mag en verwantskap tussen onderskeie clans. Die belangrikste clan was die Teva,^[9] wie se gebied gestrek het vanaf die skiereiland in die suide van Tahiti Nui. Hulle was verdeel in die Teva i Uta (Teva van die Binneland) en die Teva i Tai (Teva van die See), en hul leiers was Amo en Purea.^[10]

’n Clan is gelei deur ’n hoofman (ari'i rahi), adellikes (ari'i) en minder belangrike hoofde ('Īato'ai). Daar is geglo die ari'i was afstammelinge van Polinesiese gode en dat hulle bonatuurlike krag (mana) gehad het. ’n Simbool van hul status was belde wat van rooi vere gemaak was. Die clanleiers het egter nie alleenmag gehad nie; hulle het algemene vergaderings of rade geraadplaag, veral in oorlogstyd.^[9]

Die marae was heilige aanbiddingsplekke wat uit klipplatforms bestaan het; dit het dieselfde funksie gehad as soortgelyke strukture in ander Polinesiese beskawings. Die marae was die middelpunt van die geestelike en sosiale lewe van die clan. Gode is hier aanbid en leiers gekroon. Dit was ook die plek waar ander seremonies gehou is, soos voorbereidings vir oorlog, die viering van geboortes en begrafnisrituele. Die soorte marae het gewissel van eenvoudige familieplatforms tot groter bouwerke vir leiers met ’n hoë status. Een van die koninklike marae van Tahiti is Farepu’a, wat gebou is toe Tetuana’e Nui die troon bestyg. Die platforms is beskerm deur ’n algehele en heilige verbod (tapu) – oortreders sou ’n vloek oor hulself bring. Dié term word vandag ook in ander tale aangetref (as "taboe" in Afrikaans).

Die Portugese seevaarder Pedro Fernandes de Queirós, wat op pad was na Terra Australis, was dalk die eerste Europeër wat Tahiti gesien het. Hy het op 10 Februarie 1606 ’n bewoonde eiland waargeneem^[11] wat hy "Sagitaria" genoem het. Dit is egter nie heeltemal seker of dit Tahiti was nie. Dit kon ook Rekareka suidoos van Tahiti gewees het.^[12] Volgens ander skrywers was die eerste Europeër wat op die eiland aangekom het die Spaanse ontdekkingsreisiger Juan Fernández tydens sy ekspedisie van 1576 tot 1577.^[13]

Die eerste Europeër wat Tahiti volgens bestaande bronne besoek het, was die Engelse luitenant Samuel Wallis, wat oor die wêreld heen gevaar het in die HMS Dolphin.^[14] Hy het op 17 Junie 1767^[15] in Matavaibaai geland terwyl dit deur ’n vroulike hoof, "Oberea" (Purea), regeer is. Wallis het die eiland "Koning George-eiland" genoem. Die eerste kontak was moeilik, want op 24 en 26 Junie^[16] het sommige Tahitiane probeer om die skip oor te neem, waarskynlik omdat hulle bang was die Engelse gaan permanent bly of omdat hulle die metaalvoorwerpe aan die skip wou hê. Die matrose het op die kano's en die skares op die heuwels geskiet. Die bewoners van die baai se reaksie op dié kragtige aanval was om vir die Engelse offerandes aan te bied om te wys hulle soek vrede.^[16] Hierna het Wallis betrekkinge met Purea aangeknoop en 40 dae lank op die eiland gebly, tot 27 Julie.

Op 2 April 1768^[17] het die Fransman Louis-Antoine de Bougainville in die baai geland. Hy het 10 dae gebly en die eiland "Nouvelle-Cythère" ("Nuwe Kythira") gedoop vanweë die eilandbewoners se hartlike verwelkoming en die aangename Tahitiaanse gebruike. Sy weergawe van die besoek het help aanleiding gee tot die skepping van die mite van ’n Polinesiese paradys en het die tema van die goeie barbaar ondersteun wat Jean-Jacques Rousseau so na aan die hart gelê het en toe hoogmode was. Van dié datum tot aan die einde van die 18de eeu is die eiland se naam in baie tale "Taïti" gespel. Aan die begin van die 19de eeu is dit vervang deur die spelling "Tahiti".^[18]

In Julie 1768 het kaptein James Cook vir die Royal Society en die Britse vloot na Tahiti gereis om die oorgang van die planeet Venus voor die son waar te neem, ’n verskynsel wat op 3 Junie 1769 van daar af sigbaar sou wees.^[19] Hy het in April 1769 aan boord van die HMS Endeavour op die eiland aangekom en tot in Augustus daar gebly.^[20] Hy het in Matavaibaai kamp opgeslaan saam met die sterrekundiges Charles Green en Daniel Solander.

Die lengte van sy verblyf het hom in staat gestel om die eerste etnografiese en wetenskaplike waarnemings van die eiland te maak. Hy is bygestaan deur die botanis Joseph Banks en die kunstenaar Sydney Parkinson; saam het hulle waardevolle inligting oor die fauna en flora versamel, asook oor die plaaslike gemeenskap, taal en gebruike. Cook het die bevolking op sowat 200 000 geskat – dit sluit die bewoners van al die nabygeleë eilande in.^[21] Dit is later deur die antropoloog Douglas L. Oliver, die voorste kenner van Tahiti, verlaag tot 35 000 teen die koms van die eerste Europeërs in 1767.^[22] Sy bemanning het ook goeie betrekkinge gehandhaaf met die hoof Purea, wat hulle verkeerdelik aangeneem het die koningin van Tahiti was. Die besoek het gunstige toestande geskep vir die opkoms van die Pomare-dinastie.

Die onderkoning van Peru, Manuel de Amat y Juniet, het op bevel van die Spaanse kroon in 1772 ’n ekspedisie gereël om die eiland te koloniseer, veral om te keer dat ander groot lande ’n vastrapplek in die Stille Oseaan kry van waar hulle die Peruviaanse kus kon aanval, maar ook om die Evangelie te verkondig. Hy het in 1772 en 1774 ekspedisies onder die seevaarder Domingo de Bonechea gestuur. Bonechea is op 20 Januarie 1775 in Tahiti oorlede, waar sy graf in die 20ste eeu ontdek is. Koning Karel III het die Spaanse sending na Tahiti op 12 November van daardie jaar afgestel vanweë sy sekulêre beleid.^[23] Sommige kaarte toon steeds die naam "Isla de Amat" vir Tahiti – dit is genoem na onderkoning Amat, wat die ekspedisie gelas het.^[24] ’n Merkwaardige uitvloeisel was die dagboek van ’n soldaat in die Spaanse vloot, Maximo Rodriguez, wat oor ’n jaar strek en belangrike etnologiese inligting bevat oor die Tahitiane van die 18de eeu.

Cook het tussen 15 Augustus en 1 September 1773 na die eiland teruggekeer, en weer tussen 13 Augustus en 8 Desember 1777. Op hierdie besoeke het hy in Tautirabaai vasgemeer. Op sy laaste besoek het hy hoofman Tū (’n nefie van Purea) vergesel op ’n oorlogsekspedisie na die nabygeleë eiland Moorea. Hy het egter geweier om hom militêre steun te gee; hy was tevrede om net die eiland te besoek.

Op 26 Oktober 1788 het die HMS Bounty onder aanvoering van kaptein William Bligh op Tahiti geland met die opdrag om Tahitiaanse broodbome ('uru) na die Karibiese Eilande te bring. Sir Joseph Banks, die botanis van James Cook se eerste ekspedisie, het tot die gevolgtrekking gekom die bome se vrugte sou ideaal wees om Karibiese plantasieslawe uit Afrika goedkoop te voed.

Die bemannning het sowat vyf maande op die eiland gebly om saailinge oor te plant.

Drie weke nadat hulle uit Tahiti weg is, op 28 April 1789, het die bemanning onder aansporing van Fletcher Christian gemuit. Die muiters het die skip oorgeneem en die kaptein saam met sy ondersteuners in ’n boot geplaas en laat wegdryf. ’n Groep muiters het na Tahiti teruggekeer en daar gaan woon.

Terwyl verskeie ontdekkingsreisigers geweier het om by stamkonflik betrokke te raak, het die muiters van die Bounty hul dienste as huursoldate aangebied en wapens verskaf aan die adellike familie wat die Pomare-dinastie sou word. Danksy dié verbondskap het hoofman Tū daarin geslaag om sy heerskappy na die hele eiland uit te brei.

In omstreeks 1790 het hy homself die titel "koning" toegeëien en die naam Pomare (of Pōmare) aangeneem. Volgens kaptein Bligh was die naam ter ere van sy oudste dogter, Teriinavahoroa, wat aan tering dood is – "’n siekte wat haar veral snags (pō) baie laat hoes (mare) het. Hy het dus Pomare I geword, die stigter van die Pomare-dinastie. Sy familie was die eerste een wat Tahiti feitlik verenig het, van 1788 tot 1791. Hy en sy nakomelinge het Tahiti se invloed uitgebrei na die hele moderne Frans-Polinesië.

In 1791 het die HMS Pandora onder kaptein Edward Edwards Tahiti aangedoen en 14 van die muiters gevange geneem. Vier het verdrink toe die Pandora op pad terug huis toe sink, drie is gehang, vier is vrygespreek en drie is begenadig.

Die verhaal van die Bounty word vertel in ’n 1932-boek, Mutiny on the Bounty deur Charles Nordhoff en James Norman Hall. Dit is twee keer as rolprente verfilm – die laaste keer in 1962 met onder andere Marlon Brando en Richard Harris.

In die 1790's het walvisvangers op Tahiti begin land tydens hul ekspedisies in die Suidelike Halfrond. Hul koms en dié van handelaars wat van die strafkolonies in Australië af onderweg huis toe was, was die begin van ’n ommekeer in die tradisionele Tahitiaanse gemeenskap. Die bemanning het alkohol, wapens en siektes met hulle saamgebring en prostitusie aangemoedig; laasgenoemde het weer gelei tot seksueel oordraagbare infeksies.

Hierdie ontmoetings met Westerlinge het rampspoedige gevolge vir die eilandbewoners gehad – hul getalle het aansienlik gekrimp weens al die siektes. So baie Tahitiane is daaraan dood dat die bevolking teen 1797 net sowat 16 000 was. Later sou dit tot net 6 000 afneem.^[25]

Op 5 Maart 1797 het verteenwoordigers van die Londense Sendinggenootskap aan boord van die Duff in Matavaibaai geland. Die doel van hul besoek was om die bewoners te kersten. Dit het gesorg vir ’n nuwe ommekeer in die lewe van Tahitiane wat ’n blywende impak op die plaaslike kultuur sou hê.

Die eerste paar jaar was moeilik vir die sendelinge ondanks hul verbintenis met die Pomares, van wie se belangrikheid hulle bewus was danksy die verslae van vroeëre matrose. In 1803, ná die dood van Pomare I, het sy seun Vaira'atoa hom opgevolg as Pomare II. Hy het al hoe nouer betrokke geraak by die sendelinge, wat hom van 1803 af leer lees het. Hulle het hom ook van die evangelies geleer. Hulle het hom aangespoor om sy teenstanders se gebiede oor te neem omdat dit vir hulle makliker was om met een politieke kontak te werk – so kon hulle die Christendom deur ’n verenigde land versprei.^[9] Die bekering van Pomare II tot Protestantisme in 1812 was die begin van die kerstening van die hele eiland.

In omstreeks 1810 is Pomare II met Teremo'emo'e, dogter van die hoofman van Raiatea, getroud om verbondskappe te sluit met die stamme van die Bowindse Eilande. Op 12 November 1815 het Pomare II danksy dié bondgenootskappe ’n belangrike veldslag gewen teen die hoofman van die magtige Teva.^[10] Daarna het hy ari’i, of koning van Tahiti, geword. Dit was die eerste keer dat die hele eiland onder een familie verenig was. Dit was die einde van feodalisme en die militêre aristokrasie; dit is deur ’n absolute monargie vervang. Terselfdertyd het Protestantisme vinnig versprei danksy die steun van Pomare II en het dit tradisionele gelowe vervang. In 1816 het die Londense Sendinggenootskap vir John Williams as sendeling na die eiland gestuur en van 1817 af is die evangelies in Tahitiaans vertaal en in die godsdiensskole onderrig. In 1818 het die predikant William Pascoe Crook die stad Papeete gestig, wat die hoofstad geword het.

In 1819 het Pomare II onder aansporing van die sendelinge die eerste Tahitiaanse wetboek uitgebring.^[9] Dit het 19 wette bevat: Naaktheid is verbied (hule was verplig om klere te dra wat die hele liggaam bedek), asook danse en plaaslike gesange, tatoes en klere wat van blomme gemaak is.

In die 1820's is die hele bevolking tot Protestantisme bekeer. Louis Isidore Duperrey, wat in Mei 1823 op Tahiti aangekom het, het op 15 Mei 1823 in ’n brief getuig van die verandering in die plaaslike gemeenskap: “Die sendelinge van die Royal Society van Londen het die moraal en gebruike van die bewoners heeltemal verander. Afgodediens bestaan nie meer onder hulle nie en hulle bely algemeen die Christelike geloof. Die vroue kom nie meer aan boord van die skip nie en selfs wanneer ons hulle op land ontmoet, is hulle uiters ingetoë. (…) Die bloedige oorloë wat hierdie mense gevoer het en menslike offerandes het nog nie weer sedert 1816 plaasgevind nie."^[26]

Toe Pomare II op 7 Desember 1821 sterf, was sy seun Pomare III net 18 maande oud. Sy oom en die godsdienstige mense het ’n regentskap gesteun tot op 2 Mei 1824, toe die sendelinge Pomare III kroon – ’n gebeurtenis sonder presedent op Tahiti. Plaaslike hoofmanne het die swakheid van die Pomares uitgebuit, van hul mag teruggewen en die oorerflike titel tavana (van die woord "goewerneur") aangeneem. Die sendelinge het ook die situasie uitgebuit en die Tahitiaanse monargie meer op die Engelse model van ’n konstitusionele monargie geskoei. Hulle het ’n wetgewende vergadering gestig wat op 23 Februarie 1824 die eerste keer gesit het.

In 1827 is die jong Pomare III skielik dood en het sy halfsuster 'Aimata (13) die titel Pomare IV aangeneem. Die sendeling George Pritchard, wat as Britse konsul waargeneem het, het haar hoofraadgewer geword en probeer om haar belangstelling in die sake van die monargie te prikkel. Die gesag van die koningin, wat beslis minder charismaties as haar pa was, is egter uitgedaag deur die hoofmanne, wat ’n groot deel van hul voorregte teruggewen het sedert die dood van Pomare II. Die Pomares se mag het toe eerder simbolies as werklik geword. Keer op keer het Pomare IV, ’n Protestant en anglofiel, vergeefs die beskerming van Engeland gevra.^[9]

In November 1835 het Charles Darwin die eiland aan boord van die HMS Beagle besoek. Hy was beïndruk deur wat hy beskou het as die positiewe invloed van die sendelinge en deur die morele karakter van die bevolking. Hy het egter nie iets goeds te sê gehad oor Pomare IV nie.^[27]

In 1836 het Pritchard twee Franse Katolieke priesters, François Caret en Honoré Laval, laat verban. Frankryk het admiraal Abel Aubert Dupetit-Thouars toe in 1838 gestuur om skadeloosstelling te eis. Nadat sy sending voltooi was, het Dupetit-Thouars na die Marquesaseilande gevaar en dit in 1842 geannekseer. In dieselfde jaar het betrekkinge tussen Frankryk en Engeland versuur weens ’n krisis met betrekking tot Marokko. In Augustus 1842 het Dupetit-Thouars na Tahiti teruggekeer en die hoofmanne wat die Pomares vyandiggesind was, bevriend. Hy het hulle oorreed om ’n aansoek om beskerming te onderteken en die koningin toe gedwing om ’n verdrag vir ’n protektoraat te bekragtig. Frankryk het nog nie eens self die verdrag bekragtig nie toe Jacques-Antoine Moerenhout aangestel is as koninklike kommissaris naas koningin Pomare.

Binne die raamwerk van die verdrag het Frankryk die soewereiniteit van die staat Tahiti erken. Die koningin was verantwoordelik vir binnelandse sake, terwyl Frankryk buitelandse betrekkinge en Tahiti se verdediging sou hanteer en orde op die eiland sou handhaaf.

Ná die ondertekening van die verdrag het ’n invloedstryd ontstaan tussen die Engelse Protestante en die Katolieke verteenwoordigers van Frankryk. Tydens die eerste jare van die protektoraat het die Protestante ’n taamlike houvas op die gemeenskap behou danksy hul kennis van die land en sy taal. Pitchard was in dié tyd weg, maar toe hy terugkeer, het hy die eilandbewoners teen die Katolieke probeer opsteek.

In 1843 het Pritchard die koningin oorreed om die Tahitiaanse vlag te vertoon in plaas van die vlag van die protektoraat.^[28] As teenreaksie het Dupetit-Thouars die anneksasie van die Koninkryk van Pomare op 6 November 1843 aangekondig en goewerneur Armand Joseph Bruat aangestel as hoof van die nuwe kolonie. Hy het Pritchard in die tronk gegooi en hom later na Engeland teruggestuur. Die koningin is na die Benedewindse Eilande verban en ná ’n tyd van onrus het ’n regte oorlog tussen Frankryk en Tahiti in Maart 1844 uitgebreek.

Die oorlog het in Desember 1846 in Frankryk se guns geëindig. Die koningin het in 1847 uit bannelingskap teruggekeer en ingestem om ’n nuwe verdrag te onderteken wat haar magte aansienlik beperk en die kommissaris s’n verhoog het. In 1863 het Frankryk ’n einde gebring aan die Britse invloed en die Britse Protestantse sendelinge vervang met die Evangeliese sendinggenootskap van Parys.

In dieselfde tyd is sowat 1 000 Han-Chinese gewerf op versoek van ’n Tahitiaanse plantasie-eienaar, William Stewart, om op die groot katoenplantasies by Atimaono te werk. Toe die sakeryk in 1873 bankrot speel, het ’n paar Chinese na hul vaderland teruggekeer, maar baie het op Tahiti agtergebly en met die plaaslike gemeenskap vermeng.

In 1866 is distriksrade geskep en verkies wat die magte van die tradisionele oorerflike hoofmanskappe vervang het. In 1877 is koningin Pomare dood nadat sy 50 jaar lank regeer het. Haar seun Pomare V het haar opgevolg, maar min belangstelling in die sake van die koninkryk getoon. Toe goewerneur Henri Isidore Chessé, gesteun deur die Tahitiaanse hoofmanne, in 1880 druk op hom uitoefen om ten gunste van Frankryk te abdikeer, het hy ingestem. Op 29 Junie 1880 het hy Tahiti en sy afhanklike eilande aan Frankryk oorgedra. So het Tahiti sy soewereiniteit verloor.

Die Franse skilder Paul Gauguin het in die 1890's op die eiland gewoon en baie Thitiane geskilder. Papeari het ’n klein Gauguin-museum.

In 1903 is die Franse Nedersettings in Oseanië in die lewe geroep wat Tahiti, die ander Geselskapseilande, die Austraaleilande, Marquesaseilande en die Tuamotu-argipel verenig het. In 1946 het Tahiti en die hele Frans-Polinesië ’n Franse oorsese gebied geword.

Tydens die Eerste Wêreldoorlog is die Papeete-streek deur twee Duitse oorlogskepe gebombardeer nadat ’n Franse en Duitse skip in die hawe gesink is. Tussen 1966 en 1996 het die Franse regering 193 kernbomtoetse uitgevoer bo en onder die atols Moruroa en Fangataufa. Die laaste toets was op 27 Januarie 1996.^[29]

In 2009 het Tautatomo Mairau die Tahitiaanse troon opgeëis en probeer om die status van die monargie in ’n hof erken te kry.

Die inheemse Tahitiane is van Polinesiese afkoms en maak sowat 70% van die bevolking uit. Hulle is die grootste bevolking van Frans-Polinesië.

1767	1797	1848	1897	1911	1921	1926	1931	1936	1941	1951
50,000[30] tot 200,000[31]	16,000[30]	8 600	10 750	11 800	11 700	14 200	16 800	19 000	23 100	30 500
1956	1962	1971	1977	1983	1988	1996	2002	2007	2012
38 140	45 430	79 494	95 604	115 820	131 309	150 721	169 674	178 133	183 645
Amptelike syfers van vorige sensusse.[2][32][33][34][35][36]

Die eiland bestaan uit 12 munisipaliteite, wat saam met Moorea-Maiao die administratiewe onderafdeling Bowindse Eilande vorm. Die hoofstad is Papeete en die grootste munisipaliteit wat bevolking betref, is Faaa, terwyl Taiarapu-Est die grootste gebied beslaan.

Hier volg ’n lys van munisipaliteite en hul onderafdelings in alfabetiese volgorde:^[37]

Munisipaliteit	Bevolking	Oppevlakte	Digtheid	Onderafdelings	Notas
Arue	9 494	21,45 km²	443/km²		Tetiaroa, ’n atol noord van Arue, behoort tot die munisipaliteit.
Faaa	29 781	34,2 km²	871/km²		Grootste munisipaliteit (bevolking) in Tahiti en Frans-Polinesië.
Hitiaa O Te Ra	8 691	218,2 km²	40/km²	Hitiaa, Mahaena, Papenoo, Tiarei	Die administratiewe sentrum van die munisipaliteit is Hitiaa.
Mahina	14 356	51,6 km²	278/km²		Naby die Papenoorivier.
Paea	12 084	64,5 km²	187/km²
Papara	10 634	92,5 km²	115/km²
Papeete	26 050	17,4 km²	1 497/km²		Hoofstad van Frans-Polinesië en die tweede grootste stad.
Pirae	14 551	35,4 km²	411/km²		Geleë tussen Papeete en Arue.
Punaauia	25 399	75,9 km²	335/km²		Die Franse skilder Paul Gauguin het in die 1890's in Punaauia gewoon. Dit is die 3de grootste stad van Frans-Polinesië.
Taiarapu-Est	11 538	218,3 km²	53/km²	Afaahiti, Faaone, Pueu, Tautira	Die eiland Mehetia behoort tot die munisipaliteit.
Taiarapu-Ouest	7 007	104,3 km²	67/km²	Teahupo'o, Taohotu, Vairao	Strek oor die helfte van die skiereiland Tahiti Iti.
Teva I Uta	8 591	119,5 km²	72/km²	Mataiea, Papeari	Die administratiewe hoofstad is Mataiea.

Toerisme is ’n belangrike bedryf op Tahiti. In Julie word die Polinesiese kultuur op die Heiva-fees in Papeete gevier, asook die bestorming van die Bastille in Parys.

Ná die stigting van die Centre d'Experimentation du Pacifique in 1963 het die lewenstandaard in Frans-Polinesië aansienlik gestyg en baie Polinesiërs het hul tradisionele lewe verruil vir ’n bestaan in die hoofstad, Papeete. Desondanks is die ekonomie afhanklik van invoer. Volgens die Vooruitgangsverdrag met Tahiti vergoed Frankryk vir die verlies van finansiële hulpbronne en help die land van 2006 af met opvoeding en toerisme deur middel van ’n belegging van sowat 150 miljoen dollar per jaar.

Die belangrikste land waarvan ingevoer word, is Frankryk (sowat 40%). Altesaam 25% van goedere word daarheen uitgevoer. Ander belangrike in- en uitvoerlande is Amerika, Japan, Australië en Nieu-Seeland.

Tahiti se swart pêrels is ook ’n aansienlike inkomstebron. Die meeste word na Japan, Europa en Amerika uitgevoer. Die eiland voer ook vanielje, vrugte, blomme, monoi-olie, vis en klapperolie uit. Daar is een wynmaker, met wingerde op die Rangiroa-atol.^[38]

Sowat 13% van die aktiewe bevolking is werkloos, veral vroue en ongekwalifiseerde jong mense. Tahiti se geldeenheid, die Frans-Pasifiese frank (CFP), is sowat 0,00838 euro werd en ’n dollar is sowat 106 CFP (in Januarie 2015). Hotelle en finansiële instansies wissel geld.

Belasting op toegevoegde waarde (BTW) op toerismedienste in Tahiti was in 2009 10% en op hotelle, losieshuise, kos en drank 6%. BTW op goedere en produkte is 16%.

Frans-Polinesië voer sy petroleum in en het nie sy eie raffinadery nie. Die daaglikse gebruik van ingevoerde olieprodukte is 7 430 vate per dag, volgens die Amerikaanse Energie-inligtingsadministrasie.^[39]

Die Tahitiaanse kultuur sluit oorlewerings in wat ’n mitologie behels, soos die god 'Oro, sowel as antieke tradisies soos tatoes en navigasie. Die jaarlikse Heiva-fees in Julie is ’n viering van die tradisionele kultuur, danse, musiek en sport, en sluit ’n langafstandresies tussen die eilande van Frans-Polinesië in moderne vlerkproue (vaa) in.

Een van die mees herkende beelde van die eiland is die bekende Tahitiaanse dans. Die otea is ’n tradisionele dans van Tahiti waar die dansers, wat in verskeie rye staan, patrone uitvoer. Die dans, wat maklik herken kan word aan die vinnige heupswaaie en grasrompe, word dikwels verwar met die Hawaise hula, ’n stadiger en meer grasieuse dans wat meer op die hande en storievertelling fokus as op die heupe.

Die otea is een van die min danse wat in vooreuropese tye as ’n dans vir mans bestaan het. Aan die ander kant is die hura ’n dans vir vroue. Deesdae kan die otea deur mans, vroue of albei geslagte gedans word. Dit word vergesel van musiek, veral tromme. Die dansers maak gebare wat die daaglikse lewe uitbeeld. Mans kan temas van oorlogvoering of seevaart kies en dan spiese of roeispane gebruik. Vroue se temas sluit eerder huis- of natuuronderwerpe in, soos hare kam of die vlug van ’n skoenlapper. Ingewikkelder temas kan gekies word, soos waar die dans eindig in ’n kaart van Tahiti met al die belangrike plekke op die eiland aangedui. In ’n ware otea loop die storie van die tema deur die hele dans.

Die groepdanse, 'aparima, word dikwels uitgevoer in omvoukledingstukke. Daar is twee soorte 'aparima: himene met gesang by, en ʻaparima vava met net musiek, sonder sang. Nuwer danse sluit die hivinau en paoa in.

Die Tahitiaanse nasionale sport is vaa, ’n resies met vlerkproue (uitgeholde kano's). Tahiti is die wêreldkampioen en die bewoners bereik rekordtye daarin.

Ander gewilde sportsoorte sluit in rugby en sokker en daar is ’n nasionale basketbalspan. Ook branderplankry is gewild, met bekende ryers soos Malik Joyeux en Michel Bourez. Joyeux is in 2005 op 25-jarige ouderdom in Hawaii dood terwyl hy ’n brander van hoër as 2,4 m gery het. Teahupo'o is een van die gevaarlikste branderbreekpunte in die wêreld.

Die hoofstad, Papeete, het nie veel besienswaardighede nie. Die mark, waar inwoners hul daaglikse kos koop, is egter noemenswaardig. Op die eerste verdieping is ’n groot verskeidenheid aandenkings te koop. In die middestad is ’n pêrelmuseum waar meer geleer kan word oor die eiland se swart pêrels.

Matavaibaai, sowat 10 km van Papeete af, waar vroeë Europeërs dikwels geland het, het ’n vuurtoring wat in 1867 gebou is. Daarnaby is gedenkstene vir James Cook en die sendelinge van die Londense Sendinggenootskap asook ’n openbare strand.

Papeari se botaniese tuin het ’n groot verskeidenheid tropiese blomplante en ou bome. Die tuin sluit die Paul Gauguin-museum in wat opgedra is aan die lewe en werk van dié Franse kunstenaar, wat bekende werke geskilder het soos Twee Tahitiaanse Vroue, Tahitiaanse Vroue op die Strand en Waar Kom Ons Vandaan? Wat Is Ons? Waarheen Gaan Ons? Net afdrukke van sy skilderye is egter te sien.

Die Fa'arumai-waterval word omring deur welige tropiese plante. Van daar kan nog twee watervalle te voet bereik word.

Die marae Mahaiatea van sowat 90 x 30 m was eens die grootste kultusplatform op Tahiti. Dit het die vorm van ’n trappiramide met 11 terrasse gehad en was 15 meter hoog. Vandag is net ruïnes daarvan te sien. Die marae in die Arahurahu-vallei is gerestoureer en die groot klipstandbeelde is steeds te sien. Die Heiva-kultuurfees vind elke jaar hier plaas.

Die Museum van Tahiti en die Eilande in die stad Punaauia wat in 1974 gestig is om Polinesiese artefakte en kultuurpraktyke te bewaar, is beide ’n natuurhistoriese en etnologiese museum. Benewens inligting oor die geologie en geografie van Tahiti, is hier klipstandbeelde te sien van Tahiti, die Marquesaseilande en Raivavae (in die Austraaleilande), asook wapens, rituele voorwerpe en kunshandwerk. Die Robert Wan-pêrelmuseum is die enigste museum ter wêreld wat aan pêrels gewy is.

In Arue, sowat 5 km oos van Papeete, is die huis van die skrywer James Norman Hall, wat verskeie jare op die eiland gewoon het en in 1951 daar oorlede is. Die boek Mutiny on the Bounty deur hom en Charles Bernard Nordhoff het wêreldbekend geword. Sy herboude huis is nou ’n openbare museum. Die meeste meubels is oorspronklik. Sy graf is in die heuwels naby sy huis geleë.

Die Universiteit van Frans-Polinesië is op Tahiti. Dit het sowat 3 200 studente en 62 navorsers. Die talle kursusse sluit in reg, handel, wetenskap en letterkunde. Die Collège La Mennais is in Papeete.

Die Faaa Internasionale Lughawe is 5 km van Papeete af in die munisipaliteit Faaa. Dit is die enigste internasionale lughawe in Frans-Polinesië. Vanweë die beperkte gelyk grond is dit geleë op ’n herwonne terrein op die koraalrif aan die kus. Internasionale bestemmings deur verskeie lugdienste sluit in Auckland, Hanga Roa, Honolulu, Los Angeles, Parys, Santiago, Sydney en Tokio.

Die Moorea-veerboot loop van Papeete af; ’n vaart na Moorea duur 45 minute. Die Aremiti 5 en Aremiti 7 vaar binne ’n halfuur na Moorea. Ander veerbote vervoer mense en goedere tussen die eilande. Die Bora Bora-diens is sowat een keer per week na Bora Bora.

Tahiti het ’n hoofweg wat oor die weskus loop. Dit begin in Arue en strek oor die stedelike gebied van Papeete. Dit loop verder aan die weskus van Tahiti Nui deur kleiner dorpe. Waar Tahiti Nui en Tahiti Iti bymekaarkom, draai dit ooswaarts na Taravao. Van daar loop dit tot by Teahupoo, waar dit ’n smal pad word.

• Nadeije Laneyrie-Dagen (1996). Les grands explorateurs, sous la direction de Nadeije Laneyrie-Dagen. Larousse. p. 148. ISBN 2-03-505305-6.
• Bernard Salvat; Eric Conte; François Merceron; Michel-Claude Touchard (2006). Tahiti et les îles de la Société: Polynésie. Gallimard Loisirs. ISBN 978-2-7424-1917-3.

• Jedidiah Morse (1797). "Otaheite". The American Gazetteer. Boston, Massachusetts: At the presses of S. Hall, and Thomas & Andrews. {{cite book}}: Onbekende parameter |chapterurl= geïgnoreer (hulp)

• Amptelike webtuiste van die Tahitiaanse Toerismeraad Geargiveer 8 Junie 2010 op Wayback Machine
• Dokumentêr oor Tahiti Geargiveer 4 Februarie 2011 op Wayback Machine
• CIA Factbook-inskrywing Geargiveer 15 Mei 2016 op Wayback Machine
• Amptelike webtuiste vir Australiese burgers
• Amptelike webtuiste vir Nieu-Seelandse burgers
• Amptelike webtuiste vir Noord-Amerikaanse burgers
• Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Tahiti.
• Hierdie artikel is vertaal uit die Engelse Wikipedia